به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) - ابنا - «جهاد تبیین»، کلمه‌ای پرکاربرد در دیدارهای سال‌های اخیر مقام معظم رهبری با مداحان اهل‌بیت(ع) بوده است. تاکید چند باره ایشان برای استفاده از ظرفیت هنر ترکیبی مداحی برای فعالیت‌های مرتبط با جهاد تبیین، بار دیگر لزوم توجه به این موضوع را مورد توجه قرار داده است، نگاهی به ادعیه صحیفه سجادیه برای درک بیشتر از ظرفیت‌های هیات مذهبی برای تحقق جهاد تبیین در جامعه، موضوع این نوشتار است.
در میان دعاهای صحیفه سجادیه، می‌توان عباراتی را یافت که نسبت مستقیمی با جایگاه مبلغان دینی و مداحان دینی دارد، جایگاهی که حضور در آن مستلزم شروط اخلاقی و اعتقادی و تداوم در آن نیاز اخلاص و جهاد است.
مقام معظم رهبری نیز در سخنان خود، علاوه بر تاکید بر جایگاه مادحان اهل‌بیت(ع) در گسترش معارف اسلامی، به موضوعات مختلفی برای حفظ سلامت و صلابت این ساختار تاکید داشته و بر وظایف آنان در گسترش دین با محور قرار دادن جهاد تبیین تاکید داشته‌اند.
اوصاف دعوت‌کنندگان به دین
بدون شک دعوت به دین و تلاش برای حفظ آن و گسترش ابعاد مختلف باورهای مذهبی در جامعه مسلمین، مهمترین وظیفه مبلغان و مادحان است. امام سجاد(ع) در دعای پنجم صحیفه سجادیه در مورد «دعوت‌کنندگان به دین» از خداوند درخواست می‌کند: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ سَلَامَةَ قُلُوبِنَا فِی ذِکرِ عَظَمَتِک، وَ فَرَاغَ أَبْدَانِنَا فِی شُکرِ نِعْمَتِک، وَ انْطِلَاقَ أَلْسِنَتِنَا فِی وَصْفِ مِنَّتِک. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْنَا مِنْ دُعَاتِک الدَّاعِینَ إِلَیک، وَ هُدَاتِک الدَّالِّینَ عَلَیک، وَ مِنْ خَاصَّتِک الْخَاصِّینَ لَدَیک، بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و سلامت دلهاى ما را در یاد کرد عظمتت، آسایش ابدان ما را در شکر نعمتت و گشادگى زبان ما را در وصف احسانت قرار ده. بار خدایا، درود بفرست بر محمد و خاندان او و ما را در زمره داعیانى درآور که به تو دعوت مى‌کنند و در شمار راهنمایانى که به تو راه مى‌نمایند و ما را از خاصترین خاصان درگاه خود گردان. یا ارحم الراحمین».
روشن است که خوش‌بیانی و خوش‌خوانی، از مهمترین ویژگی‌های یک سخنران مذهبی و مداحان اهل‌بیت(ع) است. این ویژگی در زبان عربی به عنوان «طلاقت لسان» ترجمه می‌شود و افرادی که دارای توانمندی مناسب برای خطابه بوده‌اند، به عنوان «طَلیق اللسان» شناخته می‌شدند. امام سجاد(ع) در این عبارات، سلامت قلب در ذکر عظمت خداوند، شکر مستمر هنگام فراغت از اعمال روزمره و داشتن طلاقت لسان و خوش‌بیانی در وصف نعمت‌ها و منت‌های خداوند را از خداوند درخواست می‌کند. روشن است که هیچ نعمتی به اندازه توحید، امامت و ولایت ارزشمند نیست و نقش مبلغان مذهبی و مادحان شیعی در بیان این موارد بی‌نیاز از توصیف است، زیرا در قاعده‌ای کلی، هر آنچه توسط این افراد بیان می‌شود، توضیح و تشریح و توصیف این باورهای دینی است.
بعد از اینکه این سه توانمندی، به اذن الهی، در انسان ایجاد شد، درخواست بعدی امام سجاد(ع) از خداوند آن است که این توانمندی را در هدف مشخص به کار گیرد: «وَ اجْعَلْنَا مِنْ دُعَاتِک الدَّاعِینَ إِلَیک وَ هُدَاتِک الدَّالِّینَ عَلَیک» از دعوت‌کنندگان و هدایت‌گران به سوی خداوند قرار دهد. بدون شک شاخص‌ترین افرادی که باید دارای این پنج صفت باشند، مداحان و مبلغان هستند که اگر با رعایت همه ضوابط مناسب به ویژه اخلاص این توانمندی‌ها را به کار بگیرند از «وَ مِنْ خَاصَّتِک الْخَاصِّینَ لَدَیک، از خاص ترین افراد در نزد خداوند» شناخته می‌شوند.
به نظر می‌رسد مقام معظم رهبری با نگاهی به همین ویژگی‌ها، مداحان را پرچمداران جهاد تبیین و هیات مذهبی را مکان برای تربیت مجاهدان دانسته اند. ایشان با تاکید به مقوله زبان می‌فرمایند: «به تبَع اهل‌بیت، زبان‌آوران ممتاز و برجسته‌ی پیرو اهل‌بیت هم این خط را دنبال کردند، تبیین حقایق کردند».
ایشان در عبارتی دیگر، با اشاره به لزوم وصفت نعمت‌های خداوند می‌فرمایند: «موضوع کار مدّاح، عالی‌ترین موضوعات یا یکی از عالی‌ترینِ موضوعات است؛ چون موضوع کار مدّاح، ستایشگری نمونه‌های برجسته‌ی عالَم وجود است، یعنی محمّد و آل محمّد(ص)، و تکرار درس آنها، تکرار یاد آنها»، همچنین در بیانی خطاب به مداحان می فرمایند: «اگر بخواهید این توفیقات نصیب شما بشود، شرط لازم و اوّلش این است که دغدغهی هدایتِ مردم را داشته باشید. دغدغهی مدّاح این باشد که مخاطب خودش را می‌خواهد هدایت کند.»
آبادی هیات، آبادسازی اجتماع
در دعای 41 صحیفه سجادیه نیز می‌توان عبارت‌های دیگر در موضوع «آبادکنندگان مجالس صالحین» یافت. امام سجاد(ع) در این باره از خداوند درخواست می‌کند: «شرِّفْ دَرَجَتِي بِرِضْوَانِكَ و أَكْمِلْ كَرَامَتِي بِغُفْرَانِكَ و انْظِمْنِي فِي أَصْحَابِ الْيمِينِ و وَجِّهْنِي فِي مَسَالِكِ الآْمِنِينَ و اجْعَلْنِي فِي فَوْجِ الْفَائِزِينَ و اعْمُرْ بِي مَجَالِسَ الصَّالِحِينَ. (خدایا) با خشنودی خویش، مرا بلند مرتبه گردان و با آمرزش خود، گرامیداشت مرا کامل فرما و مرا در ردیف اصحاب یمین قرار بده و به راه‌های ایمن‌شدگان متوجه کن و در گروه رستگاران قرار بده و محافل شایستگان و صالحان را به سبب من آباد گردان».
اگر چه برگزاری مجالس صالحین صورت‌های مختلفی دارد، اما بدون شک مجالس ذکر اهل بیت(ع) و روضه، از شاخص‌ترین مجالس صالحین است و شرط برگزاری هر جلسه مذهبی، حضور سخنران یا مداح یا هر دو در آن جلسه است. مجلس روضه با حضور هزاران نفر اما بدون مداح یا سخنران، اصولا «جلسه برقرار» نیست؛ همانگونه که مجالس اهل بیت(ع) ولو با حضور تعدادی انگشت‌شمار اما با ذکر و یاد آنان، یک مجلس روضه معرفی می‌شود.
در این فراز از دعا، قرار داشتن در گروه ایمان آوردندگان و اصحاب یمین، موجه بودن و معتبر بودن در اجتماع و عزت داشتن در جامعه بر اساس کرامت الهی و قرار داشتن در طریق‌ها و مسالک ایمان آورندگان، مقدمه‌ای بر تلاش برای عمران و آباد کردن مجالس دینی بیان شده است. به عبارت دیگر آن سه مقدمه شخصیتی و اخلاقی، زمینه‌ساز تلاش برای آباد کردن این مجالس است و تفاوت میان حضور در هیئت و آبادکردن هیئت تفاوت وجود دارد.
آباد کردن هیات به معنای تلاش برای برپا کردن و استقرار و مانایی هیات مذهبی و به عبارت دیگر خادمی و مدیریت این مراکز دینی است. هر مقدار خادمان اهل بیت(ع)، دینداری، آبرومندی و داشتن اعتبار اجتماعی را بیشتر دارا باشند، استقبال عمومی برای حضور در جلسات نیز بیشتر خواهد بود و این جز با عنایت اهل بیت(ع) به خادمان خود، محقق نمی‌شود.
اما تاثیرات این فعالیت، پویایی و آبادی در هیات مذهبی، در انسانها و اثرات این تغییرات در محیط افراد نیز روشن است. در موضوع جهاد تبیین نیز مقام معظم رهبری با اشاره به این ویژگی‌ها، خطاب به مداحان، به عنوان عناصر شاخص در فعالیت هیات مذهبی می‌فرمایند: «هنر مدّاحی و موجودیّتی به نام «هیئت» ــ که محورِ هیئت مدّاح و واعظ است؛ واعظ در کنار مدّاح ــ جزو مهمترین بخش‌های قدرت نرم جامعه‌ی اسلامی است. قدرت نرم از قدرت سخت نافذتر و مؤثّرتر است. جامعه‌ی مدّاح که یک مجموعه‌ای و یک بخشی از قدرت نرم جامعه‌ی اسلامی است، بایستی بداند که چه‌کاره است و چه کار می‌خواهد بکند و وظیفه‌ی او چیست». به نظر می رسد شناخت این جایگاه و استفاده از ظرفیت‌های آن، مهمترین ابزار در «جهاد تبیین» است
سید علی اصغر حسینی/ خبرگزاری ابنا
..............................
پایان پیام