امام سجاد (ع) در رساله حقوق می‌فرماید: «حق مادرت این است که بدانی او تو را در جایی نگه داشته که کسی دیگری نگه نمی‌داشت، از میوه دلش به تو خوراند که دیگری نمی‌خوراند و با گوش و چشم و دست و پا و پوست و موی خود تو را نگهداری کرد.» این بیان، گوشه‌ای از فداکاری مادر و مسئولیت فرزند در برابر او را نشان می‌دهد.
از دیدگاه اسلام، احترام به والدین، کلید ورود به بهشت است. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «خداوند خشنودی خویش را در خشنودی والدین و خشم خویش را در خشم آنان قرار داده است.» (نهج‌الفصاحه)
جایگاه والدین در قرآن و روایاتقرآن کریم بارها به جایگاه والدین اشاره کرده و بر احترام و خدمت به آنان تأکید نموده است. در آیه ۲۳ و ۲۴ سوره اسراء می‌خوانیم:
«و پروردگارت حکم کرده است که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید. اگر یکی از آنان یا هر دو نزد تو به پیری رسیدند، به آنان اف مگو و آنان را برنجان و با احترام با آنان سخن بگو و برایشان بال تواضع فرو آور و بگو: پروردگارا، همان‌گونه که مرا در کودکی پروراندند، بر آنان رحمت آور.»
در روایات اهل بیت (ع)، نمونه‌های فراوانی از احترام به والدین آمده است. امام رضا (ع) می‌فرماید: «از ما نیست کسی که به پدر و مادرش نیکی نکند.» (وسائل‌الشیعه)
یکی از داستان‌های زیبا در این زمینه مربوط به امام زین‌العابدین (ع) است که هرگز همراه مادرش غذا نمی‌خورد. وقتی علت را پرسیدند، فرمود: «می‌ترسم در هنگام غذا خوردن، لقمه‌ای را که مادرم به آن نظر دارد، بردارم و با این کار، دل او را برنجانم.»
دلایل تأکید اسلام بر حقوق والدین۱. نقش والدین در تربیت و رشد فرزندان:
والدین اولین و مؤثرترین الگوهای تربیتی برای فرزندان هستند. اسلام با تأکید بر حقوق آنان، جایگاه ویژه تربیت را یادآور می‌شود.
۲. حفظ پیوندهای خانوادگی:
احترام به والدین، عامل استحکام خانواده است. از نظر اسلام، خانواده نخستین واحد اجتماعی است و رعایت حقوق والدین، به معنای حفظ این نهاد مقدس است.
۳. تقویت ارزش‌های اخلاقی و انسانی:
اسلام می‌خواهد فرزندان قدرشناسی، ایثار و محبت را در رفتار با والدین بیاموزند و این ارزش‌ها را به جامعه منتقل کنند.
روایات فراوانی وجود دارد که نیکی به والدین را عامل افزایش عمر و برکت در زندگی می‌دانند. امام باقر (ع) فرمود: «نیکی به پدر و مادر، عمر را طولانی و برکت را در زندگی افزون می‌کند.» (الکافی)نتیجه‌گیری: احترام به میراث الهی
حقوق والدین در اسلام، نمایانگر پیوندی الهی میان نسل‌هاست که فراتر از رابطه خونی و عاطفی، وظیفه‌ای شرعی و اخلاقی است. رعایت این حقوق، کلید سعادت دنیا و آخرت و وسیله‌ای برای تحکیم بنیاد خانواده و جامعه است.
داستان مردی که به محضر پیامبر (ص) آمد و از سختی تحمل پدرش شکایت کرد، یکی از روشن‌ترین درس‌های این موضوع است. پیامبر فرمود: «تو و تمام دارایی‌ات از آن پدرت هستید.»
در جهانی که ارزش‌های انسانی در حال کم‌رنگ شدن است، بازگشت به آموزه‌های ناب اسلام و عمل به حقوق والدین می‌تواند جامعه‌ای سالم و متعالی به ارمغان آورد.
پاورقی‌ها:
۱. قرآن کریم، سوره اسراء، آیات ۲۳-۲۴
۲. نهج‌الفصاحه، حدیث ۱۴۷۶
۳. وسائل‌الشیعه، ج ۱۵، ص ۲۰۲
۴. الکافی، ج ۲، ص ۱۵۲