جنبشی که در منطقه آغاز شده در حال توسعه پیدا کردن است

به گزارش خبرگزاری اهل‏بیت(ع) ـ ابنا ـ حجت‏الاسلام‏والمسلمین «مهدی هادوی تهرانی» در آغاز دروس خارج فقه و اصول خود در سال جدید به مناسبت آغاز سال نو و همچنین حوادث منطقه در سخنانی، ضمن تبریک سال جدید گفت: گذر ایام یک امر دائمی است. دائم روز و شب از پی هم می‏گذرد. اینکه ما یک زمانی را به عنوان آغاز سال قرار بدهیم، تذکری برای ما است که بالاخره یک سال از عمر گذشت. یک فرصت دیگر از دست رفت و از طرف دیگر سال جدیدی آمد و فرصت‏های تازه‏ای برای ما فراهم شده‏است. ممکن است چیزهای مختلفی را مبدأ محاسبه سال‏ها قرار می‏دهیم. یک وقت یک حادثه سیاسی مبدأ زمان قرار می‏گیرد؛ مثل آنچه در زمان شاه مطرح شد که شروع حکومت کوروش به عنوان مبدأ تاریخ قرار بگیرد، یک وقت یک حادثه مرتبط به دین؛ مثل هجرت پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که در سال هجری معیار است یا ولادت عیسی ـ علی نبینا و آله و علیه السلام ـ که در سال میلادی معیار است.

مبدأ آغاز سال هم، ممکن است یک امر طبیعی قرار بگیرد؛ مثل اول فرودین (نوروز) که در آن زمان، زمین به لحاظ نجومی در وضعیت خاصی قرار می‏گیرد و از زمستان نجومی وارد بهار نجومی می‏شود؛ البته اینکه مبدأ محاسبه سال‏های طی شده، یک جنبه دینی داشته باشد؛ مثل هجرت پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ یک نوع تذکر دینی است که بالاخره حرکت بزرگی در تاریخ بشری آغاز شد و آن حرکت تمدن اسلامی را شکل داد. علت اینکه هجرت پیغمبر آغاز تاریخ در سال هجری قرار گرفت و نه مثلاً ولادت پیغمبر، همین است که آن حرکت حضرت؛ یعنی هجرتشان از مکه به مدینه بود که زمینه گسترش اسلام و شکل‏گیری حکومت اسلامی و پایه ریزی تمدن اسلامی را فراهم کرد. اینکه ایرانی‏ها این تحول طبیعی (نوروز) را معیار شروع سال قرار دادند، از یک طرف نشان می‏دهد اینها با علم ، نجوم و ریاضیات سر و کار داشته اند و متوجه محاسبات دقیق و ریاضیِ مسئله بودند و از طرف دیگر نشانگر توجه شان به طبیعت است که این هم نکته مثبتی است. توجه به نو شدن طبیعت، به عنوان یک معیاری برای نو شدن سال و در پی آن پدید آمدن فرصت‏های تازه‏ای که در این سال پیش روی ما است.

همچنین این سال ایرانی عادات و آداب نیکویی هم دارد. مردم خودشان را برای این سال آماده می‏کنند؛ چه با تمیز کردن ساختمان‏های خودشان و امروز هم این امر توسعه پیدا کرده و تمیز کردن شهرها را هم شامل شده است، چه با تهیه لباس تازه، چه با ایجاد فضای شادتر، چه با برطرف کردن دشمنی‏هایی که در گذشته بوده است، چه با دیدارهایی که در این ایام صورت می‏گیرد که در واقع همان صله‏رحم است و در اسلام بر آن تأکید شده است. اگر در اسلام نوروز مورد توجه قرار گرفته باشد، همین ابعاد مثبتش مورد توجه است.

همین نکته‏هایی که در اسلام هم بر آن تأکید شده است و در واقع جنبه‏های انسانی و ارزشی نوروز است؛ البته کنار این جنبه‏های ارزشی و انسانی، خود نوروز یک سابقه فرهنگی و عقیدتی هم دارد که مورد تأکید یا حتی مورد تأیید اسلام نبوده است و آن روایاتی که در تخطئه نوروز آمده است، ناظر به همین موارد است.

بالاخره نوروز نماد یک سنت و فرهنگ غیر اسلامی بوده است و به همین دلیل هم در برخی روایات مورد تخطئه ائمه ـ علیهم‏السلام ـ قرار گرفته است؛ از جمله این فرهنگ‏های غیر اسلامی، خرافه «سیزده بدر» است که به یک روز نحس در تاریخ ما تبدیل شده است؛ البته حالا اسمش را گذاشته‏اند «روز طبیعت» این خوب است، هرچند که باید اسمش را روز عزای طبیعت می‏گذاشتند؛ چون روزی است که مردم خسارت زیادی به طبیعت می‏زنند، فکر نمی‏کنم میزان خسارتی که در طول سال به طبیعت وارد می‏شود، به اندازه خسارتی باشد که در یک روز سیزده به طبیعت وارد می‏شود. واقعاً طبیعت دارد از بین می‏رود؛ البته اگر فرهنگِ روز طبعیت درست جا می‏افتاد و طبیعت پاکیزه می‏شد، خوب بود. در این صورت همه سال را سال طبیعت نام بگذارند و مردم از طبیعت مراقبت کنند، ما هم موافقیم. یک سری از سنت‏ها وجود دارد که البته مردم خیلی متوجه خرافی بودن آن‏ها نیستند، ولی بعضی‏ها برایش قداست هم قائلند؛ مثل هفت سین.

بعضی‏ها هم از این گونه صحبت‏ها که بنده می‏کنم خوششان نمی‏آید، ولی بالاخره این سنت‏ها پایه و اساسی ندارد، نه مبنای فکری دارد، نه مبنای دینی و نه مبنای بشری؛ البته تا جایی که مخالفت با عقاید و احکام اسلامی نداشته باشد، مشکلی با آن‏ها نداریم. اما اگر از آن حد بگذرد، نمی‏توان پذیرفت؛ مثلاً همین مطلب که روز سیزده، روز نحس است، مفهومی است که با مفاهیم اسلامی ناسازگار است، روز خدا که روز نحس نمی‏شود. این نحسی‏ها مربوط به خود ما و رفتارهای ما است. بالاخره ما با جنبه‏های فکری و عقیدتی نوروز به عنوان یک پدیده غیر اسلامی در همه ابعادش موافق نیستیم.

مطلب دوم: جهاد اقتصادی

مقام معظم رهبری ـ دام ظله ـ سنتی را پایه‏ریزی کردند، تحت عنوان نام‏گذاری سال. این سنت در واقع از این جهت که یک نوع هدف‏گذاری کلان برای مجموعه فعالیت‏ها می‏شود، سنت حسنه‏ای است؛ البته انتخاب یک عنوان برای سال به معنای غفلت از سایر جهات نیست. بعضی از طلبه‏ها بعد از پیام نوروزی ایشان به من مراجعه می‏کردند که چرا ایشان امسال را سال جهاد اقتصادی اسم گذاشتند. این همه مشکلات فرهنگی در کشور وجود دارد، چرا ایشان بر بحث اقتصاد تأکید کردند؟ توجه دارید که اگر یک شعار به عنوان شعار سال انتخاب می‏شود، معنایش این نیست که ایشان ابعاد فرهنگی، سیاسی و ... و اهمیت آنها را نادیده گرفته اند و فقط به یک بعد توجه کرده‏اند. نامی که انتخاب شده است به نظر ایشان با توجه به مجموعه اطلاعات و مشاوره‏هایی که صورت می‏گیرد، مهم ترین شعاری است که در آن سال می‏تواند مطرح باشد. برای انتخاب این نام اهم و مهم شده است. مقصود ایشان این نیست که به بعد فرهنگی، سیاسی و اجتماعی توجه نشود. یک کلام، همیشه باید در متن و فضای خودش تفسیر شود. وقتی در متن و فضای اسلامی و حکومت اسلامی صحبت از اقتصاد می‏شود، معنایش نادیده گرفتن سایر ابعاد زندگی نیست.

جهاد همان طوری که خود ایشان هم توضیح دادند، یک مفهوم خاص است؛ یعنی تلاشی همراه با یک مجموعه‏ای از ارزش ها. صرف تلاش نیست، بلکه با یک مفهوم مقدس همراه است. جهاد در واقع تلاش گسترده و ویژه همراه با رعایت همه ضوابط است. اگر صحبت از جهاد اقتصادی است، مقصود این است که تلاشی در حوزه اقتصاد صورت بگیرد با رعایت همه ضوابط؛ چه در بعد فردی که مثلاً در تعاملات و فعالیت‏های اقتصادی، رفتارهای غیر شرعی صورت نگیرد و معیارها شرعی ملاحظه شود که مهم ترین آن‏ها حفظ اخلاص است. اگر قرار است کاری صورت بگیرد، برای خدا و با نیت خالص باشد نه به نفع شخص، گروه، جناح، یا برای ریا. با خودنمایی یا منیت همراه نباشد.

یکی از مهم‏ترین ارزش‏ها صداقت است و فضای اسلامی باید یک فضای صادقانه باشد که در آن اعتماد شکل بگیرد و همه افراد بتوانند به سخنان دیگری، رفتارهای دیگری اعتماد کنند و با عواملی که این اعتماد را از بین می‏برد یا این فضا را آلوده می‏کند برخورد شود و چه رعایت ضوابط در بعد کلان و اجتماعی که فعالیت‏ها کلان اقتصادی در یک فضای اسلامی، باید همراه با رعایت معیارهای اسلامی باشد.

این که امسال، مسئله اقتصاد مطرح شده است به خاطر مجموعه شرایطی است که کشور در آن قرار دارد، که یک وضعیت گذار است. گذر از یک اقتصاد به اقتصاد دیگری؛ از یک نوع روابط اقتصادی به روابط جدید اقتصادی. حذف یارانه‏ها هنوز به طور کامل اتفاق نیافتاده و به معنای واقعی کلمه آثار اقتصادی آن خودش را نشان نداده است.

در سال 1390 این اتفاق خواهد افتاد. این آثار اگر با یک فعالیت مؤثر اقتصادی همراه نباشد، قطعاً آثار تخریبی شدیدی خواهد داشت و در مقابل اگر با یک فعالیت درست اقتصادی همراه باشد، زمینه شکوفایی و پویایی اقتصاد کشور فراهم خواهد شد. در این مرحله سخت گذار، خیلی از سوی مجموعه نظام و مسئولین سعی شده است که سختی آن به حداقل برسد و بسیاری از آثار منفی آن تا جایی که ممکن است کنترل شود، ولی بالاخره یک حادثه بزرگ اقتصادی دارد در کشور اتفاق می‏افتد که بخش گسترده‏ای از آثارش به معنای دقیق کلمه قابل کنترل نیست، بلکه ما فقط می‏توانیم به آن جهت دهیم، و آن را تا حدی تعدیل کنیم، نمی‏توانیم از آن جلوگیری کنیم.

یکی از آن آثار قطعاً افزایش قیمت‏ها خواهد بود که اگر با یک فعالیت سالم اقتصادی در یک فضای مورد اعتماد و آرام و با امنیت اقتصادی همراه شود، در مجموع باعث به وجود آمدن مشکل اقتصادی برای مردم نخواهد شد، بلکه باعث می‏شود ثروت عمومی ـ در اصطلاح اقتصاد ـ افزایش پیدا کند و در نتیجه رفاه عمومی توسعه پیدا کند. اما اگر این فعالیت اقتصادی صورت نگیرد و گره‏های اقتصادی که نیازمند یک فعالیت جدی و مشارکت عمومی است باز نشود، می‏تواند به جای توسعه رفاه عمومی و افزایش ثروت عمومی، باعث توسعه فقر شود و به صورت جدی فاصله بین فقیر و غنی را افزایش دهد که این با مفاهیم اقتصاد اسلامی ناسازگار است؛ چون یکی از شاخص‏های عدالت اقتصادی در اسلام کاهش فاصله بین فقیر و غنی است.

این چیزی نیست که دولت به تنهایی یا حتی نظام به تنهایی بتواند انجام دهد، بلکه مشارکت عمومی مردم را نیاز دارد. در این مشارکت عمومی ق