به گزارش خبرگزاري اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ جمهوري اسلامي ايران از سال 1388 به مدت 9 سال عضو تروئيكاي جنبش عدم تعهد و از سال 1391 الي 1394 نيز رياست اين جنبش را بر عهده خواهد داشت.
مروري بر 15 اجلاس برگزار شده و جايگاه ايران در جنبش غيرمتعهدها:
اجلاس اول، يوگسلاوي
نخستين اجلاس سران كشورهاي غيرمتعهد در ششم سپتامبر 1961 در بلگراد تشكيل شد. بنابر شرايطي كه براي شناخت كشورهاي غير متعهد تعين شده بود از 25 كشور براي شركت در كنفرانس دعوت به عمل آمد. جو بين‌المللي آن زمان – دوره جنگ سرد و تشديد تشنجات بين‌المللي – بيم برخورد بلوك‌ها و آغاز جنگ جهاني سوم را به وجود آورده بود، لذا تاكيد كنفرانس بيشتر بر حفظ صلح و امنيت جهاني و رفع اخلافات ا طريق صلح و همكاري بين‌المللي بود. اكثريت شركت كنندگان را كشورهاي تازه استقلال يافته با خاطرات تلخ از استعمار غرب تشكيل مي‌دادند. به همين دليل نسبت به غرب بدبين بوده و بيشتر به شرق تمايل داشتند.
اجلاس دوم، مصر
دومين اجلاس سران كشروهاي غيرمتعهد از 5 تا 10 اكتبر در قاهره پايتخت مصر تشكيل شد. در اين كنفرانس سران 47 كشور شركت كرده بودند. اغلب اعضاي جديد را كشورهاي تازه استقلال يافته تشكيل مي‌دادند. هدف اصلي كنفرانس بررسي بحران‌هاي جهاني و چگونگي يافتن راهي جهت تامين و استقرار صلح بود.
اجلاس سوم، زامبيا
با آنكه قرار بود كنفرانس سران عدم تعهد هر سه سال يكبار تشكيل شود اما به علت اوضاع و احوال جهاني، سومين كنفرانس سران جنبش عدم تعهد شش سال بعد از اجلاس دوم يعني در سال 1970 (از هشتم تا دهم سپتامبر) در لوزاكا پايتخت زامبيا با شركت 53 كشور عضو تشكيل شد. اين كنفرانس ضمن پرداختن به مسائل مربوط به حفظ صلح و امنيت بين‌المللي بر ضرورت استقلال كليه ملل به خصوص مستعمرات پرتغال در جنوب آفريقا تاكيد كرد. در زمينه مسائل اقتصادي از افزايش شكاف ميان كشورهاي غني و فقير اظهار تاسف شد و تنزل سهم كشورهاي در حل توسعه در زمينه صادرات طي دهه‌هاي 50 و 60 ميلادي مورد توجه قرار گرفت.
اجلاس چهارم، الجزاير
چهارمين اجلاس سران كشورهاي غيرمتعهد از 5 تا 9 سپتامبر 1973 در الجزيره تشكيل شد. شركت‌كنندگان در اين كنفرانس 75 كشور بودند و مصوبات آن در زمينه مسائل سياسي از جمله تبعيض نژادي در آفريقاي جنوبي، رودزيا، كامبوج، كره، حقوق درياها و مواد مخدر بود. در زمينه‌ي مسائل اقتصادي به موضوعاتي چون روابط كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه، انتقال تكنولوژي و سيستم بين‌المللي مالي و پولي توجه داشت.
اجلاس پنجم، سريلانكا
پنجمين كنفرانس سران كشورهاي غيرمتعهد در كلمبو پايتخت سريلانكا از تاريخ 16 تا 19 اوت 1976 برگزار شد. 86 كشور به عنوان عضو، 9 كشور و 12 سازمان بين‌المللي به عنوان ناظر و 7 كشور به عنوان ميهمان در اين كنفرانس شركت داشتند. اختلاف نظرهايي كه از قبل در جنبش عدم تعهد موجود بود از اين كنفرانس شكل روشن‌تري به خود گرفت و به طور كلي كشورهاي شركت كننده به دو گروه تندرو يا مترقي و ميانه رو يا معتدل تقسيم شدند. اگرچه تعداد كشورهاي ميانه‌رو كه بيشتر طرفدار غرب بودند زيادتر بود ولي فعاليت سازمان يافته گروههاي تندرو تاثير زيادي بر مصوبات كنفرانس گذاشت. با اين همه تصميمات كنفرانس كلمبو را مي‌توان نسبتا معتدل و به دور از تندروي دانست. در اين اجلاس بر سر تصاحب كرسي‌هاي دفتر هماهنگي جنبش عدم تعهد كه تعداد آن از 17 عضو به 25 عضو افزايش يافته بود رقابت شديدي درگرفت.
اجلاس ششم، كوبا
ششمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد 4 الي 9 سپتامبر در هاوانا پايتخت كوبا، با حضور 94 كشور عضو، 20 كشور و سازمان ناظر و 18 كشور و سازمان ميهمان در حاليكه چند ماه بيشتر پيروزي انقلاب اسلامي نگذشته بود برگزار شد، مراحل نهايي عضويت جمهوري اسلامي ايران در جنبش پايان يافت و جمهوري اسلامي ايران رسما به عضويت اين جنبش درآمد. در اين اجلاس موضوعاتي همچون اوضاع در خاورميانه، پيشنهاد اخراج مصر از جنبش ( به خاطر امضاء قرارداد صلح كمپ ديويد با اسراييل)، عضويت كامبوج و اوضاع اقتصادي بين‌المللي مورد بحث قرار گرفت. در اين اجلاس وقتي پيشنهاد پشتيباني از خواسته‌هاي جمهوري اسلامي ايران عليه آمريكا مطرح شد، تعدادي از كشورها تاكيد نمودند كه بايستي تجاوزات آمريكا به ايران و دخالت نظامي شوروي در افغانستان هر دو با هم در جلسات جنبش مطرح و بررسي شود.
بندهاي 139 ، 140 و 141 بيانيه پاياني اين ششمين اجلاس سران عدم تعهد به طور كلي به ايران اختصاص يافت و در آنها نسبت به پيروزي تاريخي انقلاب مردم ايران در سرنگون كردن رژيم پيشين و ايجاد اميدواري براي تمام مردم جهان در به دست آوردن آزادي و تحكيم استقلال، ابراز مسرت و خشنودي شد. همچنين در بيانيه پاياني اجلاس هاوانا، از قطع روابط ايران با اسراييل و آفريقاي جنوبي و نيز خروج ايران از پيمان سنتو استقبال به عمل آمد. در اجلاس هاوانا، پيشنهاد عراق براي ميزباني اجلاس هفتم سران يعني بعد از كوبا مورد تصويب قرار گرفت.
اجلاس هفتم، هند
هفتمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد از 7 الي 11 مارس 1983 در دهلي نو پايتخت هند، با حضور 100 كشور عضو، 15 كشور و سازمان ناظر و 25 كشور و سازمان ميهمان برگزار گرديد.
يك سال و نيم پس از شروع جنگ تحميلي عراق عليه ايران، وزارت امور خارجه كشورمان خواستار تغيير محل برگزاري اجلاس گرديد و تهديد نمود در صورت برگزاري در عراق در ا جلاس مذكور شركت نخواهد كرد و رياست دوره‌اي عدم تعهد را به رسميت نخواهد شناخت. جمهوري اسلامي ايران تلاشهاي ديپلماتيك بسياري را براي ترغيب كشورهاي عضو مصروف داشت. عراق نيز متقابلا اقدامات بسياري را براي جلب توجه كشورها به برگزاري اجلاس در اين كشور به عمل آورد منجمله اينكه اقدام به احداث ساختمان و مجموعه‌اي با هزينه‌اي بالغ بر يك ميليارد دلار نمود. اين كشور حتي پيش نويس بيانيه پاياني اجلاس را به سه زبان تهيه و پرچم كشورهاي عضو جنبش را در بغداد به اهتراز درآورده بود. لكن با ورود نيروهاي ايران به خاك عراق در عمليات رمضان ( ژوئيه 1982) و متعاقب آن حمله هوايي جنگنده‌هاي ايران به بغداد وضعيت جديدي به وجود آمد. با توجه به نزديك بودن زمان برگزاري اجلاس ( سپتامبر 1982 )، فيدل كاسترو رهبر كوبا در ماه اوت پيشنهاد تشكيل اجلاس وزراي جنبش عدم تعهد و تعيين محل ديگري براي برگزاري هفتمين اجلاس سران را مطرح نمود. با توجه به حوادث فوق و پيگيريهاي جمهوري اسلامي ايران، موضوع تغيير محل اجلاس سران از بغداد به جاي ديگر به صورت جدي مورد توجه قرار گرفت و نهايتا محل كنفرانس از بغداد به دهلي نو تغيير يافت.
اجلاس هشتم، زيمباوه
هشتمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 1 الي 6 سپتامبر 1986 در حراره پايتخت زيمباوه با حضور 101 كشور آغاز به كار كرد. اين اجلاس با حضور مقام معظم رهبري، رياست محترم جمهوري وقت در حاليكه خانم ايندريا گاندي رياست اجلاس را به عهده داشت برگزار شد. يكي از بحث‌‌انگيزترين موضوعات مطرح شده در اين اجلاس مساله جنگ ايران و عراق بود. هيات جمهوري اسلامي ايران در اين اجلاس با موفقيت توانست از تصويب بيانيه‌اي كه به ابتكار كشورهاي عرب حامي عراق تنظيم شده و خواستار توقف بدون قيد و شرط جنگ بود جلوگيري كند. در آن زمان هنوز بخشي از خاك ايران در تصرف عراق بود.
اجلاس نهم، يوگسلاوي
نهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 4 الي 7 سپتامبر 1989 بلگراد با حضور 102 كشور برگزار گرديد.
اين دومين بار بود كه رياست اجلاس سران عدم تعهد به يوگسلاوي مي‌رسيد. برگزاري اين اجلاس مصادف بود با تحولات عمده در نظام دو قطبي جهان و از ميان رفتن جنگ سرد. با توجه به وضعيت جديد، اعضاء جنبش در خصوص نحوه اداره و ادامه كار آن دچار اختلاف شده بودند. عده‌اي با استناد به اينكه قطب بنديهاي دوران جنگ سرد از ميان رفته و جنبش فلسفه‌ي وجودي خود را از دست داده است، پيشنهاد تغييير نام يا ادغام آن با گروه 77 را مطرح مي‌كردند در حاليكه جمع كثيري از اعضا ضمن تاييد ايجاد تغييرات در صحنه بين‌المللي معتقد بودند كه جنبش زنده است و براي تحقق اهداف خود راه درازي در پيش دارد. يوگسلاوي در مقام رييس در اين اجلاس تلاش نمود موضوعات اساسي در اسناد از جمله مباحث مربوط به استعمار زدايي و برقراري نظام نوين اطلاعات و ارتباطات را از دستور كار حذف نمايد كه با تلاش كشورهاي چپ از جمله كوبا مجددا به آن اضافه شد. در اين اجلاس نهم از سوي طرفداران دو ايده مذكور بحثهاي زيادي صورت گرفت، لكن در نهايت دراين اجلاس كشورهاي عضو تصميم گرفتند ضمن پايبندي به اصول جنبش، به فعاليتهاي دسته جمعي خود ادامه داده و در گسترش همكاري با كشورهاي توسعه يافته تلاش نمايند.
اجلاس دهم، اندونزي
دهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد ، 1 الي 6 سپتامبر 1992 در جاكارتا پايتخت اندونزي با حضور 108 كشور آغاز به كار كرد.
از جمهوري اسلامي ايران هاشمي رفسنجاني رييس جمهور وقت كشورمان در راس هيات شركت نمود.
مهمترين موضوع بحث در اين اجلاس، موضوع تغيير نظام حاكم بر روابط بين‌الملل و چگونگي برخورد جنبش با آن بود. نتيجه مباحث مذكور حاكي از آن بود كه جنبش عدم تعهد نه تنها موفق به حفظ هويت و ماهيت خويش گرديده بلكه با گذار از اين دوره بحراني آماده رويارويي و مواجهه با چالشهاي جديد در جهان شده است. از اين نظر اجلاس دهم را مي‌توان يك مقطع مهم در تاريخ جنبش عدم تعهد به حساب آورد چرا كه جنبش به دليل اجماع نظر ميان كشورهاي عضو در خصوص ضرورت تداوم حيات خود و ارتقاء نقش آن در عرصه بين‌المللي، هويت وجودي خود را در دوران پس از جنگ سرد بازيافت. مهمترين مسائل منطقه‌اي مطرح شده در اين اجلاس عبارت بودند از : مسائل مربوط به آسياي جنوب شرقي، افغانستان، درگيري اعراب و اسراييل، لبنان، بوسني و هرزگوين، آفريقاي جنوبي، قاچاق مواد مخدر، تروريسم، استفاده صلح آميز از انرژي هسته‌‌يي، همكاري بين‌المللي اقتصادي براي توسعه محيط زيست.
اجلاس يازدهم، كلمبيا
يازدهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد از تاريخ 14 الي 20 اكتبر 1995 در شهر كارتاهنا در كلمبيا با حضور 109 كشور برگزار شد.
ا