به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ نشست علمی " آیندهپژوهی؛ چیستی، چرایی و چگونگی"، از سلسه نشستهای چالشهای فکری معاصر، به همت معاونت پژوهش و فناوری اطلاعات دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم، روز دوشنبه 19 بهمن 1388 برگزار شد. در این نشست «مهندس عقیل ملکیفر» مدیر "اندیشکده آصف" به بحث در رابطه با موضوع آیندهپژوهی پرداخت.
این استاد دانشگاه در ابتدای سخنان خود با بیان این مطلب که آينده تا حدود زيادي با گذشته متفاوت است گفت: «اين تفاوت‌ها عمدتاً بر اثر پيشرفت‌هاي علم و تکنولوژي ايجاد مي‌شوند. بنابراين، به سود ماست که اين تفاوت‌ها را از قبل "پيشبيني" کنيم تا بتوانيم تفاوت‌ها ـ يا بهتر بگوييم "تغييرات" ـ را بهتر مديريت کنيم».
وی سپس به تعریف آیندهپژوهی پرداخت و گفت: «آينده‌پژوهي، شاخه‌اي از دانش معاصر بشر است که به منظور پيشبيني تغييرات محتمل آينده (کشف آينده) و طراحي و مهندسي آينده مطلوب (شکل بخشيدن به دنياي مطلوب فردا) ابداع شده است: به عبارت دیگر، آينده‌پژوهي، علم و هنر کشف آينده و شکل بخشيدن به دنياي مطلوب فرداست».
ملکیفر آنگاه به ریشههای تاریخی و فلسفی آیندهپژوهی پرداخت و بیان کرد: «از نظر تاريخي، آينده‌پژوهي ريشه در بيوت وحي، تلاش‌هاي کاهنان (پيشگويان)، و منجّمان در طول تاريخ دارد. تقريباً تمام کتاب‌هاي مقدس، «پيشگويي‌ها»يي صريح يا ضمني درباره آينده دارند. مثلاً همه کتاب‌هاي مقدسي که قبل از قرآن کريم نازل شده‌اند، ظهور پيامبر خاتم (ص) را پيشگويي (و نه پيشبيني) کرده‌اند».
همچنین به گفته وی، از ديدگاه فلسفي، آينده‌پژوهي ريشه در خصلت "کمال‌گرايي" انسان دارد. به گونه ای که می توان گفت فلاسفه کمال‌گرا در طول تاريخ ـ از افلاطون تا توماس مور و بيکن در غرب، و فارابي، سهروردي، و ملاصدرا در تمدن اسلامي ـ نقش موثري در خلق دانش آينده‌پژوهي داشته‌اند.
این استاد دانشگاه سپس به فرق "پیشگویی" و "پیشبینی" پرداخت و گفت: «پيشگويي، عملي است که اغلب توسط پيامبران و اوصياي گرامي آنها صورت مي‌گرفته است. پيش‌گويي‌هاي پيامبرانه در واقع يک نوع "پيشبيني قطعي" است؛ يعني حتماً به وقوع مي‌پيوندد. اما پيشبيني، اما جنبه احتمالي دارد و مبتني بر حدس و گمان علمي يا شهودي است؛ ممکن است اتفاق بيفتد و ممکن است اتفاق نيفتد. بنابراین، وظيفه آينده‌پژوهي، پيشبيني و نه پيشگويي است».
مهندس ملکیفر در بخش دوم سخنان خود راجع به چرایی آینده پژوهی گفت: «آينده‌پژوهي به ما کمک مي‌کند تا آينده مطلوب‌مان را پيشاپيش طراحي و آن را بسازيم. بدين ترتيب به جاي آن‌که ما منفعلانه توسط شرايط آينده ساخته شويم، به مرحله «شرايط‌سازي» مي‌رسيم، يعني به گونه‌اي عاملانه و فاعلانه با شرايط آينده روبه‌رو مي‌شويم. بنابراین، آينده‌پژوهي، علم و هنر «شرايط‌سازي» خلاقانه، عاملانه، و فاعلانه به سود آينده‌مان است».
وی آنگاه در بخش سوم سخنان خود به چگونگی آینده پژوهی پرداخت و گفت: «آينده‌پژوهان عقيده دارند که "طي 20 سال تقريباً مي‌توان به هر آرمان يا هدف بزرگي جامه عمل پوشاند". پيش‌نياز اين کار، دورنگري و داشتن يک آرمان بزرگ است که آن را "چشم‌انداز" مي‌ناميم».
به گفته وی کار کاشفان سرزمين‌هاي نو و جهانگرداني که بدون راه‌بلد به سرزمين‌هاي ناشناخته سفر مي‌کنند، شبیه کار آیندهپژوهان است: «کاشفان سرزمين‌هاي نو، قاره‌ها و مناطق ناشناخته‌اي را کشف مي‌کردند که پاي کسي به آنجا نرسيده. خوب، ما هم مسافران سفر به آينده هستيم؛ و آينده، سرزمين ناشناخته‌اي است که پيش از ما کسي به آن پاي ننهاده است».
این پژوهشگر در بخش پایانی سخنان خود به بحث درباره چشم انداز پرداخت و گفت: «براي رهسپارکردن يک سازمان به سوي تعالي و موفقيت، هيچ موتوري به اندازه يک چشم‌انداز پرکشش، ارزنده، الهام‌بخش و دست‌يافتني، که به همه اعضاي آن تعلق دارد، کارساز نيست. چشم‌انداز، موتور جامعه، سازمان و فرد را براي خلق آينده مطلوب خود روشن مي‌کند».
در پایان این نشست، مهندس ملکیفر به سؤالات حضار در این نشست علمی پاسخ داد.
.............................
پایان پیام / 101 ـ 151