به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ چشم و هم چشمی ها (رقابت ها)ی منطقه ای عربستان با قطر و عمیق تر شدن تنش ها بین این 2 کشور باعث شده ریاض برای محدود کردن نفوذ دوحه در جهان عرب و مشروعیت زدایی از فعالیت های منطقه ای قطر، اخوان المسلمین و نیز گروه شیعیان حوثی یمن را در فهرست گروه های دهشت افکن قرار دهد.
خبرگزاری «الجزیره» شانزدهم اسفندماه گزارش کرد عربستان سعودی در بیانیه ای گروه اخوان المسلمین را همراه با گروه های وابسته به القاعده که در سوریه می جنگند در فهرست گروه های تروریستی (دهشت افکن) قرار داد.
عربستان سعودی در این بیانیه همچنین گروه موسوم به «جبهه النصره» از گروه های دهشت افکن وابسته به القاعده، گروه دهشت افکن موسوم به «دولت اسلامی عراق و شام»، گروه شیعیان «حوثی» در یمن و گروه موسوم به «حزب الله در داخل حجاز» را نیز در فهرست گروه های دهشت افکن قرار داده است.
بنا بر این دستور، پادشاه هرگونه حمایت، پذیرش یا ترویج مرامنامه (ایدئولو‍ژی) این گروه ها را غیر قانونی اعلام کرده و متخلفان را به مجازات زندان تهدید کرده است.
مهم ترین گروهی که در این بیانیه در فهرست آل سعود قرار گرفته، اخوان المسلمین است که به دلیل برد منطقه ای این گروه و نفوذ عمیقی که در جهان عرب دارد، اهمیت اقدام سعودی ها را بیش از پیش پر رنگ جلوه می دهد و چنین می نمایاند این اقدام سعودی ها افزون بر اینکه اقدامی داخلی می تواند به حساب آید، نمایانگر ابعاد تنش های منطقه ای بین این کشور و قطر می تواند باشد.
در کنار قرار گرفتن نام اخوان المسلمین در فهرست گروه های دهشت افکن، آنچه در بیانیه عربستان پر اهمیت جلوه می کند، قرار گرفتن نام شیعیان حوثی یمن در فهرست گروه های دهشت افکن اعلام شده از سوی مقامات سعودی است.
بر این بنیاد، می توان این عمل سعودی ها را از 2 بعد داخلی (ترس از نفوذ اخوان المسلمین در ساختارهای داخلی جامعه عربستان) و خارجی (رقابت با قطر برای تسلط بر جهان عرب) بررسی کرد.
**عربستان و مبارزه با نفوذ داخلی اخوان المسلمین
تفسیر ایدئولوژیک مبتنی بر نگاه خشک وهابیت از اسلام در شبه جزیره عربستان و پیوند تاریخی-راهبردی این نوع تفسیر با مرامنامه سیاسی آل سعود باعث شد ریاض از همان آغاز سیاستی محافظه کارانه چه در سیاست های اجتماعی داخلی و چه در سیاست های منطقه ای خود اتخاذ کند.
شکل گیری جنبش های اسلامی در جهان عرب در سال های پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی باعث شد شکل دیگری از اسلام سلفی در جهان عرب شکل بگیرد؛ شکلی که بعدها به رقیبی جدی برای مرامنامه محافظه کارانه مذهب وهابی تبدیل شد. این شکل تازه از سلفی گری مذهبی در قالب گروه موسوم به «اخوان المسلمین» در مصر متولد شد.
روابط 2گروه در سال هایی که پان عربیسم «جمال عبدالناصر» جهان عرب را در می نوردید به دوستی گرایید به گونه ای که عربستان بسیاری از نیروهای اخوانی را که از مصر اخراج شده بودند، پذیرفت و سعی کرد از آن ها به عنوان گروهی مخالف در برابر ناصر استفاده کند.
اما مرگ ناصر و پایان ناصریسم و همزمان، افزایش نفوذ افراد منتسب به اخوان المسلمین در ساختار اداری عربستان اعتراض علمای وهابی را از گسترش فعالیت این گروه در عربستان به دنبال داشت. تشکیل سازمان های منسجم توسط اخوان المسلمین نیز ترس آل سعود را برانگیخت و شک و تردید ها نسبت به فعالیت این گروه در عربستان را افزایش داد.
از این تاریخ ما شاهد تشدید تنش ها بین آل سعود و گروه های وابسته به اخوان المسلمین هستیم.
می توان گفت عربستان سعودی 2 دلیل پایه ای برای رویارویی با اخوان المسلمین دارد.
یکی اینکه نفوذ افراد وابسته به اخوان در ساختارهای اداری همراه با قدرت سازماندهی آن ها باعث شده این ترس در دل آل سعود و علمای وهابی ایجاد شود که با گسترش نفوذ اخوان، نفوذ وهابیت در جامعه سعودی کاهش یابد و به جایگزینی برای این نوع تفسیر از مذهب تبدیل شود.
عامل دیگر به ترسی بر می گردد که عربستان از تشکیل حکومتی اسلامی در کشور دیگر در جهان عرب دارد. در صورت تشکیل چنین حکومتی، عربستان دیگر تنها حکومت اسلامی جهان عرب نخواهد بود و نمی تواند داعیه دار رهبری و سرپرستی مسلمانان در همه جهان عرب باشد.
**رقابت با قطر؛ عاملی در تشدید فشار بر گروه های غیر همسو
هر چند عربستان دشمنی ای عمیق با گروه های اسلامی وابسته به اخوان المسلمین دارد، اما آنچه به نظر می رسد در تصمیم این کشور برای دهشت افکن اعلام کردن این گروه ها در این برهه زمانی تاثیری اساسی داشته است تشدید تنش های این کشور با قطر و حمایت دوحه از محور اخوان المسلمین و گروه های مخالف عربستان (مثل شیعیان حوثی در یمن) در جهان عرب است.
مدتی است تنش ها بین عربستان و قطر افزایش یافته است. این کشور حاکمان قطر را به حمایت از گروه های مخالف عربستان (بویژه گروه های وابسته به اخوان المسلمین) متهم می کند که در کشورهای عربی و به ویژه در کشورهای عرب حوزه جنوبی خلیج فارس حضور دارند. عربستان بر این اعتقاد است که قطر سعی دارد از این راه ثبات جوامع عربی را در جهت گسترش نفوذ خود بر هم زند.
تنش ها بین 2 کشور به سال ها پیش می گردد و نقطه اوج آن را می توان در کودتای «حمد بن خلیفه» در سال 1374 و تلاش های وی برای تبدیل قطر به یک کشور تاثر گذار منطقه ای دید. این تنش ها در تحولات ناشی از خیزش های جهان عرب افزایش یافت.
حمایت قطر از گروه های وابسته به اخوان المسلمین و همراهی این کشور با ترکیه برای حمایت از محور اخوانی در کشورهایی که درگیر خیزش های عربی شده بودند باعث شد رقابت این کشور با عربستان سعودی باز هم بیشتر شود. در این پیوند ما شاهد رویارویی این 2 کشور در تحولات مصر و سوریه هستیم.
اوج این رویارویی ها در تحولات مصر پس از برکناری «محمد مرسی» رییس جمهور وابسته به اخوان المسلمین، از قدرت بود. این اقدام ارتش مصر که از حمایت عربستان برخوردار شد، خشم قطر را برانگیخت؛ بگونه ای که این کشور در یکی از اولین اقدام های اعتراض آمیز خود 2 میلیارد دلار سپرده ای که را که در بانک مرکزی مصر برای جلوگیری از کاهش ارزش پول ملی این کشور به امانت گذاشته بود پس گرفت. در عوض، عربستان و امارات وامی حدود 9 میلیارد دلار به مصر دادند تا جایگزینی باشد برای کمک کشورهایی همچون قطر.
اما اکنون که از تب و تاب های اولیه تحولات سیاسی-اجتماعی جهان عرب کاسته شده است، برخی تحولات درون و برون منطقه ای ساختار معادلات سیاسی در منطقه را بر هم زده که بعد تازه ای از اختلاف های عربستان و قطر را نمایان ساخته است. البته ناگفته نماند که بخش بزرگی از این تغییر معادلات منطقه ای نیز ناشی از تغییراتی است که خیزش های جهان عرب عامل اصلی آن بوده است.
شکست سیاست های براندازانه در سوریه و توافق بین المللی برای حل سیاسی این مساله باعث تغییر برخی معادلات سیاسی در منطقه شد. این اتفاق تقریبا همزمان شد با انتخاب «حسن روحانی» به عنوان یازدهمین رییس دولت در جمهوری اسلامی ایران.
رویکرد تعامل محور روحانی در سیاست خارجی و تلاش برای تنش زدایی بیشینه ای وی با غرب تاثیر عمیقی بر رویکرد کشورهای غرب در تعامل با جمهوری اسلامی ایران به ویژه در برنامه صلح آمیز هسته ای گذاشت. این امر البته خود ناشی از تقویت قدرت منطقه ای ایران بود.
این 2 اتفاق باعث شد تغییرهایی در معادلات سیاسی خاورمیانه ایجاد شود. دوری ترکیه و قطر از عربستان (به دلیل تحولات مصر و سوریه) و همزمان، تقویت قدرت و نفوذ ایران در معادلات منطقه ای باعث تغییر رویکرد ترکیه و قطر به جانب ایران و عراق (به عنوان متحد طبیعی و سیاسی ایران) شد. این امر بر رقابت قطر با عربستان افزوده است چرا که دوحه در محور جدید از قدرت عمل بیشتری در مقابل برادر بزرگ (عربستان سعودی) برخوردار است.
در تایید این دیدگاه باید به قرار گرفتن نام گروه شیعیان حوثی در یمن در فهرست گروههای دهشت افکن اعلامی از سوی عربستان اشاره کرد.
عربستان سعودی معتقد است قطر در همراهی با جمهوری اسلامی ایران از شیعیان حوثی در یمن در تقابل با نفوذ عربستان در یمن حمایت می کند. عربستان این اتهام را در جهت رقابت منطقه ای خود با ایران و قطر عنوان می کند.
**جمع بندی
بنابراین می توان گفت که هرچند عربستان رقابتی دیرینه با اخوان المسلمین در جهان عرب و شیعیان حوثی در یمن دارد و همواره سعی در کاهش نفوذ این 2گروه در جهان عرب داشته است، اما به نظر می رسد به دلیل تغییر معادلات سیاسی در منطقه و در رقابت با قطر است که عربستان اخوان المسلمین و برخی گروه های دیگر (حوثی ها در یمن) را در فهرست گروه های دهشت افکن قرار داده است. این عمل می تواند اقدامی در جهت محدود کردن ابزارهای نفوذ قطر در جهان عرب باشد؛ به ویژه که مصر (دیگر کشوری که اخوان المسلمین را در فهرست گروه های دهشت افکن قرار داده است) نیز از این اقدام عربستان حمایت کرده است.
.................پایان پیام/ 218