به گزارش خبرگزاری اهلبیت(ع) ـ ابنا ـ وقایع اخیر رخ داده در آفریقا، به ویژه گروگانگیری در تأسیسات گازی در الجزایر که به دست یک گروه وابسته به القاعده انجام گرفت، سبب شد اذهان متوجه موضوع تجدید حیات این گروه ترویستی شود.
در همین زمینه، «بروس ریدل»، پژوهشگر ارشد در مؤسسه «بروکینگز» در مطلبی که در سایت «المانیتور» منتشر شده، مینویسد:
با وجود کشته شدن اسامه بن لادن، القاعده توانست از انقلابهای عربی به منظور ایجاد بهترین پناهگاهها برای خود در جهان عرب استفاده کند. میتوان گفت که این مرگبارترین نسل القاعده است که تاکنون ظهور کرده است. البته در مرکز این القاعده جدید، القاعده قدیمی همچنان به حیات خود ادامه میدهد. «ایمن الظواهری» هنوز در پاکستان پنهان است و همچنان مسیر راهبردی افراطگرایی جهانی را تعیین میکند.
نسل اول القاعده، گروه اولیه حاضر در افغانستان بود که در دهه ۱۹۹۰ از سوی بن لادن تأسیس شد. نسل دوم، پس از واقعه ۱۱ سپتامبر ظهور کرد؛ یعنی هنگامی که این گروه خود را در پاکستان، عراق و سراسر جهان اسلام احیا کرد. اکنون و پس از کشته شدن بن لادن توسط نیروهای آمریکایی و نیز وقوع انقلابهای عربی، نسل سومی از این گروه قابل تشخیص است.
سریعترین رشد این القاعده جدید، در سوریه صورت گرفته است. القاعده در پوشش نام «جبهه النصره» اکنون به کشندهترین عنصر حاضر در میان مخالفان دولت بشار اسد تبدیل شده است. برای القاعده، اسد و علویان هدف مناسبی هستند، زیرا شماری از گروههای اهل سنت، علویان را فرقهای انحرافی از اسلامی میدانند که باید سرکوب شود. هرچند القاعده تنها یکی از بخشهای گروههای مخالف سوری است، تواناییهایش در ساخت بمب و حملات انتحاری منحصر به فرد است؛ این گروه روز به روز قویتر و مسلحتر میشود.
اکنون وبسایتهای وابسته به گروههای جهادی هر روزه گزارش میدهند که افراد وابسته به القاعده از عربستان سعودی، فلسطین و مصر، در نبردهای حلب و دمشق کشته یا به زعم خودشان «شهید» شدهاند.
در همین حال، گزارشهای معتبر برخی خبرنگاران، از گروههایی جهادی در سوریه حکایت دارد که وابستگی کمتری به القاعده داشته و از نیروهای متعصبی تشکیل شده که از پاکستان، بنگلادش و دیگر مناطق به سوریه آمدهاند.
شعبه سوری القاعده، در تلاش بوده تا از اشتباهات نسلهای گذشته این گروه درس بگیرد. این نسل جدید از گردهمایی آشکار با نام رسمی القاعده خودداری کرده و در پی همکاری با دیگر گروههای اهل سنت است. این گروه به خوبی مسلح است، از پایگاههایی در عراق برای پشتیبانی استفاده میکند و از سلاحهایی که قطر و عربستان سعودی برای گروههای مخالف میفرستند نیز بهره میبرد. رهبر این گروه، از نام مستعار «ابومحمد الجولانی» استفاده میکند که اشارهای به بلندیهای جولان است که تحت اشغال رژیم اسرائیل قرار دارد.
هر چه جنگ داخلی در سوریه ادامه پیدا کند، القاعده از هرج و مرج و قطببندی فرقهای بهره بیشتری خواهد برد. این گروه همچنین از سرایت خشونت از سوریه به لبنان، ترکیه، عراق و اردن ـ که اکنون اجتناب ناپذیر شده ـ نیز سود میبرد.
در این باره باید گفت، همچون بقیه جهان، القاعده نیز از انقلابهایی که دیکتاتورها را در تونس، مصر، لیبی و یمن برانداختند، شگفت زده شد. ایدئولوژی خشونت طلبانه و جهانی این گروه، نخست از سوی جنبشهای انقلابی غیرخشونت آمیزی که در خاورمیانه و شمال آفریقا شکل گرفتند، به چالش کشیده شد. اما القاعده یک سازمان تطبیق پذیر است و از هرج و مرج و آشفتگی ناشی از تغییرات انقلابی به منظور ایجاد پایگاههای عملیاتی برای خود استفاده کرده است.
در شمال آفریقا، این سازمان در قالب «القاعده مغرب اسلامی» (شعبه الجزایری از سازمان جهانی القاعده) توانسته به طور موفقیت آمیزی خود را با یک گروه افراط گرای محلی در مالی به نام «انصار دین» متحد کند و این دو گروه با همکاری هم، کنترل دوسوم از مالی در شمال این کشور را در اختیار گرفتند. سرانجام این که وقتی آنها تصمیم گرفتند به سمت پایتخت حرکت کنند، فرانسه با جتها و نیروهای خود در این کشور مداخله کردند.
القاعده مغرب اسلامی، در لیبی و به ویژه در حوالی بنغازی نیز فعال است. شاخهای از القاعده به رهبری «مختار بالمختار»، حملات الجزایر را از لیبی سازماندهی کردند. بالمختار یکی از رهبران نسل اول القاعده است که توانسته جان سالم به در ببرد. وی فعالیت خود را در دهه ۱۹۸۰ در افغانستان و در همراهی با «عبدالله عظام»، متفکر جهادی آغاز کرد. وی یکی از پیروان قسم خورده «ابومصعب الزرقاوی»، بنیانگذار اردنی القاعده در عراق است که در سال ۲۰۰۶ عراق را تا آستانه جنگ داخلی پیش برد.
در مصر، یک شعبه دیگر از القاعده نسل سوم، در شبه جزیره سینا حضور دارد. قبایل «بدوین» که مدتها در مصر تحت نظارت و فشار شدید بودند، پس از انقلاب و سقوط مبارک، در همراهی با زندانیان جهادی آزاد شده، حملات خود را علیه تأسیسات امنیتی و خط لوله گاز مصر به اسرائیل آغاز کردند. جهادیهای سینا، خود را به ظواهری وفادار میدانند و گفته میشود، ظواهری حملات آنها علیه اهداف اسرائیلی را هدایت میکند.
در یمن، «القاعده شبه جزیره عربستان» از سقوط علی عبدالله صالح در راستای تسلط یافتن بر جنوب و شرق کشور استفاده کردند. هرچند پس از آن دولت توانست کنترل شماری از شهرها از آنها پس بگیرد، آنها تابستان گذشته بار دیگر حملات خود را علیه اهداف امنیتی در صنعا، عدن و دیگر شهرهای بزرگ از سر گرفتند.
اما القاعده عراق را باید نماد ارتجاع دانست. با وجود فشار شدید و تغییرات پیاپی رهبری، این گروه توانسته خود را احیا و بازسازی کند. القاعده عراق تلاش دارد از وجود اقلیتهای سنی در مقابل دولت شیعه بهره ببرد. این گروه پناهگاههای خود در مناطق سنی نشین عراق را بازسازی کرده و «ابوبکر البغدادی»، رهبر این گروه قول حملات بیشتری در عراق و نیز ایالات متحده را داده است.
موفقیت نسل سوم القاعده در بهرهبرداری از تغییرات انقلابی در جهان عرب، با وجود نبود حمایت مردمی گسترده از این گروه اتفاق میافتد. نسل سوم القاعده، به مثابه جنبشی افراطی که تنها هوادارانی محدود دارد، باقی میماند؛ اما تروریسم، مسابقه محبوبیت نیست. القاعده اکنون در سطح عملیاتی در جهان عرب، از همیشه قدرتمندتر است.
به پاکستان بازگردیم. در این کشور، رهبری قدیم القاعده یا آنچه خود این گروه «القاعده الام» (القاعده مادر) میخواند، در حال بازسازی خود است. از زمان روی کار آمدن باراک اوباما در سال ۲۰۰۹، نزدیک سیصد حمله مرگبار توسط پهپادها علیه پایگاههای القاعده انجام گرفته که مرکز هدایت این حملات در افغانستان بوده است. از زمان کشته شدن بن لادن در سال ۲۰۱۱، این گروه بیشتر در موضع ضعف قرار گرفته است.
اما این گروه نه از میان رفته و نه تنها شده است. متحدان القاعده در پاکستان، از جمله «لشکر طیبه» (گروهی که در سال ۲۰۰۸ به بمبئی حمله کرد) و طالبان افغانستان و پاکستان، چندان تحت فشار نیستند و در تجدید حیات القاعده مادر به آن کمک میکنند. ظواهری پیاپی بیانیههایی صادر میکند و از پیروانش میخواهد، برای مبارزه به سوریه یا مالی بروند. بیشتر فرمانهای او پذیرفته میشوند.
القاعده نسل سوم، یک دشمن پیچیده و غیرمتمرکز است که هر شعبه آن نیازمند راهبردی مناسب و مجزا است. برای هر چالش، تنها یک پاسخ وجود ندارد. در حال حاضر، هیچ چشم اندازی برای «شکست راهبردی» القاعده وجود ندارد.
.............پایان پیام/ 218