برگزاری اختتامیه اولین دوره عمومی سیر مطالعاتی امام موسی صدر

به گزارش خبرگزاری اهل‏بیت(ع) ـ ابنا ـ اختتامیه اولین دوره عمومی سیر مطالعاتی آثار امام موسی صدر در دفتر موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر برگزار شد.

در این مراسم حورا صدر، فرزند امام موسی صدر گفت: امام موسی صدر فرصت تدوین افکارشان را نداشتند. بنابراین تلاش کردیم آثار ایشان را جمع کنیم اما استخراج جهان‌بینی ایشان به عهده دانشگاهیان و محققان است. موسسه آمادگی دارد برای کارهای پژوهشی با دانشگاه‌ها همکاری کند و آنچه را در اختیار دارد، در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد.

در ادامه عادل پیغامی، استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) و راهنمای سیر مطالعاتی درباره این دوره با اشاره به ابعاد شخصیتی امام موسی صدر گفت: امام موسی صدر شخص نیست، بخشی از جریان بزرگ تاریخی است که پیامبران آغازکننده آن بوده‌اند. شخصیت امام موسی صدر انسان پارسا پیشه و زهد واقعی اسلام، آزادی و جمع آن با بندگی را به ما می‌شناسد و انسان را از بسیاری از دوگانگی‌هایی که برای بشر امروز پیش می‌آید، نجات می‌دهد. حیات و مرگ را می‌شناساند و به درک آسیب‌شناسی روشنفکرانه از سکولاریسم، ماتریالیسم و صهیونیسم کمک می کند و به شناخت مسوولیتمان برای ساختن جامعه منتهی می شود.

پیغامی با شاره به ضرورت شناخت اندیشه امام موسی صدر تاکید کرد: قذافی جسم امام را از ما دور کرد، نکند ما شخصیت و اندیشه و رسالت او را مخفی کنیم که این بزرگ‌ترین ظلم است. مبادا راه و رسم و اسلام‌شناسی وی را با توهمات خود بیالاییم. امام صدر به ما یاد داد بت نسازیم. یاد داد فرقه‌گرایی و تشتت چگونه می‌تواند باعث نعمت باشد. یاد داد با همه، جز صهیونیسم که از انسانیت فاصله گرفته است، باید پیوند انسانی داشت.

مهدی فرخیان، معاون پژوهشی این موسسه و راهنمای سیر مطالعاتی، با بیان اینکه موسسه دنبال انحصارطلبی نیست، تاکید کرد: یکی از درس‌هایی که از امام موسی صدر می توان آموخت این است که انحصارطلب نباشیم و بنای شخصیت‌محوری نداشته باشیم.

وی در ادامه به ویژگی‌های امام موسی صدر اشاره کرد و گفت: به اذعان هم‌دوره‌ای‌های امام که همگی اکنون از بزرگان حوزه هستند، زمانی که ایشان به لبنان رفت مجتهد بود. علاوه بر آن امام برخلاف دیگر هم‌لباسانش، با تعداد اندکی از روحانیان به دانشگاه هم رفت در نتیجه وی صاحب اندیشه بود و بر اساس آنچه فکر می‌کرد، عمل کرد و وارد عرصه‌های اجتماعی شد. ما نیز در این موسسه تلاش داریم بگوییم امام صاحب یک فکر و کارنامه عملی است، نه اینکه بگوییم فقط امام و دیگر هیچ. بلکه درصددیم نگاه امام به دین، دنیا و انسان را بدون تفسیرهای شخصی ارائه کنیم.

فرخیان درباره ویژگی‌های بنیادین امام موسی صدر گفت: اندیشه امام را می توان مثلثی تصور کرد که یک ضلع آن عمل و کنش اجتماعی است؛ یک ضلع آن اندیشه‌ای است که از حوزه و دانشگاه کسب کرد و ضلع دیگر تطابق این دو است. به بیان دیگر، اضلاع این مثلث انسان، اخلاق و تظابق اخلاق در مواجه با انسان است. این ضلع سوم بسیار مهم است که می‌توان روی آن کار کرد.

معاون پژوهشی مؤسسه مشارکت افراد را رکن اصلی جلسات سیر مطالعاتی دانست و گفت: مبنای ما در این جلسات گفت‌وگوست که باعث دور شدن از همان انحصارطلبی هم می‌شود. امیدواریم دوره‌های بعد با مشارکت فعال افراد بارورتر شود. هر کس می‌تواند برداشت خود را از امام داشته باشد، اما آزاد نیستیم هرچه می‌خواهیم به امام نسبت دهیم.

در ادامه محمدعلی مهتدی، کارشناس مسایل خاورمیانه نیز به بررسی فرقه‌گرایی در لبنان و دیدگاه و اقدامات امام موسی صدر در این باره پرداخت.

وی که سابقه آشنایی نزدیک با امام موسی صدر دارد و جنگ‌های داخلی لبنان را از نزدیک تجربه کرده است، در ابتدا بیان کرد در تاریکی بی‌اخلاقی جامعه کنونی قصد داشت درباره اخلاق در اندیشه امام صحبت کند، چراکه در این دوران بیش از هر زمان هر لحظه به یاد امام صدر می افتد، اما از آنجایی که موضوع صحبت از قبل تعیین شده بود، وی نیز ابتدا شرایط خاص لبنان را توضیح می‌دهد و سپس به عملکرد امام در فضای لبنان می‌پردازد.

وی گفت: آنچه می‌گویم تجربه شخصی‌ام و نتیجه پانزده سال زندگی در لبنان است. لبنان نمونه بارز فرقه‌گرایی است که شکل بروز آن منحصر به فرد است و برای کسی که در نظام شهروندی زندگی می‌کند، درک آن بسیار دشوار است. در علوم سیاسی شکل حکومت لبنان را دموکراسی اجماعی و توافقی می‌گویند. در لبنان شانزده هفده فرقه وجود دارد. همه شانزده فرقه در لبنان تشکلات دینی خاص خودشان را دارند و افراد برای مسائل خاصی مانند ازدواج به محاکم مذهبی فرقۀ خودشان مراجعه می‌کنند، نه محاکم مدنی.

مهتدی افزود: مشکل زمانی به وجود می آید که فرقه‌گرایی سیاسی می‌شود. در هر فرقه احزاب سیاسی وجود دارد. این احزاب بر اساس ایدئولوژی ساخته نمی‌شود. ممکن است اسمشان ایدئولوژیک باشد اما در اصل متعلق به خانواده‌های بانفوذ هر فرقه است که به طور تاریخی فئودال و مالک بودند و قدرت سیاسی داشتند. این افراد احزاب را تأسیس می کنند که در عمل وابسته به آنان است نه ایدئولوژی خاص. این احزاب دفتر سیاسی هم دارند اما همه چیز نمایشی است و رهبر فئودال در رأس حزب قرار دارد. رهبران سیاسی نیز از این طایفه‌گرایی بهره‌برداری می‌کنند.

این کارشناس مسائل خاورمیانه بیان کرد: در واقع رهبران این احزاب الزاماً افرادی معتقد به مذهبشان نیستند، اما از آنجا که قدرت و موقعیتشان برگرفته از تعلق به طایفه‌شان است، تظاهر به پایبندی می کنند. لذا وابستگی فرقه‌ای الزاماً به معنای اعتقاد به آن فرقه و مذهب نیست. وابستگی فرقه‌ای در لبنان هویت است، نه عقیده و به همین علت است که احزاب ایدئولوژیک نتوانستند در لبنان موفق شوند و پایگاهی به دست آورند.

مهتدی دربارۀ وابستگی خارجی احزاب لبنان گفت: هر فرقه از قدرت‌های خارجی کمک می‌گیرد و خود را به یک کشور نزدیک می‌کند. برای مثال مارونی‌ها همیشه به فرانسه نزدیک بودند یا دروزی‌ها به انگلیس. اهل تسنن نیز تا قبل از فروپاشی عثمانی وابسته به آن بودند و بعد از آن همیشه به دنبال حمایت جهان عرب. قومیت عرب هم به طور تاریخی و سنتی با تسنن عجین شده و شیعیان را به رسمیت نمی‌شناسد. این وابستگی‌ها پای کشورهای خارجی را به لبنان باز می‌کند و از همین روست که لبنان در عمل محل تلاقی منافع کل جهان است و بحران‌های آن به بحران‌های منطقه‌ای و جهانی گره می‌خورد و حتی گاه محل بروز این بحران‌ها می‌شود.

وی در ادامه به حضور امام موسی صدر در لبنان در مقام مصلحی اجتماعی اشاره کرد و بعد از اشاره به فعالیت‌های اجتماعی متعدد امام برای ارتقای جایگاه شیعیان محروم گفت: امام موسی صدر، روحانی شیعه و رهبر جامعۀ شیعه بود اما معتقد به تعامل با سایر فرقه‌ها بود. قبل از تعامل هم باید جایگاه خود را اثبات کرد. فعالیت‌های اجتماعی امام در راستای احیای هویت اصیل شیعه بود، چراکه تا زمانی که فرقه‌ای تشکیلات نداشته باشد، نمی تواند حرکت کند. بعد از یک رشته فعالیت‌های اجتماعی و ت‌سیس نهادهای مختلف اجتماعی و فرهنگی، امام صدر وارد تعامل با بقیۀ فرقه‌ها شد. این تعامل از نگاه امام همکاری بود، نه رقابت. ایشان از همان ابتدای ورود به لبنان شروع به تعامل با سایر فرقه‌ها کرد؛ در مراکز سنی و مسیحی حضور می‌یافت و سخنرانی می‌کرد.

مهتدی افزود: امام موسی صدر معتقد بود باید بر اساس مشترکات و ایجاد زمینۀ همکاری، فرقه‌گرایی را به فرصت تبدیل کرد. اگر دیگران سعی می‌کردند این پدیده را به نقمت تبدیل کنند، امام صدر سعی می کرد آن را به نعمت تبدیل کند و لبنان را نمونۀ کوچکی از تعامل بین مذاهب بسازد. ایشان معتقد بود اگر این الگو در لبنان موفق شود، می‌توان این شیوه را در سطح جهان گسترش داد. تمام فعالیت‌های امام در این راستا بود. امام صدر با ارزشی که برای انسان قایل بود، تمام وقت خود را صرف تحقق این هدف کرد. متأسفانه مخالفان این نگاه برای جلوگیری از عملی شدن این هدف جنگ داخلی به راه انداختند و مانع تراشی کردند.

مراسم با پرسش و پاسخ ادامه یافت و با تقدیر مدیر موسسه امام موسی صدر از مهتدی و پیغامی، عکس یادگاری شرکت‌کنندگان سیر مطالعاتی و اعطای گواهینامه حضور در سطح یک این دوره پایان یافت.

در این مراسم فیلم مستند «نامه‌ای به امام» از تولیدات موسسه است که همراه با دو مستند دیگر در یک مجموعه منتشر شده است به نمایش درآمد.

سیر مطالعاتی اندیشه امام موسی صدر در سه سطح برنامه‌ریزی شده است که این اختتامیه مربوط به پایان سطح یک بود. قرار است سطوح بعدی این سیر مطالعاتی نیز در این موسسه برگزار شود.

...............پایان پیام/ 218