به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ حجت‌الاسلام والمسلمين عليرضا قائمی‌نيا، عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی، ضمن بيان اين مطلب در مورد ارتباط نشانه‌شناسی و تفسير قرآن كريم گفت: امروزه دانش‌های مختلفی وجود دارند كه می‌توانند راه جديدی را در مطالعات دينی بگشايند و به عالمان دينی در فهم كتاب و سنت و به خصوص در زمينه تفسير قرآن كريم ياری رسانند.
وی افزود: نشانه‌شناسی يكی از مهم‌ترين اين دانش‌هاست، زيرا كه ابزاری توانمند در تحليل نشانه‌های زبان‌شناسی در اختيار مفسران قرار می‌دهد. تعريف‌های گوناگونی از نشانه‌شناسی ارائه شده است؛ اختلاف در تعاريف هم تا حدی از نگرش‌های متفاوتی ناشی می‌شود كه نسبت به ماهيت و كاركرد اين دانش وجود دارد.
اين پژوهشگر علوم اسلامی در ادامه سخنانش اظهار كرد: معمولا نشانه‌شناسی را به شاخه‌ای تعريف كرده‌اند كه نشانه‌ها را بررسی می‌كند. نشانه هم چيزی است كه در برابر چيز ديگری قرار می‌گيرد. اين دو نكته تا حدی سرچشمه‌ها و انگيزه‌های طرح نشانه‌شناسی در قرن بيستم را نشان می‌دهند.
وی با اشاره به اين‌كه نشانه‌شناسی جديد از آرزوها و آمال گوناگونی سرچشمه می‌گيرد و به خاطر هدف‌های مختلفی پا به عرصه فكری بشر نهاد، تصريح كرد: چارلز ساندرس پيرس می‌خواست به اين نكته پی ببرد كه پيشرفت معرفت بشری چگونه امكان‌پذير است و چرا رخ می‌هد؟ «فردينان دوسوسور» هم به دنبال طرح ديدگاهی در تحليل نظام‌مند زبان بود.
نويسنده كتاب «بيولوژی نص» افزود: «چارلز موريس» هم می‌خواست چنين ديدگاهی را برای علوم اجتماعی به دست آورد. «ياكوبسن» می‌خواست اين نكته را نشان دهد كه الگوهای منطقی كه در نظام آوايی زبان يافته است، همه مظاهر فرهنگ را يكسان كرده است و «تامس سبوئك» بر وحدت فرآيند عقلی و زيست شناختی تأكيد دارد. «امبرتو اكو» حيات انديشه را در فرهنگ برسی می‌كند. هر يك از متفكران مذكور برای رسيدن به اين هدف‌ها به تحقيق كاملی در مفهوم نشانه و بررسی ابعاد گوناگون آن روی آوردند.
عضو هيئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی در پاسخ به اين سؤال كه اهميت نشانه‌شناسی در علوم دينی و خصوصا تفسير قرآن كريم چيست، اذعان كرد: امروزه دانش‌های بسياری مانند فلسفه زبان، زبان‌شناسی، نشانه‌شناسی و... رشد يافته‌اند كه می‌توانند راه جديدی را در مطالعات دينی بگشايند و عالمان دينی را در فهم كتاب و سنت و به خصوص در زمينه تفسير قرآن كريم ياری رسانند. اين دانشها هنوز در ميان انديشمندان مسلمانان و حوزه‌های تفسير، جايگاه درخور و مناسب خود را پيدا نكرده‌‌اند.
نويسنده كتاب «درآمدی بر منشأ دين» با تأكيد بر اين‌كه نشانه‌شناسی از جمله اين دانشها و بلكه مهم‌ترين اين دانش‌هاست، گفت: زيرا نشانه‌شناسی ابزاری توانمند در تحليل نشانه‌های زبان‌ناشی در اختيار ما قرار می‌دهد. اين دانشها افق‌های جديدی را در مطالعات دينی می‌گشايد و هيچ يك از دانش‌های همانند آن به پای آن نمی‌رسد.
اين محقق و نويسنده كشورمان اظهار كرد: نشانه‌شناسی تحولات عميقی در زمينه‌های گوناگون مانند زبان‌شناسی فلسفه و شاخه‌های گوناگون آن، مطالعات دينی و تفسير متون مقدس و... به وجود آورده و به زمينه‌های اجتناب‌ناپذير در اين نوع مطالعات تبديل شده است.
وی در پاسخ به اين سؤال كه نشانه‌شناسان از چه راهی به فرآيند تفسير روی آورده‌اند و تحليل‌های آنها دارای چه ارزش و اعتباری است، گفت: نشانه‌شناسان از راه تحليل پديده دلالت و ارتباط به تحليل فرآيند واقعی فهم متون و تفسير آنها روی آورده‌اند. آنها به دنبال تحليل فعاليت‌های گوناگون نشانه‌شناختی در مقام توليد و قرائت متون بودند.
نظريه‌پرداز برجسته منتخب چهارمين جشنواره بين‌المللی فارابی افزود: نشانه‌شناسان تلاش كردند تا علم توليد متون و نيز نحوه فهم و تفسير آنها را بر اساس مدل‌های ارتباطی بفهمند، از اين جهت تحليل‌های آنها تا حدی عينی‌تر است و به عمل واقعی توليد و تفسير نشانه‌ها و متون نزديك‌تر است. نشانه‌شناسی از آنجا كه مطالعه و بررسی نظام‌مند نشانه‌هاست، در تحليل نشانه‌های قرآنی می‌تواند سودمند باشد و روش‌های جديدی برای تحقيق اين امر فراهم بياورد.
نويسنده كتاب «وحی و افعال گفتاری» در مورد چگونگی تفسير قرآن با استفاده از نشانه‌شناسی گفت: هر ارتباط زبانی به كمك نشانه‌های زبانی يا واژه‌ها و جملات صورت می‌گيرد، اما اين نشانه‌ها معمولا فی نفسه محور ارتباط زبانی نيستند، بلكه از آن رو معانی را بر دوش می‌كشند مبنای اين ارتباط قرار می‌گيرند. در حقيقت ارتباط زبانی ميان جهان‌هايی گوناگون از معانی صورت می‌گيرد، گوينده، جهانی از معانی است و شنونده جهانی ديگر از معانی.
اين مدرس حوزه و دانشگاه در ادامه سخنانش اظهار كرد: نشانه‌هايی كه سبب‌ساز اين ارتباط هستند سرنخ‌هايی به اين دو جهان هستند، اگر اين نشانه‌ها نبودند هيچ ارتباط زبانی صورت نمی‌گرفت و ديگران هم هيچ سر نخی از اين دو جهان در دست نداشتند. ارتباط زبانی چيزی جز مشاركت در كاربرد نشانه‌ها نيست؛ بدين معنا كه ارتباط زبانی با به كار گرفتن نشانه‌هايی است كه دو طرف ارتباط می‌توانند نحوه كاربرد آنها را بيابند و يا با آن آشنا هستند.
نويسنده كتاب «وحی و هرمنوتيك» با اشاره به اين‌كه قرآن كريم كتاب آسمانی است كه محصول ارتباط زبانی خدا با بشر است، گفت: خداوند، جهانی از معانی را با اين كتاب به بشر انتقال داده است. اين ارتباط زبانی ميان خدا و بشر نيز مانند ديگر ارتباط‌های زبانی به كمك نشانه‌ها صورت گرفته است. تنها سرنخی كه به اين جهان معنی در اختيار داريم همين نشانه‌ها هستند.
قائمی‌نيا تأكيد كرد: تحليل اين نشانه‌ها تنها راهی است كه بشر به حقايق آسمانی دارد و به همين خاطر در طول تاريخ اسلام دانش‌های گوناگونی برای تحليل اين نشانه‌ها پديد آمده و رشد كرده‌اند؛ چرا كه قرآن محور همه فعاليت‌های علمی مسلمانان بوده است.
...................
پایان پیام/146