خبرگزاری اهل بیت(ع) / ابنا: آرامش یکی از بنیادی ترین حالات درونی که ذهن انسان بواسطه ی آن از از اضطراب و تشویش ذهن دور بوده و در نتیجه سکون و عدم اضطراب در نفس انسان محقق می گردد، آرامش مهم ترین دغدغه در زندگی جوامع بشری محسوب شده به گونه ای که هر هدف مای و اخروی را تحت الشعاع خود قرار می دهد به این معنا که اگر افراد هدفشان در زندگی دنیوی کسب ثروت و شهرت باشد در عین حال ثروت و شهرت را را در صورتی که مایه آرامششان گردد را دوست خواهند داشت و به تعبیری دیگر، از آرامش می توان به عنوان بنیادی ترین هدف در زندگی بشر امروزی یاد نمود.
در قرآن کریم عوامل مختلفی برای آرامش و عدم اضطراب نفس انسان ذکر شده است، که در میان عوامل متعدد، می توان به ذکر و ایمان به عنوان دو رکن اساسی تحقق آرامش روحی انسان اشاره کرد. خدای متعال در قرآن کریم می فرماید:(( الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ)).(۱) «همانان که ایمان آورده اند و دلهایشان به یاد خدا آرام می‌گیرد. هان! با یاد خدا دلها آرامش می‌یابد. بنابر محتوای آیه ی شریفه ذکر و یاد خدای متعال موجب آرامش و تسلای قلب انسان می باشد و تعبیر قلب اشاره به روح و بعد اصلی وجودی انسان دارددکه همواره با یاد مداوم خدای متعال آرام می گیرد، ذکری که خدای متعال بر مداومت آن در هر شب و روزی امر فرموده است:((یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنوا اذْکُرُوا اللّهَ ذِکراً کَثِیراً * وَ سَبِّحُوهُ بُکْرَةً وَ أصیلاً))(۲) ای کسانی که ایمان آورده اید! خدا را فراوان یاد کنید و هر بامداد و شبانگاه تسبیحش گویید.زیرا که یاد خدا حیات بخش دلهاست، چنانچه پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید:((بِذِکرِ اللّهِ تَحیا القُلوبُ، و بِنِسیانِهِ مَوتُها.)).(۳)با یاد خدا، دلها زنده می‌شوند و با فراموش کردن او، می‌میرند.
در واقع ذکر تجدید میثاقی از عهدیست که خدای متعال از انسان در عالم ألست مبنی بر اقرار بر وحدانیت خود گرفته است و انسان با استمرار در ذکر به اصل و حقیقت عالم خلقت خدای متعال رجوع کرده و از بند محدودیتهای عالم ماده رها می شود و در چنین صورتی انسان به زندگانی حقیقی دست می یابد، از این رو هیچ محدودیتی در ذکر خدای متعال ذکر نشده است، چنانچه امام صادق(ع) فرمود:((ما مِن شیءٍ إلاّ و لَهُ حَدٌّ یَنتَهِی إلَیهِ إلاّ الذِکرَ فلَیسَ لَهُ حَدٌّ یَنتَهی إلَیهِ، فَرَضَ اللّهُ عزّ و جلّ الفرائضَ، فَمَن أدّاهُنَّ فهُو حَدُّهُنَّ......... إلاّ الذِّکرَ فإنّ اللّهَ عزّ و جلّ لم یَرضَ مِنهُ بالقَلیلِ، و لَم یَجعَلْ لَهُ حدّاً یَنتَهی إلَیهِ. ثُمّ تَلا هذِهِ الآیَةَ «یا أیُّها الذینَ آمَنوا اذْکُرُوا اللّهَ ذِکراً کَثیراً»))(۴) هر چیزی حدّی دارد که در آن جا به پایان می‌رسد، مگر یاد خدا که آن را حدّی پایان پذیر نیست. خداوند عزّ و جلّ فرایض را واجب کرد و هرکه آنها را به جای آورَد، همان حدّ آنهاست... مگر ذکر، که خداوند عزّ و جلّ به اندک آن رضایت نداده و حدّی که در آن جا پایان پذیرد، برایش قرار نداده است. سپس حضرت این آیه را تلاوت کرد: «ای کسانی که ایمان آورده اید! خدا را بسیار یاد کنید».
در حدیث قدسی خدای متعال می فرماید:((أیُّما عَبدٍ اِطَّلَعتُ عَلی قَلبِهِ فَرَأیتُ الغالِبَ علَیهِ التَّمَسُّکَ بِذِکرِی تَوَلِّیتُ سیاسَتَهُ، و کنتُ جَلِیسَهُ و مُحادِثَهُ و أنِیسَهُ.))(۵) هر گاه به دل بنده ای سر زنم و ببینم که یاد من بر آن چیره گشته است، تربیت او را خود به عهده گیرم و همنشین و همسخن و همدم او شوم.
اما باید این مطلب مورد توجه قرار بگیرد که؛ بنابر محتوای آیه شریفه ۲۸ سوره مبارکه رعد، در صورتی ذکر و یاد خدای متعال موجب آرامش نفس می شود که، ایمان در نفس انسان مستقر گردد و ذکر بدون ایمان قلبی، اثری نخواهد داشت، چنانچه خدای متعال فرمود:(( الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ)).(۶)
آیه شریفه از دو قسمت ((الذین آمنوا)) و ((تطمئن قلوبهم)) تشکیل شده و ایمان قلبی به عنوان یکی از دو عامل بنیادین در آرامش نفس مطرح شده است، خدای متعال در قرآن کریم می فرماید:((هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ)).(۷) اوست که بر دلهای مؤمنان آرامش فرستاد تا ایمانی بر ایمانشان بیفزایند. امام صادق(ع) در تفسیر آیه شریفه مراد از واژه (سکینه) را ایمان تعریف فرموده اند. ایمان و استمرار در یاد خدای متعال دو عامل مهم در سکون و آرامش نفس انسان بوده و آثار کمالی گسترده ای را برای انسان به بار خو اهد آورد.
منابع
۱.سوره رعد: ۲۸.
۲.سوره احزاب: ۴۱_ ۴۲.
۳.ابی فراس، ورام، تنبیه الخواطر،ج۲، ص۱۲۰.
۴.کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص۴۹۸/ ۱.
۵.مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۹۳، ص۴۲/ ۱۶۲.
۶.سوره رعد: ۲۸.
۷.سوره فتح: ۴.