به گزارش خبرگزاری اهل بیت (ع) ـ ابنا ـ 100 نفر از طلاب ممتاز و علاقه مند به پژوهش، به همت ادارۀ امور پژوهشی حوزۀ علمیه، با هدف جهت دهی پژوهشی و هدایت و حمایت از طلاب جوان، ضمن بازدید از بخشهای مختلف مؤسسۀ علمی ـ فرهنگی دار الحدیث با آیت الله «محمدی ری شهری» و حجت الاسلام و المسلمین «مسعودی» معاون پژوهشی دانشكدۀ علوم حدیث، دیدار كردند.
در آغاز این دیدار، حجت الاسلام و المسلمین مسعودی گزارشی از فعالیت های پژوهشكدۀ علوم و معارف حدیث و دانشكدۀ علوم حدیث ارائه كرد. در ادامه حجت الاسلام و المسلمین سید علیرضا فاخری مسئول ادارۀ استانداردسازی معاونت پژوهش حوزۀ علمیۀ قم به برخی از فعالیت های انجام شده در این معاونت اشاره كرد و سپس آیت الله محمدی ری شهری به تبیین ویژگی های یک پژوهشگر از دیدگاه قرآن و حدیث پرداخت.
حجت الاسلام و المسلمین «فاخری» پیش از سخنان آیت الله ری شهری گفت: از آیت الله ری‌شهری تشكر می كنیم كه ـ با توجه به كمی وقتشان ـ فرصت دادند خدمتشان برسیم. امیدواریم در فرصت‌های آتی بتوانیم بیشتر از ایشان بهره مند شویم. جمع حاضر بخشی از ممتازان طلاب حوزۀ علمیۀ قم و شركت كنندگان در جشنوارۀ علامۀ حلی هستند كه خدمتتان رسیده اند. گزارش كوتاهی از فضای معاونت پژوهشی حوزه‌های علمیه به اطلاعتان می رسانم و سپس از محضرتان استفاده می‌كنیم.
مأموریت اصلی معاونت پژوهش، ساماندهی امر پژوهش در حوزه‌های علمیه است. برای تحقق این هدف، ساختاری طراحی شده كه در شورای عالی هم به تصویب رسیده است. در این ساختار، سه مدیریت كلان وجود دارد:
یك. مدیریت مطالعات پژوهشی. این مدیریت شامل چهار اداره است: ادارۀ استانداردسازی پژوهش، كه به استاندارد كردن نظام پژوهشی حوزه‌های علمیه پرداخته، مؤلفه‌های پژوهشی را استاندارد می‌كند. ادارۀ نیازسنجی پژوهش، كه برای پژوهش‌های حوزه‌های علمیه اولویت سنجی می كند و در واقع به پژوهش‌های اساسی و مورد نیاز جامعه می پردازد. ادارۀ توسعۀ امور، كه سیاست‌گذاری برای توسعۀ علوم در مناطق مختلف اسلامی را برعهده دارد و ادارۀ سیاست‌گذاری علم.
وی افزود: مدیریت امور پژوهشی نیز متشكل از چهار اداره است: ادارۀ محصولات پژوهشی، كه شامل واحدهای مختلف نشریات، كتاب سال و امور پژوهشگران است، ادارۀ امور پژوهشگران، كه به شناسایی پژوهشگران در حوزه می‌پردازد و با هدف ارتقای كیفیت پژوهش و حمایت از پژوهشگران در حوزه‌های علمیه فعالیت می كند، ادارۀ امور مراكز پژوهشی، كه با هدف ساماندهی مراكز پژوهشی و ایجاد وحدت رویّه در مراكز و هماهنگی برای رسیدن به اهداف كلان پژوهشی در حوزه‌های علمیه فعالیت دارد. و ادارۀ امور پژوهشی طلاب یا مدارس، كه جمع حاضر از طرف این اداره خدمت شما رسیده اند. این اداره، واحدی به نام واحد ترویج پژوهش دارد كه در آن، بخشی به نام «نگاه نو» با هدف حمایت و هدایت استعدادهای پژوهشی طلاب طراحی شده است.
ان شاء الله این جلسه مقدمه‌ای برای استفاده‌های بعدی از محضر جنابعالی و بزرگان دیگر حوزه باشد. حضرتعالی سالیان سال به صورت فردی و همچنین سازمانی، امر پژوهش را در حوزه‌های علمیه، بخصوص در بخش حدیث، ساماندهی كرده اید. ان شاء الله از نكات بِكر و تجربیات شما كه در طول سالیان به دست آورده اید، در همین مدت محدود بهره خواهیم برد.
سپس آیت الله ری شهری به بیان ویژگی های پژوهشگر از دیدگاه قرآن و حدیث پرداخت و گفت: خدمت عزیزان حاضر كه به این مركز نور و هدایت معارف اهل بیت علیهم السلام تشریف آوردند، خیر مقدم عرض می‌كنم. ان شاء الله این برنامه مقدمه‌ای برای ارتباط بیشتر شما عزیزان با این مؤسسه باشد.
دار الحدیث از سال 1366 با كمك سالیانۀ 250 هزار تومان از طرف حضرت امام ـ رضوان الله تعالی علیه ـ در زیرزمین خانۀ ما آغاز به كار كرد. اكنون به این مرحله رسیده ایم كه ملاحظه می‌فرمایید. اگر آن زمان بركت نورانیّت اهل بیت علیهم السلام كسی به من می‌گفت: در خواب می‌بینی پنجاه سال دیگر این مؤسسه به این مرحله می رسد؟ باور نمی‌كردم؛ لیكن خداوند این لطف را فرمود. پس از حضرت امام، مقام معظم رهبری ـ حفظه الله ـ به این مؤسسه عنایت دارند. با پیام ایشان مؤسسه در سال 1374 به صورت رسمی افتتاح شد و با لطف الهی و عنایات ایشان به این نقطه رسیده ایم.
پیشنهاد شده دربارۀ «اخلاق پژوهشی» مطالبی را طرح كنم. این مسئله، مسئلۀ بسیار مهمی است. اخلاق پژوهش بخصوص برای شما جوان‌ها كه در آغاز این راه هستید، اهمیت فراوان دارد. امیدوارم خداوند به شما توفیق بدهد و تك تك شما را در آینده چراغ‌هایی در زمینۀ معارف نورانی قرآن و اهل بیت و معارف اسلام در نقاط مختلف كشور و جهان قرار دهد.
ویژگی های پژوهشگر از دیدگاه قرآن و حدیث
برای پژوهشگر از دیدگاه قرآن و روایات اسلامی چه ویژگی‌هایی ضروری است؟ پرسش بسیار مهم و قابل تأملی است؛ مخصوصاً برای كسانی كه در آغاز كار هستند. به نظر من در زمینۀ اخلاق پژوهش از دیدگاه قرآن و حدیث می توان رسالۀ مستقلی نوشت. در این فرصت كوتاه، هفت ویژگی پژوهشگر را از نگاه قرآن و حدیث خدمتتان عرض می كنم.
اخلاص
نخستین ویژگی مورد نیاز برای پژوهشگر اسلامی ـ حوزوی، اخلاص است. برای خدا كار كردن، برای خدا قلم به دست گرفتن، برای خدا قلم زدن، خیلی مهم است. این كه عرض می‌كنم اخلاص، نه این كه فقط به بُعد معنوی این مسئله عنایت دارم، هر چند این هم یك اصل بسیار اساسی است كه كار انسان فقط برای دیگران فایده نداشته باشد، بلكه برای خودش هم فایده داشته باشد. در روایتی آمده است كه خداوند این دین را به انسان‌هایی كه خودشان از كار خودشان بهره ندارند، تأیید می كند. دیگران از علم و سخن آنها استفاده می‌كنند، ولی خودشان بهره‌ای ندارند. اگر اخلاص نباشد نتیجه همین است. در این صورت پژوهش، كار، سخنرانی و نوشته فایده دارد، ولی برای دیگران. برای خود انسان جز زحمت هیچ اثر دیگری ندارد.
افزون بر این، در متن پژوهش نیز تأثیر دارد، این سخن، یك ادعای محض نیست، تنها روایت هم نیست، بلكه درایت و تجربه نیز مؤید آن است كه خداوند ذهن پژوهشگر با اخلاص را به آن چیزی هدایت می‌كند كه حق است؛ به آن چیزی كه مفید و نیاز است و هدایت می کند به نكات جدیدی در پژوهش.
عنایت بفرمایید به این روایت از امیر المؤمنین «عِندَ تَحَقُّقِ الإِخلاصِ تَستَنیرُ البَصائِرُ»؛ با تحقق اخلاص دیده‌های بصیرت، نورانی می‌شوند؛ چشم جان انسان باز می‌شود و بهتر می‌تواند حقایق را درك كند و بنویسد.
به كارگیری همۀ توان فكری
نكتۀ دوم به كارگیری همۀ توان فكری و پژوهشی است. انسان هر كاری كه می‌خواهد بكند و هر تحقیقی كه می‌خواهد به دست گیرد، باید با تمام توان به میدان بیاید. هر قدر كه می‌تواند روی آن موضوع تلاش كند و فكر خود را به كار گیرد. اگر این دو در كنار هم قرار گرفت حتماً خدا عنایت می كند. آیه‌ای كه در آغاز خواندم وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا.
بشارت به این حقیقت است جهاد یعنی استفراغ الوسع و آنهایی كه با همۀ توان و با اخلاص به میدان(به كار گیری همۀ توان. آیه می فرماید: می آیند، راه هایمان را به