به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ابنا ـ سیره عملی اهل بیت(ع)، مجموعه‌ای از رفتارها، گفتارها و برخوردهای این بزرگان با دیگران است که از آن می‌توان راه‌کارهای بسیاری برای زندگی فردی و اجتماعی استخراج کرد. آنان در هر شرایطی، چه هنگام قدرت و چه در زمان فشار و محدودیت، به کرامت انسانی احترام گذاشته و ارزش‌های اخلاقی را به‌طور کامل رعایت کرده‌اند.
با نگاهی دقیق‌تر به رفتار اهل بیت(ع)، درمی‌یابیم که این بزرگواران تنها به تربیت دینی و عبادی نپرداخته و در تمامی امور اجتماعی نیز به عنوان الگویی برای مردم مطرح بوده‌اند. در یک نگاه جامع به وضوح مشخص می شود که سیره عملی آن بزرگواران در تعامل با مردم، بر چهار اصل اساسی بنیان شده بود:
۱. محبت و عطوفت
اهل بیت (ع) در تمامی تعاملات خود با مردم، همواره اصل محبت و عطوفت را رعایت می‌کردند. محبت ایشان تنها محدود به دوستان و نزدیکان نبود؛ بلکه حتی با کسانی که به آنان بدی کرده بودند نیز با مهر و عفو برخورد می‌کردند.
یکی از نمونه‌های برجسته در این زمینه، رفتار امام حسن مجتبی(ع) با یکی از دشمنانشان است. مردی از اهالی شام که تحت تأثیر تبلیغات منفی علیه اهل بیت قرار گرفته بود، به امام حسن (ع) اهانت کرد. امام با لبخندی آرام و رفتاری محبت‌آمیز پاسخ دادند و او را دعوت به منزل خویش کردند، از او پذیرایی کردند و با او به‌نیکی سخن گفتند. این رفتار چنان تأثیری بر مرد شامی گذاشت که از آن پس به امام ارادت یافت و پیرو ایشان شد.(1)
این برخورد کریمانه امام حسن(ع) نه تنها یک نمونه از عفو و گذشت بلکه نشانه‌ای از روش حکیمانه اهل بیت در هدایت افراد به‌سوی حق و حقیقت بود.
۲. عدالت و انصاف در برخورد با مردم
از دیگر ویژگی‌های بارز اهل بیت(ع)، رعایت عدالت و انصاف در تمام جوانب زندگی‌شان است. آنان در قضاوت‌ها و تعاملات اجتماعی، همواره جانب حق و انصاف را نگه‌داشته و هرگز در اجرای عدالت، از جایگاه و موقعیت خود سوء استفاده نکردند.
یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های این ویژگی را می‌توان در زندگی امام علی(ع) مشاهده کرد. در زمان خلافتشان، ایشان به عنوان قاضی نیز عمل می‌کردند و در یکی از موارد با شخصی یهودی در اختلافی بودند. علی(ع) به دلیل شهادت یک نفر، نتوانستند حق خود را ثابت کنند و قضاوت به نفع فرد یهودی صادر شد. پس از پایان دادگاه، مرد یهودی که از این انصاف و عدالت علی(ع) شگفت‌زده شده بود، اسلام آورد و به یکی از پیروان امام تبدیل شد.(2)
۳. خدمت‌رسانی و کمک به نیازمندان
اهل بیت (ع)در بسیاری از مواقع، با سعه صدر و فداکاری به نیازمندان کمک می‌کردند و هیچ‌گاه خود را از مشکلات و مسائل مردم جدا نمی‌دانستند. آنان به‌خصوص در شب‌ها و در خفا به خانه‌ی محرومان می‌رفتند و به یاری آنها می‌شتافتند.
در یکی از شب‌ها، امام علی(ع) در حالی که کیسه‌ای سنگین بر دوش داشتند، به خانه‌ی یکی از فقیران رفتند. مرد فقیر از ایشان پرسید که چرا در این وقت شب چنین باری را به دوش می‌کشند. امام در پاسخ فرمودند: «این وظیفه من است که به عنوان خلیفه مسلمین، به مردمم خدمت کنم.» بعدها مشخص شد که علی (ع) همواره به یاری مردم بی‌نوا می‌شتافتند و بسیاری از آنان تا هنگام شهادت ایشان از یاری‌های پنهانی وی آگاه نشدند.(3)
۴. مدارا و تحمل در مواجهه با دشمنان
اهل بیت (ع)با دشمنان و مخالفان خود نیز با مدارا و صبوری رفتار می‌کردند. آنان به جای تندی و خشونت، با رفتار و گفتار نیکو، دل‌های مخالفان را به‌سوی خود جذب می‌کردند.
روزی شخصی از اهالی مدینه با لحن توهین‌آمیزی به امام(ع)جسارت کرد. امام با آرامش به سخنان وی گوش دادند و سپس با ملایمت پاسخ دادند. پس از آن، امام به او فرمودند که اگر مشکلی یا نیازی دارد، می‌تواند به ایشان مراجعه کند. رفتار کریمانه امام سجاد (ع) ، سبب شد آن مرد خجالت‌زده و شرمنده شود و در نهایت پوزش خواست و پیرو اهل بیت (ع) شد.(4)
سیره عملی اهل بیت (ع)در برخورد با مردم، الگویی بی‌نظیر از مهر، عدالت، گذشت و همدلی را به جامعه اسلامی معرفی می‌کند. آنان نه تنها با دوستان و نزدیکان بلکه با مخالفان، دشمنان و نیازمندان نیز با کرامت و انسانیت رفتار می‌کردند. این سیره، همواره منبع الهام برای همه کسانی است که در پی ساختن جامعه‌ای مبتنی بر اخلاق، عدالت و همدلی هستند. بی‌تردید، پیروی از این رفتارها می‌تواند جامعه‌ای سالم‌تر، انسانی‌تر و عادلانه‌تر ایجاد کند.
1. محمدی ری‌شهری، «سیره عملی اهل بیت علیهم‌السلام»، ص ۲۳.
2. شیخ مفید، «الارشاد»، ج ۱، ص ۴۷۲.
3.علامه مجلسی، «بحارالانوار»، ج ۳۹، ص ۴۱.
4. شیخ صدوق، «عیون اخبار الرضا»، ج ۲، ص ۲۰۵.