به آسانی آهنگساز مختارنامه نشدم

به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت‏(ع) ـ ابنا ـ امیر توسلی برای فیلم‌هایی چون مکث، اخراجی‌های 2، کافه ستاره، شیر وعسل، یک اشتباه کوچولو، کلاغ پر، کلاهی برای باران،محاکمه و... آهنگسازی کرده‌است. نگاهی اجمالی به کارنامه امیر توسلی این نکته را نشان می‌دهد که این آهنگساز جوان در سبک‌های مختلف کار کرده است. خودش هم می‌گوید در کار هنری تنوع را می‌طلبد و تمایل دارد در فضاهای مختلف موسیقی بسازد. ملودی‌های او را در تلویزیون از سریال شمس‌العماره شنیدیم و حالا توسلی با ساخت موسیقی سریال مختارنامه قدرت خود را در ساخت موسیقی سریال و تیتراژ به مخاطبانش ثابت کرده است. گفت‌وگویی پیرامون موسیقی مختارنامه داشتیم که ماحصل آن از نگاه‌تان می‌گذرد.

تیتراژ مختارنامه از آن دست تیتراژهای ماندگار عرصه تصویر خواهد شد. آقای توسلی چرا تیتراژهای برخی فیلم‌ها و سریال‌ها ماندگار می‌شود و گاهی جلوتر از فیلم حرکت می‌کند؟

عوامل مختلفی در ماندگاری یک اثر مؤثرند و کمک می‌کنند تا اثری ماندگار خلق شود. موسیقی به لحاظ شنیداری یکی از ماناترین آثار هنری است چرا که در ذهن می‌ماند و زمزمه پذیر می‌شود؛ ممکن است شما چیزهای بسیاری را فراموش کنید اما موسیقی در ذهنتان نقش می‌بندد و خاطراتی را برای‌تان تداعی می‌کند، آن خاطره می‌تواند در دیدن فیلم، یادآور قصه یا هرچیز دیگری باشد.

 حال اگر قصه سریال یا فیلمی‌جذاب و ماندگار باشد، آهنگساز با کمی‌استعداد می‌تواند اثری ماندگار برای آن خلق کند. همچون سریال سربداران، سلطان و شبان، و روزی روزگاری که با قومیت‌ها سر و کار داشتند و بومی‌بودند؛ همین فضا کمک می کند تا چنین آثاری به دل مخاطب بنشیند و برای او جذابیت داشته باشد، مردم نیز با آن ارتباط برقرار می کنند. سریال مختارنامه هم از همین دست بود. به همین دلیل مورد پسند مخاطب قرار گرفت، بر دل مردم نشست و خوشبختانه کمک کرد موسیقی‌اش هم برای مردم خوشایند باشد.

جذابیت و ماندگاری مختارنامه خیال شما را به عنوان آهنگساز این اثر برای ادامه کار راحت کرد یا همواره نگران موسیقی این سریال بودید؟

اگر تلاش شما برای خلق اثری خالص و ذاتی باشد ماندگار می‌شود، اگر در یک مجموعه ترکیب موسیقی و تصویر ترکیب درستی باشداحتمال ماندگاریش به مراتب بیشتر می‌شود اما همواره این نگرانی در من وجود داشته و دارد که کار درستی ارائه دهم، حتی امروز که درگیر ساخت موسیقی قسمت بعدی سریال هستیم.

در خصوص چگونگی روند کار بگویید و این که موسیقی هر قسمت مجزا ساخته می‌شود یا موسیقی هر قسمت از قبل ساخته شده و تنها با اصلاحاتی از سوی شما به روی آنتن می‌رود؟

برای ساخت موسیقی چنین سریال‌هایی عموماً دو روش معمول است. یک روش سنتی در این روش معمولاً قطعاتی به صورت تیتر وار ساخته می‌شود و از همان قطعات در هر جایی که همان تیتر حضور دارد استفاده می‌شود. مثلاً قطعه جنگ هرجا که جنگی اتفاق می‌افتاد آن قطعه استفاده می‌شود، اما روش دیگر ساخت موسیقی برای هر سکانس است به شکل مستقل در هر قسمت. اول اینکه قطعاتی ساخته می‌شود که صرفاً به یک سکانس خاص ارتباط دارد به طوری که فراز و فرودهای موسیقی بستگی به فراز وفرودهای صحنه دارد. مثلاً اگر اتفاقی در صحنه رخ دهد موسیقی نیز بر اساس همان اتفاق پیش می‌رود یعنی موسیقی برای هر قسمت به شکل مستقل دوباره بازسازی و اجرا می‌شود. من روش دوم را استفاده کردم که روشی امروزی است و موسیقی با توجه به شرایط تولید همچنان درحال ساخت است. از آنجایی که ما کمی‌از پخش به دلیل فشار کار عقب افتادیم کار به صورت هفته به هفته صورت می‌گیرد و موسیقی برای آن قسمت ساخته می‌شود، به طوری که هر قطعه موسیقی بازسازی می‌شود.

اما در بخش هایی از مختارنامه ریتم موسیقی با ریتم صحنه همراه نیست؟

این هم دقیقاً به عمد صورت گرفت، مثلاً شخصیت مختار تم خاصی دارد، تم موسیقی مختار برای هر صحنه بازسازی و دوباره اجرا می‌شود. مثلاً ما یک تم جنگی داریم اما وقتی جنگ اولیا روایت می‌شود با زمانی که جنگ اشقیا به تصویر کشیده می‌شود و اینکه نتیجه جنگ چه خواهد بود موسیقی متفاوت است و حسی منطبق به آن صحنه دارد. زمانی که سریال، جنگ توابین را نشان می‌داد موسیقی سوزناک تک خطی حضور داشت که در این لحظه موسیقی کاملاً ضد ریتم صحنه حرکت می‌کند و به ظواهر صحنه کاری ندارد. موسیقی هدف دیگری را دنبال می‌کند به طوری که می‌بینیم که در یک صحنه جنگی یک لایه روحانی شنیده می شود.

موسیقی در این صحنه حادثه ای و اکشن آرمان شهادت طلبی توابین را بیان می‌کند. یا در قسمتی که امام حسن (ع) در حالی که زخمی‌شده وارد مدائن می‌شود، جمعیتی حدود 300 نفر در صحنه حضور دارند این اولین باراست که ما امام حسن (ع) را در مختارنامه می‌بینیم لحظه شکوهمندی است؛ممکن است توقع موسیقی خاص و پرحجمی داشته باشیم اما بر خلاف انتظار و بر خلاف ریتم صحنه موسیقی راوی تنهایی امام بین آن همه آدم است شاید ما این را در صحنه نبینیم، در حالی که این هدف موسیقی است که به این مسئله بپردازد.

سریال مختارنامه قصه در قصه و شخصیت در شخصیت است، این روند کار ساخت موسیقی را دشوار نکرد؟

دقیقاً یکی از مواردی که ما بشدت درگیر آن هستیم موسیقی شخصیت‌هاست. ما به این سمت رفتیم که برای شخصیت‌های اصلی قصه تم و ملودی داشته باشیم و همین ایده را هم پیاده کردیم و برای شخصیت‌های اصلی همچون مختار، کیان، عمره و... تم‌های مشخص در نظر گرفتیم. در برخی مواقع تم‌ها خانوادگی و قومی‌هستند و جایی هم تم بومی‌و اقلیمی‌داریم. مثلاً وقتی وارد حجاز می‌شویم و هر اتفاقی که در حجاز می‌افتد موسیقی بافت مختص آن فضا را پیدا می‌کند. در قسمت‌های ابتدایی مختارنامه وقتی وارد مدائن می‌شدید بافت موسیقی ایرانی تر مثلاً از ضرب زورخانه‌ای برای بیان نماد ایرانی همچون کیان بهره بردیم و هرجایی که کیان پهلوانی از خودش نشان می‌دهد از ضرب زورخانه‌ای استفاده شده است.

چرا از موسیقی بوشهر برای مختارنامه بهره برده‌اید؟

داستان مختارنامه یک داستان عربی است؛من اصلاً نمی‌خواستم از موسیقی عربی در مختارنامه استفاده کنم اما در عین حال هم می‌خواستم به این موسیقی نزدیک شوم نه این که در کلیت اثر موسیقی عربی شنیده شود اما لحظاتی حالت عربی داشته باشد؛ از آنجایی که ما در یک دهکده جهانی زندگی می‌کنیم و همه چیز به هم مرتبط است، موسیقی نیز از این قاعده مستثنی نیست و یک قطعه موسیقی باید به قدری قوی باشد که همه بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند اما چون قصه مختارنامه یک قصه عربی است نباید در این دام می‌افتادیم که موسیقی صرفاً عربی شنیده شود و بدین ترتیب از نغمه‌هایی بهره بردیم که به موسیقی عربی نزدیک شود و دوباره به موسیقی ایرانی بازگردد که از همه بهتر موسیقی جنوب ایران بود. در عین حال بر آن بودیم موسیقی کاملاً مقامی‌و سنتی شنیده نشود اما شنونده به آن احساس قرابت داشته باشد و برایش نسبتاً آشنا به نظر بیاید.

تیتراژ پایانی سریال مختارنامه با همه حاشیه‌هایی که در برداشت جزو تأثیرگذارترین و ماندگارترین تیتراژهای تلویزیونی است چگونه به ساخت چنین اثری رسیدید؟

من برای تیتراژ پایانی سریال مختارنامه یک پازل درست کردم اگر اصل آن قطعه را بشنوید و با موسیقی مختارنامه مقایسه کنید تنها وجه اشتراک‌شان این است که یک خانم آن را می‌خواند اما در عین حال انگار هر دو قطعاتی مجزا هستند. لالایی مربوط می‌شود به موسیقی محلی بوشهر که من این قطعه را از مجموعه تعزیه‌های بومی ایران از انتشارات ماهور پیدا کردم. مرثیه‌ای که جنوبی‌ها برای حضرت علی اصغر در محرم می‌خوانند. این لالایی خودش یک ریتمی دارد. شعر دارد که من از آن استفاده نکردم. از این لالایی بریده‌هایی را برداشتم و دو سه تا جمله از بخش‌های مختلف این لالایی را آوردم کنار همدیگر چسباندم. یک جمله سازی با آن لالایی و پاسخ موسیقی تشکیل دادم که همین چیزی است که در حال حاضر شنیده می‌شود.

وتیتراژ ابتدایی که آن هم جای تأمل دارد.

آقای میرباقری به من گفتند برای موسیقی ابتدایی مختارنامه از سازهایی استفاده کن که تاکنون استفاده نشده است، چندین ماه روی آن فکر کردم، چیزهای مختلفی را امتحان کردم و به این نتیجه رسیدم که این کار را با شمشیر می‌شود انجام داد و از صدای شمشیرهایی که در طول مختارنامه در سکانس‌های جنگ ضبط شده بود بهره بردم وبه آن ریتم اضافه کردم و در نهایت با افزودن صدای طبل و ادوات دیگر و آواها آن را ساختم. تیتراژ مختارنامه قصه مختارنامه است شمشیرها نماد جنگ، آن ناله تنهایی و شهادت امام حسین (ع) را روایت می‌کند و از سوی دیگر موسیقی ذره ذره آغاز می‌شود و به اوج می‌رسد همچون قیام مختار،موسیقی از تک ساز آغاز می‌شود تا به حجم وسیعی از ارکستر می‌رسد.

فکر نمی‌کنید آقای میرباقری با برعهده گذاشتن ساخت موسیقی چنین سریالی به شما کمی ریسک کرد و به شما اعتماد کرد؟

کمی نه ! آقای میرباقری ریسک بزرگی کرد و به عقیده من کار ترسناکی انجام داد که ساخت موسیقی چنین پروژه‌ای را به من سپرد. به من که تجربه کار اینچنینی آن هم به این حجم و وسعت را نداشتم؛ من خیلی آسان آهنگساز مختارنامه نشدم و مراحل بسیار سخت و آزمایش‌های متعددی را پشت سرگذاشتم اما در نهایت با لطف خدا و راهنمایی‌های آقای میرباقری این همکاری به نتیجه رسید.

موسیقی مختارنامه در یاد و خاطره مردم ایران خواهد ماند و روزی خاطرات این سریال را با موسیقی آن یادآوری خواهند کرد. از اینکه ساخت موسیقی چنین سریالی در کارنامه امیر توسلی ثبت شد چه حسی دارید؟

ساخت موسیقی مختارنامه کار بسیار دشواری بود. کار با آقای میرباقری و مجموعه خوب مختارنامه برای من بسیار خوشایند و مثبت بوده است. باید بگویم همکاری با کارگردان و نویسنده و خالق مختارنامه و هنرمندی چون داوود میرباقری بسیار بسیار دشوار بود اما به خودم می بالم که با ایشان کار کردم.

برای همین بیان تم ها برای شخصیت ها از منابع تاریخی بهره بردید و احساس کردید جایی رجوع به منابع تاریخی نیاز دارید؟

من تقریباً نسبت به تاریخ آگاهی داشته و آن را دوست دارم؛ خوشبختانه اطلاعاتم در حوزه تاریخ و مذهب به نسبت جامع است، با آقای میرباقری هم کاملاً همصحبتی و مشورت داشتیم و ایشان من را به سمت هدفی که در ذهنشان بود هدایت می‌کردند .من زبان موسیقی ذهنیت آقای میرباقری هستم و برداشتم را از ذهنیت آقای میرباقری در موسیقی روایت می‌کنم. ایشان با من صحبت کردند و قبل از شروع کار تحقیقات گسترده ای در حوزه موسیقی صورت گرفت و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که موسیقی مختارنامه به هیچ وجه شبیه موسیقی های قبلی این ژانر نباشد و خوشبختانه همین طور هم شد موسیقی‌های سریال‌هایی همچون سربداران هر کدام اثرهای ماندگار و درخشانی هستند اما بافت موسیقی مختارنامه بافت امروزی‌تری است و فاکتورهای موسیقی امروزی را در خود دارد بنابراین به این نتیجه رسیدم که باید با موسیقی به شکل دیگری برخورد کنم.

وقتی موسیقی شخصیتی همچون مختار را می ساختید چه حسی داشتید؟

 موسیقی شخصیتی همچون مختار دارای المان‏های متفاوتی بود، چراکه مختاراز نگاه من یک قهرمان و یک انسان سیاس و آرمانگراست که به دلیل سیاس بودن ممکن است مرتکب اشتباه شود اما در نهایت همه چیز را کنار می‌گذارد، جانش را فدا و خودش را تطهیر می‌‌کند. برای چنین شخصیتی باید موسیقی ساخته شود که همه این اله‌مان‌ها را در خود داشته باشد. موسیقی باید در مخاطب هیجان دیدن یک قهرمان را به وجود آورد. وقتی مختار راه می‌افتد موسیقی باید در مخاطب یک حال ایجاد کند، این موسیقی باید علاوه بر روایت دلیری‌ها روایتگر لحظه تطهیر و شهادت مختار باشد و از آن حالت پر طمطراق تبدیل به یک موسیقی روحانی شود.

در تیتراژ این هفته سریال، اسم بهزاد عبدی در کنار نام شما قرار گرفت! عبدی در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری‌ها عنوان کرده است که «سعی کردم موسیقی مختارنامه را در شأن این سریال بسازم» و همین گفته این آهنگساز ذهنیتی را در مخاطب ایجاد کرد که با ورود ایشان قرار است اتفاقی بیفتد که تا به حال نیفتاده! نظرتان در این باره چیست؟

من تا قسمت 24 مختارنامه هیچ مصاحبه‌ای نکردم چون احساس می‌کردم وقت مصاحبه نیست و معتقد بودم در آینده حرف‌هایی درباره روندکار خواهم داشت که امروز بعد از دو سال زندگی با مختار و مختارنامه حرف های بسیاری برای گفتن دارم.

حجم کار در مختارنامه بشدت بالاست و از آنجایی که موسیقی به روز شکل می‌گیرد ساخت موسیقی برای سریالی که هر قسمت آن که 55 تا 60 دقیقه است و آهنگساز باید برای هر قسمت حدود30 تا 40 دقیقه موسیقی بسازد. بنابراین آهنگسازی این اثر چه به لحاظ حجم کار و چه به لحاظ زمان بسیار گسترده است و کار مداوم و مستمر فرسایش ایجاد می‌کند به همین دلیل نیاز به فرد دیگری احساس شد تا کار تقسیم شود.

از آنجایی که بهزاد عبدی در ابتدا رقیب من در ساخت موسیقی مختارنامه بود اما در نهایت من انتخاب شدم، اوایل می‌خواستم با ایشان همکاری کنم و بخش‌هایی از موسیقی را در اوکراین ضبط کنم اما منصرف شدم. وقتی فشار کار بیشتر شد آقای میرباقری تصمیم گرفتند از آقای عبدی هم بهره بگیرند و ایشان از قسمت 29 وارد پروژه مختارنامه شدند و بخش‌هایی از موسیقی توسط ایشان و بخش‌هایی توسط من ساخته می‌شود. در مورد اظهار نظرهای ایشان در خبرگزاری که شما به آن اشاره کردید هم نظری ندارم و معتقدم در این خصوص آقای میرباقری باید پاسخ بدهند.

......................

انتهای پیام/162