به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ اولین نشست از سلسله نشست های علمی مركز پژوهشی موسسه آموزش عالی معصومیه با موضوع معرفت شناسی امروز دوشنبه 20 خرداد، در سالن نشست های این موسسه برگزار شد.
در این نشست علمی كه با حضور بانوان پژوهشگر حوزه و دانشگاه تشكیل شده بود، حجت الاسلام و المسلمین دكتر احمد واعظی رییس دفتر تبلیغات اسلامی، به بررسی اهمیت مسائل معرفت شناسی دینی و اهم پرسش های آن در هر بخشی پرداخت.
وی با بیان اینكه جنس مباحث معرفت شناسی دینی در هر یك از علوم از جمله فقه و تفسیر قابل استفاده است گفت: از مسائل مهم معرفت شناسی، موجه كردن یك باور است.
استاد حوزه و دانشگاه در ارتباط با معنی معرفت شناسی گفت: معرفت شناسی مركب از دو واژه یونانی شناخت و تبیین است. امروزه بعضی به معرفت شناسی عنوان "نظریه معرفت" یا "توجیه" را اطلاق می كنند.
حجت الاسلام واعظی حوزه معرفت شناسی را در دو بخش عام و خاص مطرح كرد و افزود: معرفت شناسی دینی در حوزه اخلاق درباره منشا یا خاستگاه قضایای اخلاقی و همچنین چگونگی دست یافتن به معرفت در آنها می پردازد.
وی بحث های موجود از جنس معرفت شناسی در حوزه دین را شامل مباحث عام و خاص همچون مباحث حوزه فلسفه سیاسی دانست و افزود: برای اینكه بفهمیم چه بحث هایی در حوزه دین جنبه معرفت شناسانه دارد باید از محتوای دین تحلیلی ارائه كنیم تا براساس آن روشن شود چه جنس مسائل معرفت شناسی در حوزه دین مطرح می شود.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی در بخش دیگر سخنان خود به حضور مباحث معرفت شناسی در باورهای دینی پرداخت و گفت: عقاید دینی به دلیل اینكه در مورد باورها بحث می كند، جای بحث زیادی در مورد مسائل معرفت شناسی دارند.
واعظی اولین بحث در بخش عقاید دینی را مبحث معناشناختی عنوان كرد و بیان داشت: شاخص معرفت بخش بودن یك باور بر ارزش صدق و كذب داشتن آن است. بررسی این مسله كه آیا ما می توانیم مفاهیمی كه در رابطه با وجودات امكانی همچون علم و وجود به كار می بریم راجع به خداوند نیز بكار بریم؟
استاد حوزه و دانشگاه محور دوم بحث خود را بر باور ذهن از گزاره ها قرار داد و گفت: بررسی این مسله كه وقتی گزاره هایی را می گوییم، وضعیت ذهنی ما نسبت به این گزاره ها وضعیت معرفت و باور است یا وضعیت گرایش یا میل؛ مبحث دیگری از علم معرفت شناسی است. به عنوان مثال تمام گزاره هایی كه سلیقه و ذوق را مطرح می كنند در وضعیت گرایش و میل هستند و معرفت و تصدیقی در كار نیست ولو به لسان.
وی برای معرفت شناسی هر باوری یك مسیر پلكانی درنظر گرفت و بیان داشت: معقول بودن یك باور صرف نظر از درستی آن؛ موجه بودن باور برای اینكه دیگران هم در آن با ما همراه شوند؛ و در نهایت معرفتی بودن یك باور هرچند معقول و موجه باشد یا نباشد.
رییس دفتر تبلغات اسلامی معرفت و باور دینی را لزوما دارای ویژگی معقولیت، موجهیت و معرفت دانست و افزود: تعدادی از باورهای پایه و یقینی هستند كه امور نظری براساس آنها مدلل می شوند. یافتن جنس معرفت شناسی دینی و اینكه باور دینی نیازمند توجیه است كه بخواهیم درباره متد آن بحث كنیم از دیگر مسائل مهم معرفت دینی است.
حجت الاسلام واعظی ایمان گرایان را چنین معرفی كرد: كسانی كه به استغنای باور دینی از مسله ی اثبات و توجیه معتقداند ایمان گرا گفته می شوند. بعضی از اقسام ایمان گرویان می گویند اقدام به توجیه، مخل به ایمان است. دین ورزی و دین داری یعنی ریسك و اعتماد كردن. اگر با دلایل قطعی بدانید حیات پس از مرگ هست دین ورزی كار خیلی مهمی نیست.
وی با بیان اینكه بخشی از بحث دین گزاره های اخلاقی است گفت: در اینجا مباحث معرفت شناختی مطرح می شود كه دین خصوصیت خاصی ندارد. كسانی كه به احساس گرایی معتقدند می گویند قضایای اخلاقی نوعی هدایت گرایی هستند و از همین موضع بحث معرفت شناسی دینی مطرح می شود كه آیا گزاره های اخلاقی می توانند توجیه شوند؟
استاد حوزه و دانشگاه، شكاكان را از نحله های مختلفی فكری در بحث معرفت شناسی اخلاقی معرفی كرد و خاطرنشان كرد: شكاك عام می گوید ما هیچ معرفتی در حوزه ی ارزش ها و اخلاق نداریم.
رییس دفتر تبلیغات اسلامی نسبی گرایان را گروهی دیگر از نحله های فكری معرفت شناسی اجتماعی عنوان كرد و گفت: نسبی گرا مانند شكاك، دو بخش فكری عام و موضعی دارد. یعنی در تمامی موضوعات اخلاقی، ارزشی، تجربی و عقلی به نسبی گرایی معتقد است. كسانی كه همه چیز را پیچیده در فرهنگ می داند معتقدند فرهنگ در همه ی كارهای ما نفوذ كرده و چون فرهنگ ها مختلف اند پس هیچ معرفتی وجود ندارد.
وی فرق شكاك با نسبی گرایی را چنین بیان كرد: شكاك معقتد است معرفت شكل نمی گیرد ولی نسبی گرا معقتد است باور و تصدیق شكل می گیرد اما برای عده ای كه به یك سری مسائل معتقد هستند معرفت ایجاد می كند.
حجت الاسلام و المسلمین واعظی در پایان با بیان اینكه بحث های مربوط به سازوكار حصول معرفت دینی و عوامل دخیل در تحصیل آن از مباحث مهم معرفت شناسی است، گفت: معرفت دینی محصول منابع معرفت دینی است. كه یكی از این منابع وحی است. در اینجا مباحثی همچون فرق وحی و تجربه دینی؛ وحی و تاثیرپذیری از مسایل زمان؛ و معرفت بخشی بودن گزاره های زمانی؛ مطرح می شود.
.................پایان پیام/ 221