به گزارش خبرگزاری اهل بیت (ع) ـ ابنا ـ «آیت الله محمدتقی مصباح یزدی»، پنج شنبه گذشته ـ 21اردیبهشت ماه ـ در ادامه سلسله نشست های علم دینی که با حضور اساتید دانشگاه در موسسه امام خمینی(ره) برگزار شد با اشاره به معانی متعدد "علم" و "دین" ابراز داشت: این دو واژه معانی متعددی دارند که اگر حاصل ضرب این دو را جمع کنیم 20 یا 30 معنا می‌شود.
رییس مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه ترکیب "علم دینی" نیز به سه معنا به کار می رود گفت: اولین معنای علم دینی اشاره به علمی دارد که همه یا بعضی از مسائلش با مسائل دین اتحاد و اشتراک دارد به خلاف جایی که مسائل دو موضوع با یکدیگر تباین دارند؛مثلاً وقتی که می‌گوییم علوم حوزوی مراد آن علومی است که مسائلش در متن دین آمده مثل معادو نبوت اما علوم دانشگاهی یعنی علومی که روشش تجربی است و ارتباطی با دین ندارند مثل علم فیزیک یا ریاضی.
وی با اشاره به دومین معنای علم دینی گفت: علوم و مسائلی داریم که با دو متد و روش عقل و نقل می شود آنها را مورد توجه قرار دادحل کرد. به عنوان مثال علم اخلاق که اگر با روش عقل مورد توجه قرار گیرد علم غیر دینی خواهد بود و و اگر با روش دینی حل شود علم دینی است.
عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت (ع) معنای سوم علم دینی را مورد توجه قرار داد و ابراز داشت:بعضی از علوم هستند که برای فهم دین استفاده می شوند، علومی که در راه حل مسائل دینی استفاده می شوند مثل لغت،صرف،نحو و یا حتی رجال و درایه.
وی افزود: مهمترین وجوهی که می‌شود در مورد معانی علم دینی گفت همین سه مورد است و به بقیه معانی کاری نداریم.
عضو مجلس خبرگان رهبری در ادامه سخنان خود با اشاره به این که علوم را میتوان به دو قسمت دینی و غیر دینی تقسیم کرد گفت:در این تقسیم دوگانه، علوم غیر دینی لزوما به معنای تضاد با دین نیست.
آیت‌الله مصباح یزدی ابراز داشت: در علوم نتایج قطعی نیست، اکثر علوم رایج دنیا ظنی است و ابطال پذیرند و در این علوم از راه حل ها و روشهایی استفاده می شود که بعدا مشخص می شود که اشتباه است مثلا طب سنتی و طب جدید که الان در طب سنتی پیش فرضهایش یا ابطال شده یا پیش فرضهای آن مورد توجه قرار نمیگیرد.
عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت(ع)افزود: در هر علمی که می آموزیم و هر راه حلی که استفاده می کنیم قرار نیست نتیجه قطعی باشد، در علوم دینی هم همینطور است. مثلا در فقه اختلاف فتاوا وجود دارد، مرجعی از دنیا می رود و فتاوایش از بین می رود که این به معنای آن است که ضمانتی وجود ندارد که فتاوا یقینی باشند.
وی ادامه داد:به عنوان مثال در روانشناسی توجیه‌های مختلفی در مورد یک پدیده وجود دارد؛مثلا "رفتار گرایان" به تجربه متکی هستند و هیچ چیز دیگر را قبول نمی‌کنند. این گرایش مبتنی بر این است که همه چیز مادی است و بر اساس آن معتقدند که ترس و افسردگی را می‌شود با دارو درمان کرد اما گروهی دیگر از روانشناسان بر روح تاکید می کنند و تاثیر مسائل روحی را قوی می دانند.
آیت‌الله مصباح یزدی با طرح این سوال که آیا ما علم ضد دینی داریم و در جایی که این اصطلاح به کار برده می‌شود چه معنایی دارد گفت: در علمی که مطلبی ظنی مورد قبول عامه اهل علم و صاحب نظران باشد اما اصول موضوعه آن مورد تایید دین نیست و راه حلهایی هم که ارائه می کند با دین ناسازگار باشد، چنین علمی ضد دینی است مثل ماتریالیسم.
وی تصریح کرد:ممکن است برای علاج یک بیماری دو راه پیشنهاد شود مثلا یک راه آن تجویز الکل یا خوراکیهای نامشروع باشد که علم ضد دینی آنرا تجویز میکند اما یک راه دیگر آن که علم دینی آن را تجویز میکند راهی است که با ارزشهای دینی سازگار باشد.
رییس موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) ادامه داد: در اینجا علم یکی است ولی راه حلها متفاوت است؛ یکی مطابق با ارزشهای دینی و دیگری ناسازگار و در تضاد با ارزشهای دینی که دین آنرا نفی و طرد می کند.
عضو مجلس خبرگان رهبری در ادامه به تبیین بحث اسلامی کردن دانشگاهها پرداخت و گفت: در دانشگاهها بسیاری از نظریات علمی مطرح می شود که یا مبتنی بر مطالب یا اصول موضوعه ضددینی است مثل ماتریالیسم و یا روشهایی را مورد توجه قرار میدهند که که با ارزشهای دینی سازگار نیست به طور مثال در حالی که داروهای مباح و حلال داریم داروهای حرام تجویز می‌شود؛ چنین کتابها و درسهایی ضد دینی هستند.
وی با بیان اینکه اسلامی کردن دانشگاهها یعنی اینکه مکاتب دیگری یا روشهایی را پیشنهاد کنیم که با ارزشهای اسلامی سازگار است، گفت:در حدود یک قرن تلاش شده که کتابهایی در دانشگاهها تدریس شود که با دین میانه ای ندارند و این بصورت تعمدی بوده است و صرف اتفاق نیست در حالی که در همان علم افراد و دانشمندانی کتابهایی ارائه کرده‌اند که دینی هستند.
آیت الله مصباح یزدی افزود: همان دستی که می‌خواست مساجد و حسینیه ها تعطیل شوند و حجاب جمع شود همانها، علوم را غیر اسلامی کردند.
عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت (ع) خاطر نشان کرد: میتوان در علوم، از علم عالمانی استفاده کرد که مبانی الهی را قبول دارند و یا می توان افرادی نظریه اسلامی را انشاء و ایجاد کنند و محتاج دیگران نباشند.
رییس موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) با اشاره به اینکه همه دانشمندان منکر ماوراء طبیعت نیستند گفت: مثلا «ولیام جیمز» می گوید دین را قبول دارد و آنرا به صورت عملی برای فرد مفید می داند.
وی با تاکید بر اینکه اگر کتابهایی علمی مبتنی براصولی باشند که اسلام آن اصول را نفی می کند باید آنها را عوض کرد گفت: علومی که مسائل آن با مسائل دینی اصطکاک دارند و یا برخی از نظریاتی در آنها مطرح می‌شود که اصول و مبانی آنها را اسلام رد می کند مثل اکثر علوم انسانی،جامعه شناسی، روانشناسی، اخلاق و عرفان، چنین مطالبی را نباید متن کلاسی دروس دانشگاه قرار داد؛ ضمن آنکه مسائل علوم غربی هم بایستی طرح شوند اما با استدلال دینی نقد و رد شوند.
رییس موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) ادامه داد: در علومی که با مسائل دینی اصطکاک ندارند، و هیچ کدام از سه وجه گفته شده در مورد نسبت دین و علم بر آن صادق نیست،و مسائل آن هم در تباین با علوم دینی است مثل علوم ریاضیات، در چنین علومی بحث اسلامی کردن مطرح نیست.
آیت الله مصباح یزدی در ادامه این نشست در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا راهی وجود دارد که ما به یقین برسیم؟ و چگونه باید به یقین رسید، گفت: این سوال اساسی‌ترین محور معرفت شناسی است؛نظریات بسیار زیادی که حتی با یکدیگر در تناقض هستند در پاسخ به این سوال وجود دارد؛بعضی میگویند به همه چیز می توان یقین پیدا کرد و در مقابل کسانی هستند در همه چیز تشکیک می‌کنند و نهایتا نظریه دکارت است که می گوید از کجا معلوم که همه اینهایی که می‌بینیم خواب نباشد.
وی ادامه داد:دو نوع یقین داریم که اولی نزد فیلسوفان است که براساس نظر آنها رسیدن به یقین خیلی مشکل است؛نوع دوم یقین اما که سطحش نازل و در عرف است همین چیزهایی است که مبدأ آن حسیات است. هر چند حسیات قابل خطاست ولی یقین به این معنی در دسترس است.
رییس موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) یقین در مسائل دینی را ممکن دانست