به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ «حسن حبیبی برای حقوق ایران چه کرد؟» عنوان یادداشتی است که به قلم «مصطفی مسجدی آرانی» درباره فعالیتهای مرحوم حسن حبیبی منتشر شده است.
حسن حبیبی، سیاستمدار و حقوقدان ایرانی، دوازدهم بهمن ماه 1391 درگذشت. این خبر بیش از همه برای محافل سیاسی کشور مهم بود؛ چرا که آنان حبیبی را یک علاقه‌مند به نظام جمهوری اسلامی و فردی معتدل ارزیابی می‌کردند.
در عین حال اهالی فرهنگ هم با اقدامات فرهنگی‌اش به ویژه در بنیاد ایران‌شناسی آشنا بودند. با این حال وجهه حقوقی حسن حبیبی، وجه غالب آکادمیک او بوده است. دکتر حسن حبیبی دکترای حقوق و جامعهشناسی از دانشگاه سوربن فرانسه داشته است. علاوه بر این در سال‌های دهه 70 هم دکترای افتخاری در جامعهشناسی از دانشگاه تهران دریافت کرده بود. تلفیق حقوق و جامعهشناسی نه فقط رشته تحصیلی او که دغدغه شخصی آکادمیکش هم بوده است؛ از این روست که از حسن حبیبی کتابی قدیمی (شاید قدیمی‌ترین کتاب) در حوزه جامعهشناسی حقوقی به جای مانده است؛ کتابی به نام «درآم‍دی بر جامعه شناسی حقوقی» اثری از «ژرژ گ‍وروی‍چ» که موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی و تعاون در سال 1352 منتشر کرده است.
علاوه بر این «مبانی جامعهشناسی حقوقی» را نیز از همین نویسنده به فارسی ترجمه کرد که قبل از انقلاب توسط شرکت سهامی انتشار به چاپ رسید. اثر دیگر او در این حوزه تالیفی بود که حبیبی با بررسی و توصیف و تحلیل جامعه‌شناختی و مردم شناختی و آماری اسناد ازدواج و طلاق محضر خندق‌آبادی‌ها (تهران 1324-1313 ق.) انجام داد و موسسه اطلاعات با نام «جامعه شناسی حقوقی» آن را به چاپ رسانده است. حوزه دیگر فعالیت حبیبی تلفیق ادبیات و حقوق بود. او به این منظور طرحی با عنوان «طرح تدوین اصطلاحات و تعبیرات حقوقی بر اساس قوانین و مقررات و دیگر اسناد حقوقی صد ساله اخیر» تهیه و در نشریه فرهنگستان ادب پارسی در سال 1383 منتشر کرد. علاوه بر این خود او بخش کوچکی از این طرح را انجام داد و مقاله‌ای با عنوان «بررسی برخی از ویژگی‌های زبانی و برخی از اصطلاحات حقوق اداری و دیوانی در سه قانون مهم مجلس اول مشروطه» نوشت؛ اما این طرح بزرگ بی‌سرانجام و بی‌پایان باقی ماند.
حبیبی در حوزه حقوق بین‌الملل هم دستی بر قلم داشت و «کتاب حقوق بین‌الملل عمومی» سه نویسنده بزرگ فرانسوی، ن‍گ‍وی‍ن ک‍ک‌دی‍ن ، پ‍ات‍ری‍ک‌دی‍ی‍ه ، و آل‍ن پ‍ل‍ه را به فارسی ترجمه کرد و در موسسه اطلاعات به چاپ رساند؛ کتابی که گفته شده است 10 سال صرف ترجمه آن شد. در عین حال او دو دوره به عنوان نماینده ایران در دیوان داوری بین المللی در لاهه انتخاب شده بود.
کتاب دیگری تحت عنوان «در آی‍ی‍ن‍ه حقوق : م‍ن‍اظری از حقوق بین‌الملل ، حقوق ت‍طب‍ی‍ق‍ی و جامعهشناسی » چاپ انتشارات کیهان هم از او در دست است. حوزه فعالیت دیگر حبیبی، عرصه‌های نوین میان‌رشته‌ای با حقوق یعنی منطق حقوقی و انفورماتیک بود. او به این منظور کتابی در سال 1373 تدوین کرد و توسط انتشارات اطلاعات به چاپ رساند. او البته طرح ابتدایی استفاده از انفورماتیک در حقوق را در قالب یک مقاله در سال 1364 در فصلنامه حق به چاپ رساند. در کنار این حوزه‌های آکادمیک، مسوولیت های حقوقی حبیبی در حوزه تدوین نخستین پیش‌نویس قانون اساسی، نمایندگی دوره اول مجلس شورای اسلامی و وزارت دادگستری دوره دوم نخست‌وزیری موسوی از تاثیرات او بود.
کاریکاتورهای کشیده‌شده از او در جلد مجله گل‌آقا که ظاهرا با نظر خود او کشیده می‌شد هم تاثیر بسزایی در گسترش فضای آزاد مطبوعات در سال‌های پایانی دهه 60 و ابتدای دهه 70 داشته است. 12 بهمن ماه پایان عمر این مرد 77 ساله بود؛ مردی که از خود در حوزه حقوقی، نوگرایی و تلفیق مطالعات حقوقی با سایر رشته‌ها را به جای گذاشت.
...............پایان پیام/ 218