به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ نشست راهبرد امنیت منطقهای در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، از سلسله نشست های گروه علوم سیاسی "پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی" پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، امروز چهارشنبه 7 بهمن ماه، ساعت 10 الی 12 با سخنرانی «دکتر سید محمد کاظم سجادپور» معاون پژوهشی و عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه، در محل این پژوهشگاه برگزار شد.
در آغاز این نشست، دکتر سجادپور ضمن تبیین مسأله گفت: بنده بحث راهبرد امنیت منطقهای در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را به عنوان یک چارچوب مفهومی مورد بررسی قرار میدهم. سپس ایشان افزود ما در این جا این سؤال را پاسخ می دهیم که چگونه می توان این راهبرد را تجزیه و تحلیل کرد. به گفته این استاد دانشگاه، ما در پاسخ به این سؤال، با سه نگاه به بحث میپردازیم:
- نگاه مفهومی نظری؛
- نگاه تحلیل ساختار و وضعیت؛
- نگاه تجویزی و توصیه ای.
ایشان سپس ادامه داد: ما در نگاه اول (نگاه مفهومی نظری)، سه مفهوم داریم که باید مورد بررسی قرار دهیم: منطقه، استراتژی و امنیت.
به گفته این عضو هیئت علمی دانشکده روابط بین الملل، دو عنصر اشتراک و عنصر شکل دادن به اشتراکات در مفهوم منطقه مورد بحث است. در اشتراکات در یک بعد به جغرافیا و ... و در بعد دیگر به انسان می پردازیم. همچنین، استراتژی در سیاست خارجی هم که شامل امنیتی و غیر منطقهای میشود که محصول سه عنصر سرزمینی، متن سیاسی (پویایی بسیار گسترده داخلی، سیاست منطقهای و سیاست بینالمللی) که دائم در حال دگرگونی است و سرانجام، عنصر انسانی است که عامل بسیار کلیدی است.
وی در بحث مفهوم امنیت و مطالعات امنیتی باید به این موارد پرداخت که:
به گفته ایشان، اگر این سه مفهوم را کنار هم بگذاریم در دنیای امروز؛ در رابطه با امنیت منطقه ای باید این نکات را مورد توجه قرار داد:
- مناطق، بعد از جنگ سرد مهم تر شدند. مثلاً منطقه قفقاز و ... که بسته بودند باز شدند؛
- قبلاً در سیاست بین الملل، نگاه به مناطق از بالا به پائین بود، ولی به دلیل تغییر در ساختار باعث شد که نگاه از مناطق صرفاً از بالا به پائین نباشد، بلکه الان نگاه از پائین به بالا هم مهم شده است. این تحولات باعث بازشدن فضای قدرت های منطقه ای شده است. قبلاً این قدرت ها در چارچوب قدرت های شرق و غرب بازی می کردند، اما الان این مورد باز شده است و مثلاً ایران، قدرت مندتر شده و امکان مانور منطقه ای اش افزایش یافته است. از این بحث مفهومی نتیجه می گیریم که باید به این سه مفهوم منطقه، استراتژی و امنیت با این دید متحول نگاه کنیم.
اما در رابطه با سؤال دوم، نگاه تحلیل ساختار و وضعیت درباره مناسبات جمهوری اسلامی ایران؛ در این مورد سه بحث را مورد توجه قرار میدهیم:
- منطقهیابی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛
- منطقه شناسی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛
- پی آمدهای منطقه ای از زاویه تعلق منطقهای.
به گفته ایشان ما در منطقهیابی با سه دسته منطقه کار داریم: مناطق بلافصل، مناطق نزدیک و مناطق فرهنگی و اقتصادی و سیاسی.
سپس دکتر سجادپور افزودند: مناطق همجوار با یک مفهوم بندی، قابل شناسایی اند یا مناطق هست و نیست. مثلاً ایران همجوار با پنج منطقه مشخص است، ولی به طور کامل عضو هیچ کدام نیست. برای مثال، ایران هم مرز با آسیای مرکزی است، اما عضو آن نیست، بلکه صرفاً همجوار است.
آنگاه ایشان درباره مناطق نزدیکتر گفت: ایران جزء خاورمیانه است و یا مثلاً در منطقه بندی غرب آسیا که ایران بخش مهمی از غرب آسیاست و سومین منطقه، اوراسیا است.
در ادامه ایشان به مناطق فرهنگی، اقتصادی و سیاسی اشاره کردند و گفتند: ما فقط مناطق جغرافیایی نداریم بلکه این مناطق هم هستند. برای مثال، ایران بخشی از دنیای اسلام و اسلام جزء واحد بزرگ فرهنگی است؛ به گونهای که میتوان گفت ایران در هر نهاد بینالمللی که مربوط به اسلام است، جزء یکی از پایههاست.
در منطقهیابی اقتصادی، ایران یکی از کشورهای در حال توسعه است. در تقسیم بندی اقتصادی نیز ایران یکی از کشورهای تشکیل دهنده اوپک است. بنابراین وقتی ما میگوییم منطقه؛ باید آن را شناسایی کنیم.
حال به منطقه شناسی می پردازیم: ویژگی های این مناطق عبارت است از:
- نابرابری و عدم تقارن؛
- این مناطق مشحون از چالش های امنیتی هستند؛
- این مناطق امنیتی ترین منطقه از لحاظ امنیت بین المللی است.
ایشان سپس به تأثیر این موارد در امنیت منطقهای در سیاست خارجی پرداختند و موارد آن را در بالابردن سطح امنیتی؛ بالابردن آسیب پذیری های ایران، فراهم ساختن امکان بازیگری برای ایران بر شمردند.
دکتر سجادپور در خاتمه این نشست علمی، به نگاه سوم، یعنی نگاه تجویزی پرداختند و گفتند ما باید در راهبرد به این سه بحث توجه کنیم: لزوم مفهوم سازی و هویت سازی منطقه ای، سندگرایی و گذر از کنترل بحران و سرانجام، ساختارسازی درباره امنیت منطقهای.
لازم به ذکر است که در خاتمه این نشست، حضار به طرح سؤالات خود از این استاد دانشگاه پرداختند.
..............................