به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ حضور بانوان شیعه در عرصه های مختلف تاریخ اسلام، نشانگر ضرورت حضور بانوان مسلمانان در جامعه است. این حضور گاه با حضور یک شخصیت معصوم مانند حضرت فاطمه زهرا (س) بوده و در زمانهای دیگر با حضور بانوان غیر معصومی بوده که با حفظ تام و تمام حدود شرعی و اخلاقی، نقش مختلف در حرکت های سیاسی، اجتماعی، اعتقادی و حتی اقتصادی داشته اند.
یکی از این بانوان که کمتر از آن سخن به میان آمده است، حضرت سوسن (سلام الله علیها) همسر گرامی امام هادی (ع)، مادر گرامی امام حسن عسکری(ع) و نایب امام زمان (عج) است.
«سید علی اصغر حسینی» در یادداشتی به بیان سیره حضرت سوسن(س) پرداخته است که این یادداشت در ادامه می آید:
شرایط خاص زندگی امام هادی (ع) و حصر ایشان در فضای سامرا در کنار سال ها زندگی در زندان، به گونه ای بود که از حضرت امکان طبیعی را سلب کرده بود و لذا براساس گزارش های موثق تاریخی، ایشان تنها با یک بانو که به عنوان کنیز در خانه پدری ایشان، حضرت امام جواد(ع)، زندگی می کردند، ازدواج کردند.
این بانوی بزرگوار براساس گزارش شیخ عباس قمی در ولایت و کشور خودش، پادشاه‌زاده بوده و در دوران بنی عباس به اسارت درآمدند. از ایشان به نام های مختلفی مانند حُدَیث، سمانه و سوسن در تاریخ نام برده شده است، اما معروف ترین نام «سوسن» می باشد. این نام مبارک بعد از تولد امام حسن عسکری(ع) به رسم مردم عرب به لقب «ام الحسن» تغییر یافت. تاریخ تولد ایشان نیز با توجه به سن مبارک امام هادی(ع) و تاریخ تولد امام حسن عسکری(ع)، حدود سال ۲۱۵ تا ۲۱۸ هجری قمری است.
از ازدواج این بانو با امام هادی(ع)، ۵ فرزند به یادگار ماند: امام حسن عسکری(ع)، سید محمد که مزار ایشان در عراق معروف و شناخته شده است، سید حسین که قبل یا بعد از پدرش امام هادی(ع) رحلت کرد، جعفر که به دلیل عملکرد نامناسبش به «جعفر کذّاب» معروف شد و عالیه که تنها دختر امام هادی (ع) بود. آرامگاه همه فرزندان امام‌هادی (ع) در کنار قبر مطهّر پدرشان در شهر سامراء بوده و فقط مزار سیّد محمّد در خارج از آن واقع شده است که هم اکنون معروف می باشد.
همدم دوران حصر و رنج
زندگی در کنار امام هادی(ع) در شهر مدینه و همدمی با ایشان در دوران حصر در سامرا، غارت چندین باره منزل توسط غاصبان خلافت و زندانی کردن های چندباره امام هادی(ع) در کنار اخبار مختلفی که از آزار و تبعید و زندان و شکنجه و شهادت شیعیان به این خانواده می رسید، از دست دادن فرزندی با شخصیت مانند «سید محمد» در سن ۳۷ سالگی این بانو، شهادت همسر، امام هادی (ع) در سن ۳۹ سالگی و همچنین از دست دادن فرزندی چون امام عسکری(ع) در سن ۴۵ سالگی در وجود با عظمت و ایمان مستحکم ایشان، خللی ایجاد نکرد. بدین ترتیب این بانو در کنار همدمی با دو امام معصوم(ع) در دوران حصر خانگی و تحمل مصائب دیگر، هم مادر یک امام شهید و هم همسر یک امام شهید بودند که این موضوع برای هیچ کدام از مادران و همسران ائمه معصومین(ع) واقع نشده است. همچنین در بین مادران ائمه معصومین(ع) ، حضرت سوسن(ع) تنها مادر امام معصوم می باشد که در خارج از مدینه و در شهر سامراء مدفون هستند.
وظیفه هدایت امت در دوران اختفاء و غیبت صغری
در منابع تاریخی، دوران پنج ساله ابتدایی زندگی امام زمان(عج) که در زمان امامت حسن عسکری(ع) بود به عنوان دوران اختفاء نامگذاری شده و براساس قول بسیاری از علماء، دوران غیبت صغری ایشان همزمان با آغاز امامت ایشان شروع می شود. در این دو مقطع زمانی از نقش حضرت سوسن (س) مادر گرامی امام حسن عسکری(ع)، گزارش هایی در تاریخ گزارش شده است. ایشان که به دستور امام حسن عسکری(ع) همراه با نوه شان امام مهدی(عج) در سفر حج بودند، پس از حج و بلافاصله بعد از دریافت خبر شهادت امام حسن عسکری(ع) در شهر سامراء به این شهر برگشتند تا از انحراف شیعیان جلوگیری کنند. برگزاری جلسات با سران شیعه و گفتگو با آنها از پشت پرده و رفع شبهات در امتداد امامت بعد از شهادت امام حسن عسکری(ع)، جلوگیری از ایجاد انحراف شیعه به واسطه فرزندش جعفر کذّاب و در نهایت توبه کردن این فرزند، نمایان کردن وجود مبارک امام زمان(عج) برای افرادی خاص جهت اطمینان بیشتر آنها و همچنین حمایت مالی از خاندان بنی هاشم، برخی از تلاشهای حضرت سوسن(س) در این دوران بود.
هدایت مردم به سوی این بانوی مکرمه در دوران امامت امام زمان(عج) که در این دوران به «جده» معروف شدند، به حدی بود که اگر چه براساس تقریبا همه اسناد تاریخی، حضرت حکیمه خاتون(س) خواهر امام هادی(ع) در هنگام تولد امام زمان(عج) در منزل امام حسن عسکری(ع) حضور داشتند، اما بعد از شهادت امام عسکری (ع)، حضرت حکیمه خاتون(س) در پاسخ به سئوال برخی از شیعیان پیرامون تولد فرزند امام حسن عسکری(ع)، این موضوع را به حضرت سوسن(ع) ارجاع می دادند و می گفتنند که از حکیمه خاتون بپرسید، همان گونه که من هم از او شنیدم. این سخن هم نشانگر فضای تقیه و فشار بر خانواده ایشان و هم نشانگر تلاش فراوان این بانو برای هدایت شیعیان به سوی حضرت سوسن(س) بوده است.
همچنین در روایتی آمده است: احمد بن ابراهیم می‌گوید پس از گفتگو در موضوع امامت بعد از امام حسن عسکری(ع) با حکیمه خاتون، دختر امام جواد(ع) و خواهر امام‌هادی(ع)، پرسیدم: اکنون، آن کودک کجاست؟ و ایشان گفتند: پنهان می‌باشد. پس من گفتم: «فَالی مَنْ تَفْزَعُ الشّیعَةُ؛ پس اکنون شیعیان به چه شخصی پناه ببرند؟»، ایشان گفتند: اِلیَ الْجَدَّةِ؛ به مادر بزرگش، مادر امام حسن عسکری(ع).در پاسخ گفتم: یعنی الآن من باید به کسی اقتدا کنم که وصیّ او، یک خانم می‌باشد؟! و ایشان گفتند: آری، شما در این شرایط به شیوه امام حسین(علیه‌السّلام) عمل کنید؛ چرا که آن حضرت در ظاهر، خواهرش حضرت زینب(س) را به عنوان «وصیّ» انتخاب کردند، در حالی که حضرت زینب(س) هر آنچه امام سجّاد(ع) از علم الهی بیان می‌فرمودند، انجام می‌دادند و گفتار و رفتار ایشان، مستند به دانش امام سجاد(ع) بودند و فلسفه این کار، حفاظت از وجود مقدّس امام سجّاد(علیه‌السّلام) بود.
مجموعه اقدامات موثر جناب «جده» در دوران غیبت صغری امام زمان(عج) به گونه ای بود که برخی از مورخین به ایشان لقب «زینب دوران غیبت» را داده اند.
شیخ صدوق در کتاب ((کمال الدین و تمام النعمه)) در مورد نقش این بانو می گوید: «این نهایت شرف، جلال، فضل و کرامت است که وی واسطه بین امام زمان(عجّ) و امّت بوده و شایستگی حفظ اسرار امامت و وصیّت را داشته است».
شهید مطهّری نیز در کتاب سیری در سیره ائمه اطهار درباره ایشان نوشت: «تنها جدّه بودن، سبب شهرتش نشد، بلکه او مقامی، عظمتی، جلالتی و شخصیّتی دارد که بعد از امام حسن عسکری(ع) «مَفْزَعُ الشّیعه» بود؛ یعنی ملجا شیعه، این بزرگوار بود. قهراً در آن وقت ـ چون امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) ۲۸ ساله بوده‌اند که از دنیا رفته‌اند، علی‌القاعده مطابق سنّ امام‌هادی (علیه‌السّلام) هم حساب بکنیم ـ زنی بین پنجاه و شصت بوده است. این قدر زن باجلالت و با کمالی بوده است که شیعه هر مشکلی برایش پیش می‌آمد، به این زن عرضه می‌داشت».
این ویژگی های شاخص در حضرت سوسن(س) که پناهگاه و محافظ شیعه در این دوران لقب گرفت در حالی بوده که این بانوی بزرگوار براساس برخی از اقوال، ۷ سال و یا ۲۷ سال بعد از غیبت امام مهدی(عج) حیات کردند و فعالیت های نواب اول و دوم امام زمان(عج) در این مدت نیز وجود داشت. مزار ایشان هم اکنون در داخل ضریح سامرا در کنار امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) قرار گرفته است.
..............................
پایان پیام