به گزارش خبرگزاري اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ "ریاست جنبش غیرمتعهدها چگونه به کشورهای عضو واگذار میشود؟". این پرسش بهانه‌ای شد تا چگونگی انتقال ریاست شانزدهمین اجلاس جنبش عدم تعهد به جمهوری اسلامی ایران را در شرایطی که جهان با چالش‌های گوناگونی همراه است و ابر قدرت‌ها به نحوه ریاست سه ساله این اجلاس چشم دوخته بودند، مورد ارزیابی قرار دهیم.
جنبش عدم تعهد به عنوان یک نهاد با سابقه بین‌المللی و دارای پتانسیل‌های عظیم به طوری که دو سوم از کشورهای سازمان ملل را در برگرفته است، می‌تواند یک جناح بسیار قدرتمند را در این سازمان تشکیل دهد به طوری که برخی معتقدند این نهاد می تواند جایگاه سازمان ملل را نیز در اختیار بگیرد.
جنبش غیرمتعهدها می‌تواند با استفاده از پتانسیل‌های سازمان ملل بر تصمیمات این نهاد تاثیرات فراوانی بگذارد و از طریق نهادهای وابسته به آن درصدد خلع سلاح هسته‌ای جهانی، به ویژه خلع سلاح رژیم‌های نامشروعی چون رژیم اشغالگر قدس برآید که تاکنون بسیاری از قطعنامه‌های این نهاد بین‌المللی را نپذیرفته است.
این جنبش به طور یقین با وادار کردن رژیم‌هایی نظیر رژیم صهیونیستی به پذیرش قطعنامه های سازمان ملل و سازمان بین‌المللی انرژی اتمی، می‌تواند قدم‌هایی را برای صلح جهانی بردارد.
اکنون کشوری که ریاست این جنبش را بر عهده گرفته است و به مدت سه سال ریاست آن را بر عهده خواهد داشت، چه نقش مضاعفی را می تواند ایفا کند؟
نیم قرن گذشت...
همه چیز از سال 1955 میلادی آغاز شد و این جنبش که به خط 2012 میلادی رسید، در حالی57سالگی خود را جشن گرفت که پس از 30 سال، ایران میزبانی و ریاست اجلاس شانزدهم جنبش غیرمتعهدها را بر عهده گرفت.
درهمین حال کشورهایی که بیش از نیم قرن سابقه حضور در این جنبش دارند، هنوز نتوانسته‌اند میزبانی یکی از اجلاس را به عهده گیرند و در آن سو نیز کشورهایی بودند که از بدو تاسیس این جنبش تاکنون دوبار ریاست این بزرگترین نهاد بین‌المللی پس از سازمان ملل را برعهده گرفتند.
آنچه مهم به نظر می‌رسد این‌است که میزبانی اجلاسی بزرگ در سطح جنبش عدم تعهد به گونه‌ای نیست که در هر نوبت یک کشور را به عنوان میزبان انتخاب کنند، بلکه ریاست اجلاس بر اساس سلسله مراتب خاصی صورت می‌گیرد و کشورهای عضو نم بر اساس این شرایط می‌توانند ریاست اجلاس را در اختیار گیرند.
از جمله مواردی که از شروط کسب جواز ریاست اجلاس جنبش عدم تعهد را تسهیل می کند می‌توان به عضو هیات موسس بودن جنبش عدم تعهد، رایزنی‌های دیپلماتیک و میزان نفوذ کشورها در سازمان‌ها و همچنین قدمت حضور این کشورها در این جنبش اشاره کرد.
یکی از مهمترین امتیازات کشورها برای کسب ریاست اجلاس، آن است که باید از بنیانگذاران جنبش عدم تعهد باشند.
کشوری که دوبار ریاست جنبش را بر عهده گرفته است
برخی کشورها در فاصله زمانی کوتاهی توانسته‌اند دوبار ریاست اجلاس را برعهده بگیرند که از جمله آنها مصر است، کشوری که از موسسان جنبش عدم تعهد بوده و باتوجه به ظرفیت‌های موجود در این کشور، توانسته است میزبانی ریاست اجلاس جنبش را در دوره‌های دوم در قاهره در سال 1964 میلادی و در دوره پانزدهم 2009 میلادی در شرم الشیخ مصر در اختیار گیرد.
براین اساس بنیانگذاران جنبش عدم تعهد از جمله "مارشال تیتو" رهبر سابق یوگسلاوی، "جواهر لعل نهرو" نخست وزیر سابق هند،"جمال عبدالناصر" رهبر پیشین مصر و "احمد سوکارنو" رییس جمهور سابق اندونزی نام برد که هر کدام ریاست اجلاس‌ها را در دورهای مختلف بر عهده داشتند.
صلاحیت مصر نیز برای دو دوره ریاست اجلاس نم از جهات دیگری نیز قابل تامل است،
نخست این که هر چهار کشور(مصر، یوگسلاوی، اندونزی و هند) دوران سخت و طولانی تحت استعمار بودند، دوران استیلا و تفوق کشور قویتر و زورمدار را گذرانده‌اند و مبارزه آنان برای استقلال، عدم وابستگی و عدم تعهد که بجا و بحق بوده است، این امتیاز را دارا بودند.
از سوی دیگر همه رهبران چهار کشور از نخستین رهبران سیاسی کشورهای خود پس از استقلال و رهایی از استعمار بوده‌اند، همهٔ آنها نه تنها در جنگ‌های ضداستعماری و ضدامپریالیستی فعالانه شرکت کرده‌اند، بلکه رهبری این جنگ‌ها را نیز بر عهده داشته‌اند.
صلاحیت جمهوری اسلامی ایران به عنوان ریاست جنبش نم
جمهوری اسلامی ایران نیز که پس از انقلاب اسلامی توانست به عضویت این جنبش درآید، تا به امروز میزان حضور خود را در این جنبش به بالای سی سال به ثبت رساند.
اینک این سوال مطرح میشود که ایران چگونه میزبان ریاست شانزدهمین اجلاس جنبش عدم تعهد را برعهده گرفته است؟
نکته مهم و قابل توجه دراین است که انتخاب کشورها برای میزبانی برعهده گرفتن ریاست اجلاس بر اساس "قاره" شکل می‌گیرد، به این نحوه که از چهار قاره یک کشور نمایندگی ریاست اجلاس را برعهده می گیرد، البته این موضوع از ویژگی‌های عام بشمار می‌رود.
براین اساس جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان منتخب کشور آسیا توانست میزبان شانزدهمین اجلاس جنبش عدم تعهد را بر عهده بگیرد.
از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران عضو فعال و دارای قدمت طولانی در این جنبش است و توانمندی بسیار بالایی در عرصه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و همچنین میزان افزایش تاثیرگذاری بر جهان را دارد و رایزنی‌های قوی دیپلماتیک کشورمان نیز موجب شد تا میزبانی ریاست این اجلاس برعهده ایران گذاشته شود.
همچنین همخوانی سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی کشورمان با جنبش عدم تعهد و سازمان‌های بین‌المللی نظیر سازمان ملل متحد نیز بر کسب کرسی ریاست از سوی ایران تاثیرات مثبت خود را برجا گذاشت.
امروزه این باور پذیرفته شده که یکی از منابع اصلی قدرت کشورها، نهادها و سازمان‌های بین‌المللی هستند، بدین معنا که کشورهایی که از اعضای مهم نهادها و سازمان‌های بین‌المللی باشند و یا به واسطه نفوذ از توانایی بالایی در تعریف دستورکارهای آن نهاد بین‌المللی برخوردار باشند، قادر هستند از قدرت و ظرفیت آن نهاد بین‌المللی برای پی گیری منافع ملی خود اقدام کند.
دراین بخش، سازمان ملل متحد عمده ترین تجلی‌گاه دیپلماسی چند جانبه است و باید توجه داشت که دیپلماسی پیوسته در زندگی بشر جاری است ولی در دوران گذشته دیپلماسی از حالت دوجانبه خارج شده و اینک دیپلماسی چندین کشور از اقصی نقاط جهان را در بر گرفته است.
در طول قرن نوزدهم و بیستم این نوع دیپلماسی تحول پیدا کرد و در حال حاضر با مجموعه‌ای بیش از سه هزار سازمان بین‌الدولی سر و کار داریم که در قالب دیپلماسی چندجانبه قرار می‌گیرند و سازمان ملل برجسته ترین مظهر و نماد دیپلماسی چندجانبه است.
آنچه مسلم این که مشکلات ساختاری همچنان سد راه غیر متعهدها است و گذر از این مشکلات به آسانی صورت نمی‌گیرد.
در این شرایط که منطقه و نظام بین‌المللی در حال تغییر و تحولات است و از جهاتی نمایندگان جنبش عدم تعهد که از ایران به عنوان یک کشور تاثیرگذار در عرصه بین‌الملل یاد می‌کنند، ریاست دورهای ایران بر شانزدهمین اجلاس عدم تعهد می‌تواند، گام اساسی برای سر و سامان دادن به این نهاد مهم بین‌المللی و رفع ناکارآمدی‌های فعلی آن باشد.
.................پایان پیام/ 218