خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ابنا ـ مهمان‌نوازی، از جمله ویژگی‌های بارزی است که در فرهنگ اسلامی جایگاه ویژه‌ای دارد. این خصیصه، نه تنها در رفتار مسلمانان بلکه در توصیه‌های قرآن و احادیث معصومین (ع) نیز به وضوح دیده می‌شود. در دنیای امروز که روابط انسانی گاه سرد و بی‌روح شده، بازگشت به این آموزه‌ها می‌تواند راهگشای جامعه‌ای گرم‌تر و انسانی‌تر باشد. در این مقاله، به بررسی جایگاه مهمان و مهمان‌نوازی در اسلام می‌پردازیم.
مهمان، هدیه‌ای از سوی خداوند
در فرهنگ اسلامی، مهمان به عنوان هدیه‌ای الهی معرفی شده است. پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «مَن کانَ یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ فَلْیُکْرِمْ ضَیْفَهُ»؛ کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید مهمان خود را گرامی بدارد (نهج الفصاحه). این حدیث شریف نشان‌دهنده اهمیت مهمان‌نوازی در اسلام است. اهل بیت (ع) نیز همواره بر این موضوع تأکید داشته‌اند. امام علی (ع) می‌فرمایند: «الضیفُ جالبُ الرزقِ ومُودِّعُ الذنوب»؛ مهمان رزق را به همراه می‌آورد و گناهان را از خانه خارج می‌کند (غررالحکم).
سیره اهل بیت (ع) در مهمان‌نوازی اهل بیت (ع) الگوی کامل مهمان‌نوازی بودند. نقل است که امام حسن (ع) روزی مهمانی را به خانه دعوت کردند و شخص مهمان پس از صرف غذا گفت: «این غذا بسیار لذیذ بود.» امام (ع) در پاسخ فرمودند: «ما برای تو بهترین چیزی که داشتیم آماده کردیم، اما اگر غذایی بهتر داشتم، آن را برایت می‌آوردم» (بحارالانوار، ج ۴۳). این رفتار نشان‌دهنده توجه ویژه اهل بیت (ع) به کرامت مهمان است.
یکی دیگر از نمونه‌های بارز مهمان‌نوازی را می‌توان در زندگی امام رضا (ع) مشاهده کرد. ایشان همواره با روی باز از مهمانان استقبال می‌کردند و حتی خودشان شخصاً به پذیرایی از آنان می‌پرداختند. نقل است که امام رضا (ع) فرمودند: «مَن أَطْعَمَ مُؤْمِناً حَتّی یَشْبَعَ غَفَرَ اللّهُ لَهُ»؛ کسی که مؤمنی را سیر کند، خداوند او را می‌بخشد (عیون اخبار الرضا).
آداب اسلامی در پذیرایی از مهمان
در اسلام، آداب خاصی برای پذیرایی از مهمان ذکر شده است که رعایت آن‌ها نشان‌دهنده ادب و احترام میزبان است. از جمله این آداب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. استقبال گرم: میزبان باید با خوشرویی و لبخند از مهمان استقبال کند. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «اَلْبَشاشَةُ فِی وَجْهِ اَلْمُؤْمِنِ تُوجِبُ مَحَبَّةَ اَلْمُؤْمِنِ»؛ گشاده‌رویی در برابر مؤمن، محبت او را جلب می‌کند (نهج الفصاحه).
۲. فراهم کردن بهترین امکانات: میزبان باید تلاش کند بهترین امکانات خود را برای راحتی مهمان فراهم کند.
۳. احترام به وقت مهمان: اسلام توصیه کرده است که میزبان زمان حضور مهمان را مدیریت کند تا او احساس معذب بودن نکند.
مهمان‌نوازی؛ پلی برای انسجام اجتماعی
یکی از فواید مهمان‌نوازی در اسلام، تقویت روابط اجتماعی و ایجاد محبت بین افراد است. وقتی فردی به خانه دیگری دعوت می‌شود، فرصتی برای گفتگو و تبادل افکار ایجاد می‌شود. این امر باعث کاهش سوءتفاهم‌ها و افزایش همدلی بین افراد جامعه می‌شود. امام صادق (ع) فرمودند: «إِنَّ الْمُؤْمِنَ یَأْلَفُ وَ یُؤْلَفُ»؛ مؤمن با دیگران انس می‌گیرد و دیگران نیز با او انس می‌گیرند (کافی، ج ۲).
مهمان‌نوازی، یکی از زیباترین جلوه‌های اخلاق اسلامی است که نه تنها فرد میزبان را به خدا نزدیک‌تر می‌کند، بلکه برکت و رزق الهی را نیز به خانه او وارد می‌کند. سیره اهل بیت (ع) نشان‌دهنده اهمیت این موضوع در زندگی مسلمانان است. بازگشت به این آموزه‌ها می‌تواند جامعه‌ای مهربان‌تر، صمیمی‌تر و پر از محبت بسازد.
پاورقی‌ها:
۱. نهج الفصاحه، حدیث ۱۳۵.
۲. غررالحکم، حدیث ۲۴۵۰.
۳. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۴۳، ص ۳۴۷.
۴. عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق، ج ۱، ص ۸۴.
۵. کافی، شیخ کلینی، ج ۲، ص ۶۴۸.