به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ حجت‌الاسلام والمسلمين محسن الويری، عضو هيئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در خصوص ايجاد كرسیهای آزادانديشی فقه در حوزه علميه عنوان كرد: به دنبال مباحثی كه از سال‌ها پيش رهبر معظم انقلاب مطرح كردند و در ديدار با مجلس خبرگان هم بر روی آن تأكيد داشتند، مسئله كرسیهای آزادانديشی فقه و به خصوص راه‌اندازی اين كرسی‌ها در قم مجددا مورد توجه قرار گرفته است.
الويری ادامه داد: اين نكته را بايد عرض كنم كه در ميان دانش‌های مختلفی كه در ميان مسلمانان در گستره تمدن اسلامی مطرح بوده است، فربه‌ترين و قوی‌ترين و كاربردی‌ترين اين دانش‌ها را می‌توانيم دانش فقه بخوانيم، اگر چه قديمی‌ترين اين دانش‌ها علم فقه نيست، پيش از فقه دانش‌های ديگری در حوزه قرائت قرآن و مانند اينها سامان پيدا كرده بود، اما به رغم اينكه دانش فقه با اندكی تأخير پيدا شده، بيشترين وسعت را از نظر گستره به خودش اختصاص داده است.
رئيس مركز تحقيقات دانشگاه امام صادق(ع) تصريح كرد: در دانش‌هايی كه با اين بنيان قديمی و با ريشه‌های استوار تاريخی هستند تحول در مجموع بسيار دشوار است و با احتياط بسيار زيادی بايد همراه شود و ملاحظات زيادی بايد مد نظر قرار بگيرد به خصوص اين نكته هم بايد مد نظر قرار گيرد كه به دنبال پيروزی انقلاب اسلامی فقه شيعه مجاری نو و جديد برای تحول پيدا كرده است و از آن فقهی كه حكومتی نبود به فقه حكومتی تبديل شد؛ بنابراين تمام شئون جامعه عملا در معرض پرسش‌های فقهی قرار گرفت اگر پيش از اين بالقوه اين امكان وجود داشت كه فقه به اين مسائل بپردازد بعد از انقلاب اين قوه به فعل تبديل شد و فعليت پيدا كرد و عملا فقه مسئول پاسخگويی به ابعاد و اجزاء مختلف نيازهای جامعه دينی است.
الويری يادآور شد: پيروزی انقلاب فقه را در مسائل سياسی و اجتماعی و فرهنگی در معرض تحول چشمگيری قرار داد منتها به دليل ويژگی استواری و ريشه‌داری تاريخی فقه و عمق و حساسيتی كه فقه داشت؛ چون به بحث حلال و حرام از ديدگاه خداوند توجه دارد با توجه به اين ويژگی فقه، بعد از انقلاب در وضعيت دشواری قرار گرفت؛ چرا كه از يك سو بايد به همان اصالت خود وفادار بماند و هويت تاريخی و ريشه‌های تاريخی خود را حفظ كند و از سوی ديگر نيازمند تحولی است كه بتواند نيازهای جديد جامعه را پاسخگو باشد و پويايی لازم را داشته باشد.
وی عنوان كرد: برای اينكه فقه بتواند با تحولات جديد همراهی كند و نشاط لازم را داشته باشد و مردم و نهادها به آسانی به پاسخ‌های خودشان دست پيدا كنند، بايد كاربردی‌تر شود و مسائلی كه جنبه كاربردی آنها كم شده است به حاشيه رانده شود و مسائلی كه كاربردی هستند در معرض ديد قرار بگيرد.
الويری تصريح كرد: جمع بين اين دو كار دشوار است و با وجود تلاش‌های سودمندی كه در اين زمينه پس از انقلاب صورت گرفته ما هنوز در شرايط مطلوبی نيستيم و به لحاظ اهميت فقه و حساسيت آن به آسانی نمی‌شود اين مباحث را مطرح كرد و روا هم نيست كه اين حرف‌ها بخواهد نسنجيده در سطح جامعه مطرح شود.
وی اضافه كرد: كرسی آزادانديشی فقه؛ يعنی فراهم آوردن فضا و مجالی كه اين ديدگاه‌های نو در حضور صاحب‌نظران و كارشناسانی كه صلاحيت علمی آنها مورد دفاع است، مطرح شود، نقايص آن گوشزد شود، كاستی‌های آن برطرف شود، آرا ويرايش شود و پس از اينكه به يك حرف قابل قبول علمی تبديل شد به طرفی كه هم بنيان‌های فقهی ما را پاس بدارد هم در فقه تزلزل ايجاد نكند و هم يك پويايی لازم را به فقه ببخشد و پس از طی اين مراحل در جامعه مطرح شود.
عضو هيئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) گفت: كرسیهای آزادانديشی فقه از مهم‌ترين و مؤثرترين كرسیهای آزادانديشی خواهد بود كه اگر رونق پيدا كند جمع بين اصالت فقه و پويايی فقه، جمع بين سنت‌های جاافتاده و قطعی فقهی و نيازهای امروز جامعه محقق می‌شود.
وی اظهار كرد: من راه‌اندازی اين كرسی‌ها را بسيار پربركت می‌دانم كه اگر به درستی اتفاق بيافتد می‌تواند مسير تحول فقه را تثبيت كند.
الويری ساز و كار ورود فقهای جوان را نيز اينگونه عنوان كرد: اگر فقهای جوان تخصص لازم را ندارند بايد در حضور فقهايی كه فقه آنها مورد پذيرش است آرا و نظريات خود را ارائه بدهند و به سطح تخصص لازم در اين زمينه برسند.
وی راه‌اندازی كرسیهای نظريه‌پردازی در دانشگاه آزاد اسلامی را الگويی مناسب برای ايجاد اين كرسی‌ها در حوزه‌های علميه عنوان كرد و افزود: البته بايد به بحث بومی‌سازی اين كرسی‌ها در حوزه علميه توجه ويژه مبذول داشت.
سردبير فصلنامه انديشه صادق دانشگاه امام صادق(ع) تصريح كرد: ما در زمينه پرسش‌های فقهی مشكل زيادی نداريم؛ چرا كه پس از 32 سال از پيروزی انقلاب اسلامی پرسش‌های بسياری در اين زمينه تدوين شده است، با اين وجود در برخی از مسائل تخصصی برای تبيين درست مسائل، پرسش بايد حتما از سوی كسانی كه متخصص در اين زمينه هستند، مطرح شود، پرسش‌هايی در زمينه هنر، اقتصاد، پزشكی و... تا فقها بتوانند پاسخ صحيح را ارائه بدهند.
وی در ادامه گفت: البته اين نكته هم بسيار حائز اهميت است كه كارشناسان اجرايی و علمی كشور هم بايد اجرايی كردن اين مسئله فقهی و آن پاسخ را تأييد كنند؛ اگر پاسخی امكان اجرا در شرايط كنونی را نداشته باشد اين را نمی‌توانيم پاسخ قلمداد كنيم، پاسخی مناسب است كه امكان اجرا داشته باشد.
اين استاد دانشگاه تصريح كرد: در باب معاملات و عبادات نگاه حاكم شرع بر متون فقهی، نگاه فردمحور است نه جمع‌محور؛ يعنی به عنوان مثال در احكام عبادات بايد توجه كنيم كه آيا احكام عبادی كه يك فرد مسلمان در يك كشور اسلامی انجام می‌دهد با احكامی كه يك فرد مسلمان در كشورهای غير اسلامی انجام می‌دهد يكسان است يا الزامات فردی و جمعی متفاوتی دارد؟ به عنوان مثال در بحث نماز جماعت در ادارات اين مسئله پيش می‌آيد كه آيا تعطيلی ادارات در وقت نماز مقدم است بر پاسخگويی به مراجعان يا خير؟ اينگونه از مسائل به شدت از نظر مقام معظم رهبری نياز به بازخوانی دارند.
عضو هيئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) اظهار كرد: البته ايجاد كرسیهای آزادانديشی فقه در حوزه به اين معنی نيست كه ما قبل از انقلاب هيچ حركتی در اين زمينه نداشته‌ايم و بعد از انقلاب به اين فكر افتاده‌ايم! بلكه به اين معنی است كه داشته‌هايمان و علوم فقهی‌مان را به روز رسانی بكنيم و علوم انسانی را بومی‌سازی بكنيم.
الويری گفت: داشتههای ما در زمينه به روز رسانی علوم فقهی كم نيست، ولی رضايت‌بخش هم نيست و بايد تلاش بيشتری صورت بگيرد و در اين زمينه بحث‌های كارشناسی صورت پذيرد.
رئيس مركز تحقيقات دانشگاه امام صادق(ع) در پاسخ به اين سؤال كه چه پيشنهاداتی برای راه‌اندازی كرسیهای آزادانديشی فقه می‌توان ارائه كرد؟ تشريح كرد: اولين راهكار اين است كه بر اساس ابواب قانون اساسی مباحث جديد فقهی را متناسب با بخش‌های اصلی قانون اساسی تبيين كنيم.
الويری ادامه داد: دومين راهكار اين است كه نظام‌های مختلف را در نظر بگيريم؛ مثلا نظام‌های سياسی يا نظام‌های فرهنگی سپس بايستگی‌های فقهی در اين نظام‌ها را مورد بررسی قرار بدهيم.
عضو هيئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) افزود: سومين راهكار اين است كه روی مسائل تمركز، و آنها را اولويت‌بندی كنيم؛ به عنوان مثال مسائلی همچون الگوی اسلامی ايرانی پيشرفت، ساماندهی رسانه و فقه رسانه و هنر را مد نظر قرار بدهيم و وقتی كه به اين مسائل توجه كنيم يك نوع تبويب و دسته‌بندی جديد مورد توجه قرار می‌گيرد كه با توجه به مبانی و داشتههای غنی ما در اين مسائل می‌توانيم يكی از اين مسائل را انتخاب كنيم و به آن به عنوان يك اولويت بپردازيم.
الويری اساتيد فقه و مراجع عظام را صاحب‌نظران در اين مسئله دانست و اظهار كرد: سيستم آموزش حوزه بدين صورت بوده است كه وقتی استاد درسی را مطرح می‌كند طلبه بايد با پيش‌مطالعه و پس‌مطالعه و مباحثه به غنی كردن بحث بپردازد و اين سيستم باعث می‌شود قوت اجتهاد در طلبه ايجاد شود.
وی افزود: البته نبايد دروس را تعطيل كنيم و صرفا به فقه سياسی يا فقه حكومتی بپردازيم بلكه بايد با شيبی ملايم و تدريجی توجه به اين مسائل را بيشتر كنيم، مراجع عظام و اساتيد نيز می‌توانند در كنار دروسی كه ارائه می‌دهند يك موضوع جديد را انتخاب كنند و يك جلسه از درس را به آن موضوع اختصاص بدهند يا درس محدودی با شاگردان محدود در روزهای پنج‌شنبه و جمعه به عنوان درس دوم ارائه بكنند.