آیت‏الله استادی:حیله شرعی در ربا صحیح نیست

به گزارش خبرگزاری اهل بیت (ع) ـ ابنا ـ عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در همایش "روش اجتهادی امام خمینی(س)" اجتهاد مطلوب از دیدگاه ایشان را تشریح کرد.

"آیت‏الله رضا استادی"در همایش روش شناسی اجتهاد امام خمینی(س) با اشاره به مقاله خود با عنوان " نوع اجتهاد مطلوب از نظر حضرت امام خمینی(س)" گفت: در نگارش این مقاله از نوشته‏های حضرت امام استفاده شده است. کسی که می‏خواهد احکام شرعی را استنباط کند باید با ادبیات عرب آشنا باشد که بسیار مهم است و این اواخر از آن غفلت شده و گاهی فتاوایی داده می‏شود که اشتباه است و منشا آن نیز همین ناآشنایی با ادبیات عرب است. از صاحب "وقایع" نقل کرده‏اند که من می‏توانم فتاوای متعدد را نشان دهم که اشتباه هستند و به علت ناآشنایی با ادبیات عرب رخ داده است.

وی ادامه داد: از موارد مهم دیگر خلط نکردن معانی عرفی با معانی فلسفی و اصطلاحی است. از مزایای حضرت امام(س) آشنایی به عرفان و فلسفه است چرا که ایشان هم عارف، هم فقیه و هم فیلسوف بودند و در عین حال دقت داشتند که این‏ها را با هم مخلوط نکنند؛ ایشان حتی به برخی اساتید خودشان ایراد می‏گرفتند که این موارد را با هم مخلوط کرده‏اند. یک مجتهد اگر بخواهد اجتهادش صحیح باشد باید به این نکته که معانی عرفی با معانی دقیقه عقلی مخلوط نشوند.

استاد برجسته حوزه با بیان اینکه هر کس اصول نداشته باشد فقه هم ندارد، بیان کرد: فقیه حتماً باید در قواعد فقهی و اصولی برای خود مبنایی داشته باشد که الان یکی از ضعف‏های دروس خارج همین موضوع است. یک سری مسائلی هست که اگر کسی آن بحث‏ها را نکرده باشد و برای خود مبنایی انتخاب نکرده باشد نمی‏تواند فقیه باشد و استنباط کند و حتماً باید یک قواعدی را برای خود انتخاب کرده باشد چه در قواعد فقهی و چه در قواعد اصولی. نقطه ضعف بعضی از دروس خارج آن است که نه استاد و نه شاگرد نمی‏توانند نظری را انتخاب کنند و تنها اقوال به صورت کلی مطرح می‌شود. از مزایای حضرت امام و فقهای بزرگ این بود که مسأله ای نبود که ایشان با تحیر از آن خارج شوند، مبنای هر قول را بیان و در نهایت نظری را انتخاب می‏کردند.

وی افزود: امام معتقد بودند که برای استنباط احکام شرع، علم به مسایل مهم اصول فقه که در این موضوع دخالت دارد، لازم است و اما در مورد مسائلی که در این راستا اثری ندارد و یا اگر اثر دارد بحث‏های طولانی و ترتیبات مرسومه آن بی‏اثر است بهتر است که کنار گذاشته شود. ایشان توضیح داده‏اند که گاهی فرد پیش از مراجعه به حدیث روایت خودش یک مظنه‏ای دارد و فکر می‏کند مسأله باید این‏گونه باشد و بعد که به روایت مراجعه می‏کند مظنه خودش را با مظنه مستفاد از روایت اشتباه می‏گیرد خیال می‏کند این روایت مفید این مظنه است در حالی که این نظ خودش بوده است. حضرت امام فرموده‏اند این دقت‏ها باید باشد.

آیت الله استادی ادامه داد: برخلاف آن که بعضی‏ها از سابق فکر می‏کردند یا عمل‏شان این‏ گونه بوده علم رجال مهم است از بعضی از بزرگان نقل است که کم‏تر در مورد کسی بحث رجالی مطرح می‏کردند و هر چه گذشته موثق و معتبر گفته شده همان را می‏پذیرفتند. آشنایی با علم رجال از دیگر ضروریات استنباط احکام از دیدگاه امام راحل است و در سرتاسر کلمات علمی به این مسأله توجه دارند، وقتی می‌گویند این روایت صحیح یا ثقه است دقیقا می‌دانند چه می‏گویند.

وی معرفت کتاب و سنت و آشنایی با قرآن و روایات در حد لازم را پنجمین بایسته لازم در اجتهاد از دیدگاه حضرت امام(س) دانست و گفت: معرفت به کتاب و سنت، آشنایی با قرآن و روایت در حد لازم را از دیگر ملزومات استنباط حکم از دید امام است. در این بخش بعضی‏ها به کار گذشتگان اعتماد و اتکا می‏کنند، اما ایشان این گونه نبودند و در عمل به گونه‏ای دیگر رفتار می‏کردند، برخی‏ها هم فحص لازم را در این زمینه ندارند. ایشان وقتی رسائل را باز می‏کردند و روایت را می‏خواندند متوجه می‏شدیم که روایت در جای خودش نیست و ایشان از جای دیگر آن را پیدا کرده‏اند. بعضی‏ها این اشتباه را دارند که وقتی می‏خواهند ببینند در یک موضوع چه روایاتی است به همان روایاتی که صاحب جواهر تحت یک عنوانی آورده اکتفا می‏کنند و این نافی آن فحص و تسلط لازم بر روایت است.‏

استاد برجسته حوزه علمیه قم با اشاره به درست نبودن حیل شرعی در ربا اظهاردشت: این دیدگاهی که امام دارند غیر از یکی دونفر حتی در بین معاصرین نیز کسی نپذیرفت و متاسفانه بعد از ایشان هم ادامه پیدا نکرد. امام با دقت در متن تعدادی از روایات در این باره با قاطعیت فتوا می‏دهند و به حدیثی از امام معصوم(ع) استناد می‏کنند.

وی تصریح کرد: ایشان روایات را سرسری نمیگرفتند، با دقت به جوانب مختلف آن توجه می‏کردند و هر حدیثی را از ابعاد مختلف بررسی و احادیث ضعیف را کنار می‏گذاشتند و تاکید می‌کردند اساتید و طلاب به کتاب‏های حدیثی و ‏نظرات بزرگان اکتفا نکنند.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم بیان داشت: اگر کسی مسائل اصول را خوب بخواند و مبانی را برای خودش انتخاب کند و شرح لمعه را نیز خوب خوانده باشد اما تاکنون کاری نکرده و بنشیند که مسأله اول را استنباط کند، امام می‏گویند این درست نیست چون تمرین لازم دارد. امام خمینی(س) به دیدن فتاوای فقها و علما عنایت داشتند و انصافا هم این مسأله کار بسیار لازمی است. ایشان همه نظرات را می‏دیدند اما مقلد نبودند. از زمان مرحوم آیت‏الله بروجردی دیدن فتاوای فقهای پیشین خیلی جدی گرفته شد و امام نیز همین شیوه را داشتند و انصافا کار بسیار لازمی است. مرحوم آیت الله اراکی همیشه تکرار می‏کردند که قول مشهور از گچ و چوب ساخته نشده حتماً چیزی هست که قولی مشهور شده است به قول مشهور هم باید توجه کرد و هم نکرد یعنی هم باید مبانی آنها را دید و هم مقلد نبود امام این‏گونه بودند.

آیت الله استادی فحص از فتوای اهل سنت و عامه را از دیگر ضرورت‏های در استنباط احکام شرعی ذکر و تأکید کرد: فحص از فتاوای اهل عامه از سنت‏های مرحوم آیت الله بروجردی بود و معروف است که ایشان می‏گفتند اصلاً برخی از روایات ائمه ما در حاشیه فتاوای اهل سنت بوده و ما اگر آن فتاوا را بدانیم به شأن نزول روایات واقف می‏شویم و بهتر می‏توانیم معنی کنیم و امام خمینی(س) نیز به این امر عنایت و توجه داشتند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به نقش زمان و مکان در استنباط احکام شرعی بیان داشت: گفته می‏شود که بعد از پیروزی انقلاب ایشان زمان و مکان را هم مطرح کردند، بنده نظرم این است که ایشان راجع به زمان و مکان حرف تازه‏ای نزدند، اینکه روی این بحث برخی جاها تکیه می‏شود ظاهراً با مشی ایشان نیز سازگار نیست .استفاده‏ای که از بحث زمان و مکان ایشان شده است و حرف‏های تازه‏ای زده‏اند در سراسر فقه و اصول ایشان سابقه ندارد، زمان و مکان عوض می‏شود موضوع و حکم آن هم عوض می‏شود؛ بحث زمان و مکان که ایشان گفته‏اند مسأله تغییر موضوع و احکام است؛ اما ایشان توجه دادند که کسی بی‏توجه به زمان و مکان حرفی را بیان نکند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به دیدگاه حضرت امام در زمینه شرایط فردی مجتهد اظهارداشت: امام با وجود آن که شخصی عارف بود و اگر کسی در این شک کند به ایشان آشنایی نداشته است اما ایشان معتقد نیست که اجتهاد نیاز به حالت قدسی دارد. عملاً هم در طول تاریخ همین‏گونه بوده مجتهدان در طول زمان انسان‏‏‏های متوسط و خوبی بوده‏اند که فتوا داده‏اند و امام با صراحت فرموده‏اند که من نمی‏دانم منظور چست؟ و ایشان این را قبول ندارند که باید مجتهد قدسی باشد. اجتهاد فنی است که اگر کسی بیاموزد می‏تواند حکم را استنباط کند اما باید مراقب باشیم در جهت ناصحیح استفاده نشود.

...................

پایان پیام/161