به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ فعالیت سایسی و تشکیلاتی شیعیان در افغانستان معاصر از اوایل قرن بیستم آغاز و در دوران حکومت «ظاهر شاه» و به طور دقیق در زمان صدارت «شاه محمود» شکل رسمی‌تری به خود گرفت.
شیعیان افغانستان، به تناسب وضعیت موجود افغانستان در طول یک قرن گذشته در مبارزات و فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی خود تاکتیک‌ها و شیوه‌های متفاوتی را پشت سر گذرانده‌اند.
از مهم‌ترین چهره‌های روحانی سرشناس شیعه در افغانستان در دوره ظاهر شاه که به فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی روی آورد و سرانجام نیز جانش را در این راه از دست داد، می‌توان از «سید اسماعیل بلخی» نام برد که مدت 15 سال را در زندان «دهمزنگ» کابل به جرم فعالیت بر علیه رژیم شاهی زندانی بود.
تأثیر پیروزی انقلاب اسلامی بر روحانیت شیعه در افغانستان
با آغاز کودتای کمونیستی و سپس تجاوز نیروهای شوروی به افغانستان که همزمان بود با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، نیروهای مبارز شیعه با کمک دولت جمهوری اسلامی ایران در قالب احزاب جهادی سازماندهی شدند.
سهم‌گیری روحانیت شیعه در مبارزات سیاسی با الگوگیری از جامعه روحانیت در ایران از همین زمان گسترش بی‌سابقه‌ای یافت و بسیاری از علمای شیعه افغانستان که جذب حوزه‌های علمیه شده بودند به فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی روی آوردند.
دستگیری چهره‌های برجسته روحانیت شیعه
دستگیری و شهادت بسیاری از علمای برجسته افغانستان در همین دوران نشان از حضور چشمگیر آنان در صحنه مبارزات سیاسی و فرهنگی دارد.
بسیاری از علمای بزرگ افغانستان در دوران کودتای دولت کمونیستی که در سال 1357 خورشیدی اتفاق افتاد، دستگیر و سال‌ها زندان و شکنجه را تحمل کردند و بسیاری نیز توسط دولت به شهادت رسیدند و برخی نیز تا کنون مفقود‌الاثر هستند.
«حسین شفایی» نویسنده و محقق افغان در کتاب «روحانیت تشیع در افغانستان»، از برخی از علمای شیعه که در دوران حکومت مارکسیستی زندانی، شهید و یا مفقود‌الاثر شده‌اند نام برده است.
«محمد سرور واعظ»، «شیخ محمد ترکستانی»، «شیخ محمد امین افشاری»، «اسماعیل مبلغ»، «سید محمد حسین معصومی»، «شیخ موسی فیاض»، «سید محمد حسین مصباح»، «محمد یوسف بینش»، «سید حیدر محمودی»، «سید محمد مظفری» و «شیخ محمد روحانی» از جمله علمای برجسته‌ای بودند که در کتاب روحانیت تشیع در افغانستان از آنها نام برده شده است.
تأثیر روحانیت بر افکار اجتماعی
روند مبارزاتی مردم افغانستان به رهبری روحانیت به شدت اوج گرفت و آن گروه از روحانیون که از دم تیغ دولت جان سالم به در برده بودند در بسیاری از مناطق رهبری جهاد را به دست گرفته و با توجه به قدرت نفوذ معنوی که در میان اقشار مردم داشتند از جایگاه رفیعی برخوردار شدند.
«وحید بینش» محقق و پژوهشگر افغان، بر این باور است که پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، حمایت مردم از روحانیت و پذیرش حکمیت روحانیت را افزایش داد و پیروزی انقلاب در ایران تأثیر عمیقی بر روحانیت شیعه در افغانستان داشت و روحانیون متوجه شدند که با حمایت مردم می‌توانند ارتش مسلح را به زانو درآورند و رژیم مستنبد و خود کامه را از بین ببرند.
طبق نوشته وحید بینش، در کتاب «شیعیان افغانستان»، قرائتی نو از اسلام و مذهب، روحانیون شیعه افغانستان را وارد مرحله‌ای جدید از زندگی کرد.
حضور در صحنه‌های سیاسی و آشنایی با ابزار و امکانات سیاست یکی از پیامدهای سیاسی شدن روحانیون در افغانستان بود.
یک روحانی که قبل از آن دین را تنها داروی شفا‌بخش برای امراض روحی مردم می‌دانست و مردم را به بی‌توجهی و انزوا طلبی از دنیا و سیاست تشویق می‌کرد، اینک با حضور خود در صحنه سیاسی و مشارکت سیاسی فعال در همه امور، گوی سبقت را از روشن‌فکران و حتی سیاست‌مداران حرفه‌ای ربود.
فروپاشی طالبان و رسمیت یافتن مذهب جعفری
فروپاشی حکومت طالبان در افغانستان و تحولات جدیدی که در افغانستان رخ داد، شیعیان افغانستان را در موقعیت تازه‌ای قرار داد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به رسمیت یافتن مذهب جعفری اشاره کرد که تا قبل از آن شیعیان افغانستان در چنین موقعیتی قرار نگرفته بودند.
«فاروق انصاری»، محقق و پژوهشگر افغان که کارنامه علمای شیعه افغانستان را در کتاب شیعیان افغانستان بررسی کرده معتقد است که تحولات ناشی از فروپاشی طالبان در افغانستان به پویایی بیشتر علما و روحانیون دینی و مذهبی شیعه در امور اجتماعی و مذهبی منجر شد و این ایجاب می‌کرد که هماهنگی‌های میان فعالیت‌های علما در بخش‌های مختلف جامعه با شرکت اکثر علما و طلاب حوزه صورت گیرد.
تشکیل شورای علمای شیعه شیعه افغانستان
در همین راستا در سال 1382 نخستین حرکت برای تشکیل سازمان روحانیت شیعه در افغانستان برداشته شد و «آیت الله شیخ آصف محسنی»، با استعفا و کناره‌گیری از رهبری «حزب حرکت اسلامی افغانستان»، درصدد پیگیری امور مذهبی جامعه شیعه افغانستان در قالب یک تشکیلات منسجم بر آمد.
آیت الله محسنی در سال 1382 خورشیدی، نخستین تجمع بزرگ علمای شیعه افغانستان را در کابل دایر کرد و پس از 3 روز مذاکره، تشکیل «شورای علمای شیعه افغانستان» به تصویب اکثریت جمع حاضر رسید.
شورای علمای شیعه افغانستان که متشکل از روحانیون شیعه در سرتاسر افغانستان است، اینک در 65 نقطه افغانستان نمایندگی دارد و طبق اظهارات آیت الله محسنی که در کتاب شیعیان افغانستان به آن اشاره شده است، این شورا در حال حاضر بیش از 2 هزار عضو دارد.
شرایط تشکیلات شورای علمای شیعه شامل هیئت رئیسه، شورای اجرائیه و شورای ولایات است و هدف این شورا آن گونه که فاروق انصاری به آن اشاره کرده است، رسیدگی به مشکلات و مسائل دینی پیروان مذهب تشیع، ساماندهی فعالیت‌های علما و از همه مهم‌تر روابط بخش‌های مختلف جامعه شیعه را با خود و سایر بخش‌های جامعه به ویژه منابع قدرت و حکومت تنظیم می‌کند.
در دومین مجمع عمومی علمای شیعه افغانستان که در پاییز سال 1383 در کابل برگزار شد، اهداف این شورا تبیین و اساسنامه آن نیز منتشر و به عنوان یک نهاد دینی و اجتماعی در دولت افغانستان به ثبت رسید.
در ماده سوم اساسنامه این شورا در مورد منابع مالی آن آمده است که از راه جمع آوری زکات، سهم امام(ع) و کمک‌های مردمی افراد خیر و مؤسسات خیریه افغانی منابع مالی آن تأمین شود.
................پایان پیام/ 218