به گزارش خبرگزاری اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ پس از رحلت نبی مکرم(ص) دو واقعه مهم تمامی رویدادهای بعد از آن را تحت تأثیر قرار داد؛ یکی تشکیل سقیفه و غصب خلافت از امیرالمومنین(ع) و دیگری «غصب فدک» که منجر به ماجرا و وقایع شهادت حضرت زهرا(س) شد.
فدک چه بود، محدوده آن کجا بود و حضرت رسول(ص) چرا آن را به دختر گرامی‌اش حضرت صدیقه طاهره بخشید:
سرزمین «فدک» کجاست؟
قریه فدک سرزمين آباد و حاصلخيزى بود که در نزديكى «خيبر» قرار داشت و فاصله آن با «مدينه» حدود 140 كيلومتر بود. فدک پس از دژهاى خيبر محل اتّكاى «يهوديان حجاز» به شمار مى‌رفت.
سرزمین فدک چگونه فتح شد؟
پيامبر اكرم(ص) پس از در هم شکستن يهودیان در خيبر و «وادى القرى» و «تيما»، خلأ بزرگى را كه در شمال مدينه احساس مى‌شد با نيروى نظامى اسلام پُر كرد و براى پايان دادن به قدرت يهود در اين سرزمين كه كانون خطر و تحريك علیه اسلام و مسلمانان بود، سفيرى به نام «محيط» را نزد سران فدك فرستاد. «يوشع بن نون» كه رياست دهكده فدک را بر عهده داشت، صلح و تسليم را بر نبرد ترجيح داد و ساكنان آنجا متعهد شدند كه نيمى از محصول هر سال را در اختيار رسول خدا(ص) قرار دهند و از آن پس زير لواى اسلام زندگى كنند و بر ضدّ مسلمانان دست به توطئه نزنند. حكومت اسلام نيز متقابلاً تأمين امنيت منطقه آنان را متعهّد شد و بدین وسیله فدک بدون جنگ فتح گردید.
فدک چگونه به حضرت فاطمه (ع) رسید؟
در اسلام سرزمين‌هايى كه از طريق جنگ و نبرد نظامى گرفته شود، متعلّق به عموم مسلمانان است و اداره آن به دست حكّام شرع می‌باشد. ولى سرزمين‌هایى كه بدون جنگ و نبرد نظامی در اختيار مسلمانان قرار گيرد، مربوط به شخص پيامبر (ص) و امام پس از اوست و بايد طبق قوانين اسلام در موارد خاصى مصرف شود که يكى از آنها تامین نيازمندی‌هاى مشروع و آبرومند نزديكان پیامبر (ص) و امام (ع) است. رسول خدا (ص) طبق این اصل و به استناد نزول آیه‌ای از قرآن کریم، فدک را به دختر خود حضرت فاطمه (ع) واگذار كرد.
کدام آیه قرآن بر این موضوع دلالت دارد؟
آيه 26 سوره اسراء می‌فرماید: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبىٰ حَقَّهُ وَ الْمِسْكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ» یعنی حقّ خويشاوندان و مساكين و در راه ماندگان را بپرداز. كلیه مفسّران شيعه و سنّى اتفاق نظر دارند كه این آيه در حقّ نزديكان و خويشاوندان پيامبر (ص) نازل شده است و دختر آن حضرت و فرزندان او بهترين مصداق (ذَا الْقُرْبىٰ) هستد. اين موضوع در ميان مسلمانان از چنان شهرتی برخوردار بود که وقتى كه مرد شامى از امام سجاد (ع) خواست که خود را معرفى كند، آن حضرت براى شناساندن خود به شاميان آيه فوق را تلاوت كرد و مرد شامى در حالى كه سر خود را به عنوان تصديق حركت مى‌داد، به آن حضرت گفت: به سبب نزديكى و خويشاوندى خاصّى كه با آن حضرت داريد، خدا به پيامبر (ص) خود دستور داده كه حقّ شما را بدهد.
چرا پيامبر(ص) فدك را به دختر خود بخشيد؟
تاريخ گواه زندگى زاهدانه پيامبر (ص) و اهلبیت (ع) اوست. آنان هیچگاه به دنیا وابسته و دلبسته نبودند، از این رو دلایل دیگری موجب بخشش فدک به فاطمه (ع) شد که عبارت بودند از: زمامدارى مسلمانان پس از رحلت پيامبر اكرم (ص) طبق تصريحات مكرّر آن حضرت، با امام علی (ع) بود و اين مقام و منصب به هزينه سنگينی نياز داشت. امام براى اداره امور وابسته به خلافت مى‌توانست از درآمد فدك به نحو احسن استفاده كند. دودمان پيامبر (ص) كه مظهر كامل آن يگانه دختر وى و نور ديدگانش حسنین (ع) بودند، پس از رحلت پيامبر (ص) باید به صورت آبرومندى زندگى کرده و حيثيت رسول خدا (ص) و خاندانش را حفظ می‌کردند. تأمين اين منظور از جمله علل بخشش فدك به فاطمه (ع) بود. رسول خدا (ص) مى‌دانست که گروهى به دلیل اينکه بستگان‌شان در ميادین جهاد با شمشير امام علی (ع) كشته شدند، بغض و كينه آن حضرت را در دل دارند، از این رو براى زدودن اين كينه‌ها و دلجویی از آنها بخشش‌های مالی امام (ع) به آنها کارساز بود که این مهم با درآمد فدک ممکن می‌شد. همچنين کمک به تهیدستان، بينوايان، درماندگان و ... از جمله علل بخشیدن فدک به فاطمه (ع) بود.
محدوده فدک چقدر است؟
به طور مسلم قریه فدک بخشی از خیبر بوده و از گستردگی چندانی برخوردار نبوده است، اما امام موسى بن جعفر (ع) درباره حدود مرزى فدك مى‌فرماید: «فدك از يك طرف به «عدن»، از طرف دوم به «سمرقند»، از جهت سوّم به «آفريقا» و از جانب چهارم به درياها، جزيره‌ها و «ارمنستان» محدود مى‌شود.» مقصود امام (ره) اين است كه نه تنها سرزمين فدك از اهلبيت پیامبر (ص) گرفته شد، بلكه آنان از حق حكومت بر ممالك پهناور اسلامى نیز محروم شدند.
* اکبر مظفری؛ نویسنده و پژوهشگر/ برداشتی از کتاب: فروغ ولایت، «تاریخ تحلیلی زندگانی امیر مومنان علی علیه السلام»، (مشخصات فدک)، تالیف: آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی
............................
پایان پیام