به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی پرسش "فلسفه عزاداری برای پیامبر و اهل بیت(ع) چیست؟" و پاسخ آن را در اختیار ما قرار داده است که متن آن به شرح زیر است:
پرسش: فلسفه عزاداری برای اهل بیت(ع) چیست؟
پاسخ: عزاداری برای اهل بیت به ویژه سید شهیدان حسین بن علی(ع) و یاران مظلومش از آثار و فواید اجتماعی فراوانی برخودار است. از جمله:
ا) محبت و دوستی
خدای متعال در قرآن مجید، دوستی خاندان رسول اکرم(ص) و اهل بیت(ع) را بر مسلمانان واجب کرده است. دوستی لوازمی دارد و دوستدار صادق، کسی است، که شرط دوستی را چنان که باید و شاید به جا آورد. یکی از مهمترین لوازم دوستی، همدردی و همدلی با دوستان در مواقع سوگ و اظهار سرور و شادی در شادی آنان است.
از این رو در احادیث، در زمینه برپایی جشن و سرور در ایام شادی اهل بیت(ع) و ابراز حزن و اندوه در مواقع سوگ آنان، تأکید فراوانی شده است.
حضرت علی(ع) می‌فرماید:
"یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا و یبذلون اموالهم و انفسهم فینا، اولئک منّا و الینا"
"شیعه و پیروان ما در شادی و حزن ما شریکند. دارایی و جان خویش را در راه ما بذل می‌کنند، آنان از ما هستند و بازگشت شان به سوی ما است."
امام صادق(ع) نیز می‌فرماید:
"شیعتنا جزء منا خلقوا من فضل طینتنا یسوؤهم ما یسؤنا و یسرّهم ما یسرّنا"
"شیعیان ما پارهای از وجود ما هستند ... آن چه که ما را بدحال یا خوش حال میسازد، آنان را بدحال و خوش حال میگرداند."
بر این اساس، وظیفه عقلانی و شرعی پیروان اهل‌بیت(ع) ایجاب میکند که در ایام عزاداری اهل بیت(ع)، حزن و اندوه خود را به «زبان حال»؛ یعنی، با اشک، ناله و زاری و با کم خوردن و کم آشامیدن مانند افراد غم‌زده اظهار کنیم.
امام صادق(ع) می‌فرماید:
"عزاداران سیدالشهدا در روز عاشورا از آب و غذا دوری جویند، تا آن که یک ساعت از وقت فضیلت نماز عصر بگذرد، آن گاه به جامی از آب بسنده کنند."
نیز با پوشیدن لباسی که از حیث رنگ و نحوه پوشش در عرف، حکایتگر اندوه و ناراحتی است، عزاداری آشکار سازیم.
امام رضا(ع) به «ریان بن شبیب»، که روز اول محرم به محضر حضرت شرفیاب شد، فرمود:
"ان کنت باکیا لشیئ فابک علی الحسین فانه ذبح کما یذبح الکبش. . . "
"اگر بر مصیبتی گریه می‌کنی، بر حسین بن علی گریه کن، چون که آن بزرگوار را سر بریدند. همراه او 18 تن از اهل بیت او که در زمین همانندی نداشتند به شهادت رسیدند."
سپس در ادامه فرمود:
". . . فاحزن لحزننا و افرح لفرحنا؛ اگر خوش حال می شوی، از این که در درجات عالی بهشت با ما باشی، در حزن ما محزون و در شادی ما شاد باش."
ب) انسان سازی
از آن جا که در فرهنگ شیعی، عزاداری باید از سر معرفت و شناخت باشد، همدردی با آن عزیزان، در واقع یادآوری فضایل، مناقب و آرمانهای آنان است. به این وسیله، آدمی را به سمت الگوگیری و الگوپذیری از آنان سوق میدهد.
فردی که با معرفت در مجالس عزاداری، شرکت میکند، شعور، شور، شناخت و عاطفه را درهم میآمیزد. در پرتو آن، انگیزهای قوی در او پدیدار می‌گردد. هنگام خروج از مراسم عزاداری مانند دوستداری میشود، که فعال و شتابان به دنبال پیاده کردن اوصاف محبوب در وجود خویشتن است.
ج) جامعه سازی
هنگامی که مجلس عزاداری، موجب انسان سازی شد؛ تغییر درونی انسان به عرصه جامعه نیز کشیده میشود و آدمی میکوشد، تا آرمانهای اهل بیت(ع) را در جامعه حکم‌فرما کند.
عزاداری بر اهل بیت(ع) با یک واسطه، زمینه را برای حفظ آرمانهای آنان و پیاده کردن آن‌ها فراهم میسازد. به همین دلیل می‌توان گفت: یکی از حکمتهای عزاداری، ساختن جامعه براساس الگوی ارائه شده از سوی اسلام است.
د) انتقال فرهنگ شیعی به نسل‌های بعدی:
کسی نمیتواند منکر این حقیقت شود، که نسل جدید در سنین کودکی، در مجالس عزاداری با فرهنگ اهل بیت(ع) آشنا میشوند. عزاداری و مجالس تعزیه، یکی از عناصر و عوامل برجستهای است تا آموزههای نظری و عملی امامان راستین، به نسل‌های آینده منتقل شود. مراسم عزاداری، به دلیل قالب و محتوا، بهترین راه برای تعلیم و تربیت نسل جدید و آشنایی آنان با گفتار و کردار اهل بیت(ع) است.
ه) زنده نگه داشتن و ترویج دائمی مکتب:
احیا و زنده داشتن نهضت عاشورا موجب زنده نگه داشتن و ترویج دائمی مکتب قیام و انقلاب در برابر طاغوت‌ها و تربیت کننده و پرورش دهنده روح حماسه و ایثار است. گریه بر مصائب سالار شهیدان باعث زنده نگه داشتن نهضت حسینی است. چنان که به اسارت رفتن خاندان امام، باعث پایمال نشدن خون شهیدان کربلا شده و در اثر رساندن پیام امام به مردم کوفه و شام توسط امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) نهضت عاشورا به ثمر نشست.
گریستن در سوگ شهدای کربلا و دیگر معصومین(ع)، تجدید بیعت با عاشورا و فرهنگ شهادت و تغذیه فکری و روحی با این مکتب است. اشک ریختن نوعی بیعت و امضا کردن پیمان و قرارداد دوستی با سید الشهدا و ابراز انزجار و تنفر از قاتلان حضرت است. از این رو ائمه(ع) به گریستن بر مظلومیت شهدای کربلا تأکید کرده‌اند.
برای گریه بر مصیبتهای امام حسین(ع) ثوابها و فضیلتهای فراوان ذکر کرده و فرمودهاند که چشم گریان بر کربلائیان، چشمه فیض خدا است، زیرا اشک ریختن در عزای حسین(ع) نشانه پیوند قلبی با اهل بیت(ع) و سیدالشهدا(ع) است. اشک الهی، دل را سیراب میکند، عطش روح را برطرف میسازد و نتیجه محبتی است که نسبت به اهل بیت حاصل میشود و نیز نشانه همدلی و هماهنگی روحی با ائمه اطهار(ع) است. قلبی که مهر حسین(ع) داشته باشد، بی شک به یاد مظلومیت و شهادت او میگرید.
فضیلتها و ثوابهای زیادی که برای گریه بر امام حسین(ع) در روایات ذکر شده، در صورتی است که گناه و آلودگی انسان در حدی نباشد، که مانع رسیدن فیض الهی گردد. اشکی که مبین و نشانه پیوند عاطفی و رابطه مکتبی و اتصال روحی با راه و فکر و خط سیدالشهدا(ع) است، حتما زمینه ساز پرهیز از گناه می‌گردد.
به تعبیر شهید مطهری: «گریه بر شهید، شرکت در حماسه او و هماهنگی با روح وی و موافقت با نشاط و حرکت او است». آری چنین اشکی سزاوار آن همه ثواب است.
گریه در فرهنگ عاشورائیان سلاح همیشه برانی است که فریاد اعتراض به ستمگران را دارد. اشک زبان دل است. گریه فریاد عصر مظلومیت و رسالت آن نیز پاسداری از خون شهید است.
به تعبیر امام خمینی(ره): «گریه کردن در عزای امام حسین، زنده نگه‌داشتن نهضت است. گریه بر مظلوم، فریاد مقابل ظالم است».
پی‌نوشت‌ها:
. شوری(42)، آیه 23؛ هود(11)، آیه 29.
. صدوق، الخصال، قم، جامعه مدرسین، چ اول، 1362ش، ج2، 635. (نرم افزار گنجینه نور)
. مجلسی، بحار الأنوار، چ تهران، اسلامیه، چ دوم، 1363ش، ج65، ص24. (نرم افزار سیره معصومان)
. شیخ عباس قمی، دمع السجوم(ترجمه نفس المهموم)، مترجم علامه شعرانی، قم، هجرت، چ اول، 1381ش، ص339. (نرم افزار سیره معصومان)
. صدوق، أمالی، بیروت، اعلمی، چ پنجم، 1400ق، ص129130؛ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه السلام، تهران، نشر جهان، چ اول، 1378ق، ج1، ص299. (نرم افزار گنجینه نور)
. همان.
. بحارالأنوار، ج 44، ص 286.
. شید آیت الله مرتضی مطهری، مجموعه آثار (کتاب قیام و انقلاب مهدی)، انتشارات صدرا، ج24، ص473.
. حضرت امام خمینی، صحیفه امام، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چ چهارم، 1386ش، ج10، ص315.
...............پایان پیام/ 218