به گزارش خبرگزاری اهل بیت (ع) ـ ابنا ـ استاد برجسته حوزه علمیه قم گفت: باید اجازه دهیم که در منهج اجتهاد، مفاهیم مربوط به واقعیت های زندگی اجتماعی به صورت آزاد شکل گیرد.
حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در مراسم افتتاحیه کنفرانس بین المللی "فقه اسلامی در جهان متحول" در کشور عمان خاطرنشان کرد: این آزادی به این معنا است که باید به مفاهیم واقعیت ها مجال و فرصت دهیم تا جدا از نگاه، ذهنیت و دخالت ما شکل بگیرند. وی گفت: بدین ترتیب توجه گسترده ، آزادانه و پیوسته در اجتهاد به مفاهیم نوشونده واقعیت ها، یک عنصر روشی ضروری است
وی اظهار داشت: اگر چنین کاری را کردیم توهمات ما پیرامون شناخت واقعیت ها به جای مفاهیم حکایت کننده از آن ها نمی نشینند.
مبلغی داشت: وقتی از رابطه فقه و واقعیت متغیر در جهان امروز سخن به میان می آید، با سه نسبت مواجه هستیم: یکی واقعیت به عنوان ظرف اجتهاد، دیگری به عنوان مظروف اجتهاد و سومی به عنوان عنصری از عناصر اجتهاد است.
وی گفت: واقعیت به عنوان ظرف اجتهاد به این معنا است که اجتهادی که مجتهدان امروز به آن شکل می دهند، در ظرف شرایط عینی امروز و واقعیت های نهفته در آن رخ می دهد.
رییس پژوهشگاه مطالعات تقریبی خاطرنشان کرد: از آن جا که ظرف بر مظروف خود تاثیر می گذارد، توجه به ظرف بودن واقعیت برای اجتهاد ضروری است و فائده آن این است که مجتهد و فقیه با ایجاد توجه به ابعاد این تاثیرگذاری، امکان کنترل تاثیرگذاری‌هاي منفی ان را بیشتر، و ضریب بهره گیری از تاثیر پذیری های مثبت از آن بالاتر می برد.
وی تاکید کرد باید تلاش کنیم تاثیرگذاری غیر مرئی ظرف واقعی زمانی به تاثیرگذاری شناخته شده بدل گردد تا در نتیجه گرفتار قرار دادن ثوابت به جای متغیرات، و متغیرات به جای ثوابت نشویم.
مبلغی یادآورشد: واقعیت به عنوان مظروف اجتهاد، به این معنا است که واقعیت ها را به درون فقه بیاوریم و بر اساس آن ها به عنوان موضوعات، مسائل جدیدی را در فقه رقم بزنیم.
وی اظهار داشت: لحاظ کردن "واقعیت" به مثابه یک عنصر منهجی در اجتهاد، منظور داشتن این حقیقت است که به موازات تحول یابی سریع واقعیت ها و شکل گیری آن ها با فاصله‌های زمانی کم و به جای هم، مفاهیم مربوط به آن ها نیز یکدیگر را کنار میگذارند و میانشان "حالت تدافع" برقرار می گردد. قرار گرفتن فقیه در چرخه جابجایی مفاهیم نوشونده، و شناخت و توجه به آن ها یک فعالیت منهجی در اجتهاد است.
وی در توضیح این مساله گفت: امروز مانند گذشته نیست که واقعیت‌ها به یک زمان طولانی نیاز داشته باشند تا شکل گیرند؛ بلکه یک واقعیت می‌آید و واقعیت دیگری می‌رود؛ اگر واقعیت‌ها چنین هستند، مفاهیم آنها هم دچار یک تدافع هستند، مفهوم واقعیت جدید می آید و مفهوم واقعیت رفته را دفع می کند.
وی با اشاره به این که این تدافع مفاهیم یکی از مظاهر "انقلاب مفاهیم" است، خاطرنشان کرد: بر این اساس، مجتهد نباید بر یک سنخ مفاهیم، ثابت بماند و رابطه خود را با واقعیت های متحول در چارچوب انس گیری با سنخی از مفاهیم، تعریف و تنظیم کند. چنین وضعی به معنای جدایی فقه از واقعیت هاست.
مبلغی همچنین گفت: یکی دیگر از اقتضاءات قرار گرفتن واقعیت به عنوان عنصری منهجی در اجتهاد، گشودن درب های موضوع شناسی فقهی به روی واقعیت های مفهومی است. وی در توضیح آن با اشاره به اینکه واقعیت به دو قسمت مفهومی و غیر غیرمفهومی تقسیم می شود، گفت: منظور از واقعیت های مفهومی، مفاهیمی هستند که در فضاهای رسانه ای و به خصوص مجازی بدون آن که واقعیت هایی در ورای آن ها وجود داشته باشند، ایجاد می شوند و گویی خود واقعیتی هستند از این جهت که سبب پیدایی واقعیت های بیرونی می گردند. وی گفت: در گذشته چنین بود که اول واقعیتی شکل می گرفت بعد مفهومی از آن حکایت می کرد، و امروزه گاه ابتدا مفهومی می آید سپس واقعیتی که در پی آن می آید، آن را تعبیر می کند؛ از این سنخ مفاهیم می توان به واقعیت های مفهومی تعبیر کرد.
مبلغی اضافه کرد: آنچه در فضاهای مجازی و اینترنتی از رهگذر کلام و تصویر خلق می شود، مفاهیمی است که الزاما از واقعیتی تعبیر نمی کنند؛ بلکه خود در جامعه واقعیت‌هایی را در پی می آورند. به تعبیر دیگر فضای مجازی، فضای واقعی را می‌سازد. فقه باید به چرخه تولید واقعیت به این صورت توجه جدی کند تا بتواند با واقعیت رابطه برقرار نماید.
رییس پژوهشگاه مطالعات تقریبی اظهار داشت: در این چارچوب پیشنهاد می‌شود: فقه فراتر از توجه به مسائلی از قبیل جرائم اینترنتی و یا تجارت الکترونیکی به دو فعالیت روی آورد؛ از یک طرف به چرخه اتفاق بزرگ خلق مفاهیم در اینترنت و واقعیت سازی های آن، شناخت عمیق پیدا کند و از طرف دیگر خود به بخشی از این چرخه – و البته به صورت صحیح و چارچوبمند- بدل گردد و با این تبدیل شدن به جزئی از فضای پرقدرت اینترنت، امکان تولید و تکثیر یابی ادبیات خود را فراهم آورد تا از زمانه و تحولات عقب نماند. وی تاکید کرد رفتن فقه به درون اینترنت، به این معنا نیست که تنها در اینترنت و فضای مجازی یک حضور و یا پایگاهی فقهی به صورت بریده از فضاهای واقعی اینترنت داشته باشیم.
وی همچنین گفت: وقتی از منظور داشتن "واقعیت" به مثابه عنصری منهجی در فقه سخن به میان می آوریم، مقصود توجه به واقعیت در زمینه موضوع حکم است، نه خود حکم. تشریع حکم منحصرا در اختیار خداوند است و باید برای شناخت آن به مصادر شرعی مراجعه کرد؛ ولی در زمینه موضوعات باید "واقعیت محور" بود.
خاطرنشان می شود: حجت الاسلام مبلغی در این سفر علاوه بر مصاحبه با شکبه های مختلف رادیویی، تلویزیونی و روزنامه های کشور عمان در جلسات علمی کنفرانس حضوری همراه با نقد و بحث داشت و در یکی از این جلسات، مقاله خود را با عنوان "توصیف و تحلیل واجبات کفائی و قواعد آن" قرائت نمود. وی همچنین در مصاحبه هایی به تشریح فرصت های تاریخی گشوده شده فراروی دو ملت ایران و مصر برای ارتقای سطح روابط و همچنین برقراری تعاملات علمی میان الازهر و حوزه علمیه، و نیز به تبیین مبانی و رویکردهای تقریب مذاهب اسلامی پرداخت.
سرویس خبرنگاران/ داخلی/ اطمینان
......................
پایان پیام/ 118