به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ آیت الله العظمی سبحانی در همایش ملی فلسفه اصول فقه که در تالار اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه قم برگزار اظهار کردند: فلسفه اصول فقه باید علم یا بحث هایی باشد که از برون بر اصول فقه بنگرد و آن را معنا کند.
ایشان با تشکر از فضای علمی ایجاد شده در این همایش گفتند: علم اصول فقه نیازمند نوآوری و پالایش هایی است که شما طلاب باید انجام دهید.
مرجع تقلید شیعیان با بیان اینکه فلسفه را گاهی به صورت مجرد و گاهی به شکل مضاف معرفی کرده و افزودند: صورت مجرد فلسفه در محیط علمی، همان فن اعلا است که از احوال موجود بما هو موجود بحث می کند.
استاد خارج فقه حوزه افزودند: اگر کلمه فلسفه به علم دیگری مانند فلسفه فقه و فلسفه اصول فقه اضافه شود، در آنجا دیگر درگیر معنای فلسفه نمی شویم. زیرا منظور از این فلسفه که اضافه به مفهوم علمی می شود، علمی است که در خدمت علم دیگر باشد و نه به مجرد خدمت، بلکه بتواند یک رشته اموری که مربوط به این علم است از برون معنا کند.
آیت الله سبحانی عنوان داشتند: فلسفه اصول فقه باید علم یا بحث هایی باشد که از برون بر اصول فقه بنگرد و آن را معنا کند.
ایشان با بیان مثال دیدگاه افراد بیرون و درون یک کشتی به آن کشتی اظهار داشتند: مطالعه اصول فقه از درون دارای مقدمه و مسائل عام و خاص است. و از برون امور هشت گانه ای را دربردارد که فلسفه اصول فقه نامیده می شود.
این مرجع تقلید گزاره های هشت گانه فلسفه اصول فقه را چنین برشمردند:
1. غرض از تاسیس علم اصول فقه چه بوده است؟
2. مبانی علم اصول فقه چیست؟
3. تاریخ علم اصول فقه به چه روشی تدوین شده است؟
4. روش های مختلف در تدوین این مسائل اصول فقه چیست؟
5. شناختن موضوعات علم اصول فقه بنابراین که هر علمی باری خودش موضوعی دارد.
6. شناخت ماهیت علم که آیا این علم تکوینی است یا اعتباری است و در همین جا مسله آسیب شناسی علم مطرح می شود.
7. تعریف جامع علم اصول فقه چیست؟
8. مراحل تکامل این علم از روز هستی بندی تا امروز چگونه بوده است؟
آیت الله العظمی سبحانی ابراز داشتند: این گزاره ها نگاه بر این علم از برون است ولی بیان این گزارها از خارج، همان مسائلی فلسفه اصول فقه خواهند بود.
استاد برجسته حوزه علمیه در بخش دیگر سخنان خود به نقش فقهای اسلام در ارتباط با علم اصول فقه اشاره کرده و بیان داشتند: فقیهان نیمه دوم قرن هجری، کتابت دین را واجب دانستند و یا احساس کردند که بدون مبنا نمی توانند فتاوا بدهند. مبانی این احکام همان اصول فقه است که فی حد نفسه مبنا برای مسائل فقهی باشد.
ایشان ادامه دادند: فقهای قرن دوم اعم از شیعه و سنی احساس کردند که برای فتاوا پیش فرض هایی لازم است و تا آنها ثابت نشوند فتاوا را نمی توانند مطرح کنند. این پیش فرض ها نسبت به مسأله فقه اصول فقه است.
استاد خارج فقه حوزه ابراز داشتند: این که مسأله ای جزو مبانی اصول فقه یا پیش فرض های اصول فقه باشد تفاوتی ندارد. چون در اصول فقه گزاره های فراوانی وجود دارد، خود این علم هم برای اثبات هر قضیه ای، نیاز به مبانی دارد.
ایشان سپس هفت مبنایی که برای مسائل اصول فقه تنظیم نموده بودند چنین بیان کردند:
1. گزاره های مسائل فقه مبنایی برای فقه هستند ولی خود این گزاره ها مبنا می‌خواهند و باید دلالت الفاظ در این بحث مطرح گردد. مباحث لفظیه مبانی اصول فقه را بیان می کنند که ناچارا از طریق تبادر یا طریق دیگر این قضایا را بسازند.
2. بسیاری از مسائل اصول فقه را از باب ملازمات باید استفاده کرد. در مبنای این ها از عقل نظری بهره می گیرند. عقل نظری مبانی اصول فقه است.
3. از عقل بدیهی در مسائلی همچون اجتماع امر و نهی، محال بودن ترتب کمک گرفته می شود.
4. گاهی حسن و قبح عقلی مبنای مسائل اصول فقهی است.
5. بنای عقلا یکی از مبنای اصول فقه است.
6. استفاده از قران کریم در مسائلی همچون برائت شرعیه است.
7. سنت.
آیت الله جعفر سبحانی در ارتباط با تاریخ تاسیس علم اصول فقه بیان داشتند: ما معتقدیم موسس اصول فقه ائمه اطهار هستند. امام باقر(ع) و امام صادق(ع) مبانی اصول فقه را به شاگردان خود آموختند و آنها نیز جمع آوری کرذند.
مرجع تقلید شیعیان در بخش سوم سخنان خود به روش های تدوین اصول فقه اشاره کرده و گفتند: اصول فقه به دو روش متکلمین و فقها تدوین می گردد. اهل سنت هم دو روش دارند و متکلمین آنها که از شافعی ها شروع می شوند به اصول فقه مستقلا نگاه می کنند.
ایشان عنوان کردند: ولی نگاه حنفی ها به اصول فقه اینطور نیست. بعد از اینکه فقه ابوحنیفه به وسیله عده ای از شاگردانش پخته شد، با استفاده از فتاوای امام(ع)، قواعد اصولیه را استخراج کردند. آنها هر قاعده ای که با فتوای امام هماهنگ باشد می پذیرند.
مرجع تقلید شیعیان گفتند: اینکه در میان ما معروف است اصول فقه حنفی است؛ اشتباه است و باید گفت اصول فقه شافعی است. احناف اصلا به این علم به دید استقلال نمی نگرند. اساس نزد آنها فتاوای امام است.
استاد خارج فقه حوزه اظهار داشتند: در قرن هفتم جمعی پیدا شدند که خواستند بین قواعد اصولیه و فروع مترتب بر این قواعد یعنی بین نظر شافعی و حنفی جمع کنند. ولی امامیه از روز اول یک دیدگاه واحد داشته و به اصول فقه با یک دید مستقلی می نگریسته است.
ایشان درباره موضوع علم اصول فقه گفتند: موضوع این علم الحجت فی الفقه است. چون در قرن دوم دنبال حجت گشتند زیرا اسلام را دین جامعی می دانستند و برای این دین دنبال حجت بودند که علم اصول فقه را تدوین کردند.
آیت الله سبحانی با بیان اینکه بررسی ماهیت اصول فقه لغزشگاه متاخرین است، عنوان داشتند: در علوم قراردادی معنا ندارد سراغ دور و تسلسل برویم. باید ماهیت علم را شناخت و متناسب آن برهان اقامه کرد.
استاد برجسته حوزه دوره هسته بندی اصول فقه را مربوط به زمان ائمه دانسته و بیان داشتند: دوره ی دومی که اصول فقهی در شیعه طی کرده دوره شکوفایی آن است و که از زمان شیخ مفید تا دوره شهید ثانی ادامه می یابد.
ایشان افزودند: این علما آنچه که در کتب اهل سنت بوده تجزیه و تحلیل کرده اند و گاهی قبول و گاهی رد می کنند. اما در قرن دهم با حضور اخباریون که فواید و ضررهای فراوانی داشتند مسائل صورت دیگری یافت.
این مرجع تقلید در پایان اعلام داشتند: علم اصول پالایش جدیدی می‌خواست که شیخ محمد اصفهانی آن را انجام داده و پالایش دیگر آن در گرو شما فضلاست. شما باید آن را پالایش کنید و مسائل اصولی را بیاورید و مسائل تکوینی برود.
................پایان پیام/ 221