به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ «حجت الاسلام عليرضا پناهيان» در آستانه فرا رسيدن ايام سوگواري اباعبدالله الحسين عليه السلام، در گفتگويي، به مباحث مهم و جالبي حول دستجات عزاداري اشاره كرده و در اين زمينه گفت: دولتمردان و شهرداری‌ها باید مهمترین بودجه‌های خود را به رونق بخشیدن به عزاداری‌ها اختصاص دهند. هر کار فرهنگی دیگری در این کشور و در جهان اسلام و در جهان بشریت غیر از کار برای اباعبدالله الحسین(ع) ثمرات کمتری به ارمغان خواهد داشت. عقل اقتضا می‌کند بیشترین هزینه را انسان جائی قرار دهد که بیشترین بهره‌برداری را خواهد داشت.
پناهيان در اين گفتگو كه ماهنامه فرهنگی هیأت رزمندگان اسلام آنرا انجام داده است، به شبهاتي پيرامون سابقه دستجات عزاداري در تاريخ اسلام، برد بين المللي عزاداري براي سيدالشهدا عليه السلام، حضور دستجات در تكايا و حسينيه‌ها و يا راه اندازي دسته عزاداري در خيابان‌ها و آنچه آفت‌هاي عزاداري خوانده مي‌شود، پاسخ داده است.
در بخش‌هايی از این مصاحبه آمده است:
* عزاداری برای اباعبدالله الحسین(ع) یک وظیفه است. ما نباید فقط به نیاز روحی خودمان نگاه کنیم که اگر نیاز روحی ما کسب معرفت و یا ذکر اهل‌بیت(ع) بوده و تأمین شده است، دیگر به وظیفۀ خود عمل نکنیم. باید ببینیم آیا وظیفه ما برای اباعبدالله الحسین(ع) و جامعه حسینی انجام شده است یا خیر؟ ما صرفاً برای ارضای نیاز شخصی خود عزاداری نمی‌کنیم ...
* چرا ما نباید در تأسی از دستۀ وفاداری که یاران باوفای حضرت در شب عاشورا تشکیل دادند، دسته‌های عزاداری راه بیاندازیم و به امام حسین(ع) و اهل‌بیت(ع) ابراز وفاداری کنیم؟! این یک غفلتی است که باید آن را برطرف نمود. اگر هیأتها نگران هستند که این جمعیت عظیم را چگونه در خیابانها مدیریت کنند باید بدانند که این نگرانی جایی ندارد و خود عزادارن اباعبدالله الحسین(ع) در ساماندهی این حرکت جمعی بزرگ همکاری خواهند کرد و اتفاق بسیار زیبائی خواهد افتاد ...
* ما در تاسوعا و عاشورا وقت خود را وقف اباعبدالله(ع) می‌کنیم. کسی در مورد اباعبدالله(ع) از وقت صحبت نمی‌کند. از سوی دیگر بحث خسته شدن هم مطرح نیست. همۀ عزاداران اباعبدالله الحسین(ع) دوست دارند که برای عزاداری ایشان خسته بشوند. ضمن اینکه این خسته شدن‌ها در مقابل خسته شدن‌هایی که ما در تفریحات خود (مثلاً در ورزشی مثل فوتبال) داریم بسیار ناچیز است.
* شما تصور می‌کنید که اگر در جامعه ما دسته‌های عزاداری بیرون نیایند هیچ زن و مردی با هم مواجه نمی‌شوند و این مواجهه فقط در مواقع بیرون آمدن دسته‌های عزاداری اتفاق می‌افتد؟! آیا در رفت و آمد به هیأتها این اتفاق نمی‌افتد؟ من نمی‌خواهم برخی آفاتی که بعضی‌ها وقیحانه ذکر می‌کنند، را بیان کنم و درباره آنها به تفصیل صحبت کنم. اما این آفات، مختص دسته‌های عزاداری نیستند، بلکه مانند سایر امور رایج در خیابانها و زندگی‌های ما، همیشه وجود دارد.
* آن چیزی که موجب می‌شود فضای دسته‌های عزاداری امام حسین(ع) بیش از پیش دچار آسیب‌هایی از این دست بشود عدم حضور دسته‌های عزاداری خوب و قدیمی در خیابانها است، که الگوی خوبی بشوند برای سایرین تا با ثلابت و نجابت به عزاداری برای اباعبدالله الحسین(ع) اقدام کنند.
* امیدوارم در هر محله‌ای از محله‌های تهران، چهارراهی یا میدانی به تجمع عزاداران عاشورایی اختصاص پیدا کند و شهرداری برای آن یکی دو روز خاص تاسوعا و عاشورا نمادهایی در نظر بگیرد، برای اینکه این رسم الهی باید احیا بشود و تقویت گردد. همچنین در شهرهای دیگر این اتفاق بیافتد. کما اینکه در شهرهای کوچک این امکان وجود دارد که همۀ مردم در یک جا تجمع کنند.
* دولتمردان و شهرداری‌ها باید مهمترین بودجه‌های خود را به رونق بخشیدن به عزاداری‌ها اختصاص دهند. هر کار فرهنگی دیگری در این کشور و در جهان اسلام و در جهان بشریت غیر از کار برای اباعبدالله الحسین(ع) ثمرات کمتری به ارمغان خواهد داشت. عقل اقتضا می‌کند بیشترین هزینه را انسان جائی قرار دهد که بیشترین بهره‌برداری را خواهد داشت.
مشروح این مصاحبه خواندنی را در ادامه می‌خوانید:
- سابقه و قِدمت دستجات عزاداری در تاریخ اسلام و ایران به کِی و کجا باز می‌گردد؟
ریشۀ سنت دسته‌های عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) به توصیه‌ها و سفارش‌های فراوانی بازمی‌گردد که ائمۀ اطهار(ع) برای پیادهروی به سوی حرم اباعبدالله الحسین(ع) داشته‌اند. در روایات مربوط به پیادهروی به سوی حرم اباعبدالله الحسین(ع) به قدری اجر و ثواب برای این پیادهروی در نظر گرفته‌اند که هر انسان مؤمن و علاقمندی را وادار می‌کند تا هر سال این عبادت عظیم را که مصداق بزرگی برای تعظیم شعائر الهی است، به انجام برساند.
به عنوان مثال، امام صادق(ع) می‌فرماید: «هر کس با پای پیاده به زیارت قبر امام حسین(ع) برود، خداوند به ازای هر قدمی که بر می‌دارد، ثواب آزاد کردن یک بنده از فرزندان اسماعیل را برای او می‌نویسد؛ مَنْ أَتَى قَبْرَ الْحُسَيْنِ ع مَاشِياً كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ وَ بِكُلِّ قَدَمٍ يَرْفَعُهَا وَ يَضَعُهَا عِتْقَ رَقَبَةٍ مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِيلَ» (کامل الزیارات/ص134) بنابراین اصل اینکه ما امروزه در شکل و هیأت یک «عزادار» حرکت کنیم و حرکت ما شبیه به دسته‌های عزاداری است به این سفارش‌های ائمه هدی(ع) بازمی‌گردد.
همان‌طور که امروز می‌بینیم، با توجه به گسترش ارتباطات و افزایش اطلاعات مردم، بازگشت شیعیان به اصالت‌های خودشان افزایش پیدا کرده است. به همین ترتیب پیاده‌روی‌های ایام اربعین و اساساً پیاده‌روی‌های ایام خاص مربوط به حضرت اباعبدالله الحسین(ع) افزایش یافته است. بنده تصور می‌کنم دستجات عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) برگرفته از این سنت پیادهروی است.
شاید بتوان گفت اولین کسی که به منظور زیارت مزار شهدا برای خود یک برنامۀ هفتگی و منظم پیادهروی قرار داده بود حضرت صدیقۀ طاهره(س) بود که همراه با حسنین(ع) برای زیارت شهدای احد به ویژه سیدالشهدای مدینه - یعنی حمزه عموی پیامبر(ص)- حرکت می‌کردند. اینکه این حرکت در سیرۀ حضرت زهرا(س) به عنوان یک برنامۀ هفتگی قرار داده شده، خیلی قابل توجه است و اینکه ائمه هدی(ع) این‌قدر بر پیادهروی شیعیان و زائران تأکید کرده‌اند خیلی معنا دارد. طبیعتاً آنها توجه به جلوۀ اجتماعی و تبعات فرهنگی چنین حرکتی داشته‌اند که شیعیان خود را به این حرکت سفارش کرده‌اند.
یکی از حکمت‌های روشنی که در این سفارش ائمۀ هدی(ع) وجود دارد، عمل کردن به توصیۀ صریح قرآن کریم در مورد مودّت اهل‌بیت(ع) است که می‌فرماید: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى» (شوری/23) مودت یعنی محبتی که ابراز شود و این پیاده‌روی‌ها یقیناً بهترین محل ابراز محبت به اهل‌بیت(ع) است، خصوصا وقتی جمع کثیری از مؤمنین در کنار همدیگر به این پیاده‌روی‌ها اقدام کنند.
تجمع مؤمنین برای پیادهروی یکی از نتایج طبیعی توصیه‌هایی است که ائمه هدی(ع) دربارۀ رفتن به زیارت داشته‌اند. از سوی دیگر وقتی این پیادهروی برای زیارتِ شخصیتی مانند اباعبدالله الحسین(ع) باشد که فوق‌العاده شورآفرین است و محبت نسبت به او و سوگواری برای او از سوی مؤمنین یک امر بدیهی محسوب می‌شود - همچنان‌که رسول الله(ص) فرمودند: «إِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَيْنِ حَرَارَةً فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لَا تَبْرُدُ أَبَداً» - طبیعی است که این دستجات زائر، در مسیر پیاده‌رویِ خود به ابراز احساساتِ پُرشور برای اباعبدالله(ع) خواهند پرداخت.
به این ترتیب می‌بینیم که اصل حرکت زائران و عزاداران در هیأتِ یک عزادار، توسط ائمه هدی(ع) بنیانگذاری شده است. بعد به مرور زمان در ایام عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) کسانی که نمی‌توانستند به زیارت حرم امام حسین(ع) بروند، مقداری از این پیادهروی را تحت عنوان «دستجات عزاداری اباعبدالله الحسین(ع)» در شهر و دیار خود به صورت یک سنت حسنه درآوردند. برای اینکه ببینید این اتفاق چقدر عادی و طبیعی است، به یک نمونه اشاره می‌کنم:
در زمانی که راه کربلا بسته بود و هنوز زائرین ایرانی نمی‌توانستند به کربلا مشرف شوند، مرحوم ابوترابی(ره) یک برنامۀ بسیار جالبِ پیادهروی دسته‌جمعی را بنا نهاده بودند. به این صورت که در ایام عرفه و اربعین به همراه جمعی (از چند شهر) با پای پیاده به سمت مرز عراق حرکت می‌کردند و در لبِ مرز تجمع می‌کردند. این حرکت با علم به اینکه می‌دانستند مرز بسته است و نمی‌توانند به کربلا بروند، انجام می‌شد و قطعاً پیاده‌روی‌های مأجوری بود. کما اینکه امام صادق(ع) صریحاً به دوستانشان می‌گفتند که اگر نمی‌توانید به حرم اباعبدالله(ع) بشتابید از راه دور به او سلام بدهید. (سُدیر می‌گوید: حضرت به من فرمودند: اى سدير، آيا زياد به زيارت قبر اباعبداللَّه الحسين (ع) مىروى؟ عرض كردم: به سبب اشتغالات و گرفتارىهايم قادر نیستم. فرمودند: آيا چيزى به تو تعليم بدهم كه وقتى انجامش دادى خدا به واسطه آن ثواب زيارت را به تو بدهد؟ عرض كردم: فدايت شوم، آرى. حضرت فرمودند: در منزلت غسل كن و به پشت بام برو و با اشاره به آن حضرت سلام كن، با همين عمل، «زیارت» در اعمال تو نوشته خواهد شد؛ قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ(ع) يَا سَدِيرُ تُكْثِرُ مِنْ زِيَارَةِ قَبْرِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَيْنِ(ع) قُلْتُ إِنَّهُ مِنَ الشُّغُلِ فَقَالَ أَ لَا أُعَلِّمُكَ شَيْئاً إِذَا أَنْتَ فَعَلْتَهُ كَتَبَ اللَّهُ لَكَ بِذَلِكَ الزِّيَارَةَ فَقُلْتُ بَلَى جُعِلْتُ فِدَاكَ فَقَالَ لِي اغْتَسِلْ فِي مَنْزِلِكَ وَ اصْعَدْ إِلَى سَطْحِ دَارِكَ وَ أَشِرْ إِلَيْهِ بِالسَّلَامِ يُكْتَبْ لَكَ بِذَلِكَ الزِّيَارَةُ؛ کامل الزیارات/ص288)
شکل‌گیری دستجات عزاداری یک فرآیند طبیعی است که در بستر زمان برای عزادارای اباعبدالله الحسین(ع) ایجاد و تبدیل به سنت شده است. منتها در برخی از مواقع شیعیان برای اجرای این سنت فرصت بیشتری پیدا کرده‌اند. جاهلانه‌ترین سخن و ظالمانه‌ترین نظر آن است که انسان بگوید دستجات عزاداری را صفویه باب کرده‌اند! همچنان‌که جاهلانه‌ترین و ظالمانه‌ترین نظر این است که کسی بگوید این آمریکایی‌ها بودند که پیادهروی به سوی حرم ائمۀ هدی(ع) را د