به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت (ع) ـ ابنا ـ آیین تجلیل از گویندگان فیلم «محمد رسول‌الله» در شصت‌ویکمین برنامه سینماتک خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
در این برنامه که به مناسبت سی‌وپنجمین سال دوبله فیلم «محمد رسول‌الله» برپا شده بود، از 23 صداپیشه که در این فیلم تاریخی به جای شخصیت‌های صدر اسلام صحبت کرده‌اند، تجلیل شد.
در آغاز این برنامه، مدیرعامل خانه هنرمندان ایران ضمن خوشامد به مدعوین و مهمانان این برنامه، گفت: در اینجا که تعداد کثیری از استادان و پیشکسوتان دوبله ایران را رو در روی خود می‌بینم، سخن‌گفتن از حرفه و هنر آنها برایم عملی سخت جلوه می‌کند اما به استناد تواضع آنها که در تمام این سال‌ها چهره‌هایشان را پنهان کرده‌اند تا صدایشان به گوش مخاطبان برسد، راه را برای خود باز می‌بینم تا چند کلمه‌یی سخن بگویم؛ نه برای اظهار فضل و دانش، که خود این بزرگان فاضل‌ترینند. بلکه بیش‌تر از سر شیفتگی و احساس وظیفه برای ابراز مراتب سپاسگزاری خود از حضور این اساتید در خانه هنرمندان ایران.
دکتر مجید سرسنگی افزود: به نظر من دوبله در ایران تنها یک برگردان ساده از فیلم اصلی نیست و بدل به یک سبک شده است، یا بهتر بگوییم شده بود. در دوبله واژه‌آرایی و لحن‌ها در واقع نوعی نگارش دوباره و آفرینش مجدد زبان و گفتاری است که روی فیلم بیان می‌شود. هنرهای دراماتیک به واسطه حضور انسان و به همین ترتیب دستگاه آوایی و زبان‌شناسانه‌یی که حدود کنش و گفتار او را تعیین می‌کند، دارای پیچیدگی‌هایی در انتقال به زبانی غیر از زبان مبدا است. به ویژه اینکه اینجا تنها واژه‌ها و کلمات نیستند که بر روی کاغذ آورده شوند که بتوان در مواقعی در پانویس مطلب به آنها ارجاع داد. بلکه اینجا گوینده و حالات و تاکیدهای گفتاری و آوایی به گونه‌یی هنرمندانه باید تطبیق یابد تا آن واقعیت سینمایی و دراماتیک دچار خدشه و خللی نشوند. این از هنر مدیران دوبلاژ ایران بوده که با شناخت صحیح از زیباشناسی لحن زبان فارسی و با انتخاب کلماتی که لحنی نزدیک به آن واژه را در زبان فیلم دارند، دوبله‌های ماندگاری به جا گذاشته‌اند.
مشاور هنری شهردار تهران ادامه داد: زمانی که این برنامه پیشنهاد شد در ذهنم ایده‌یی گذشت که به عنوان یک شیفته هنر دوبله به آن فکر کردم؛ اینکه چگونه است عمده آثار تاریخی و اگر نگوییم همه این آثار، دوبله‌های ماندگار داشته‌اند؟ چه اتفاقی افتاده که فیلم‌هایی با بستر تاریخی در دوبله به فارسی ماندگار شده‌اند و چه بسا مواردی که از خود فیلم اصلی در صدا و لحن بازیگرانش پیش افتاده‌اند؟
دکتر سرسنگی افزود: من به واسطه آشنایی کمی که با زبان انگلیسی دارم، بیش‌تر این فیلم‌ها را به زبان انگلیسی دیده‌ام و تاکید من بر پیشی‌گرفتن از لحن اصلی فیلم‌ها بدون اغراق است. این تمایز در فیلم‌های تاریخی مشهود و به نظر من در میان این فیلم‌ها «محمد رسول‌الله» چند سر و گردن بالاتر می‌نماید. در این فیلم برای من قابل تصور نیست که حضرت حمزه را بدون صدای باصلابت و محکم منوچهر اسماعیلی ببینم، یا جعفر ابن ابی‌طالب وقتی صدای عالمانه جلال مقامی را نداشته باشد، یک چیزی کم دارد. آیا می‌توانیم بلال را در فقدان صدای ناصر طهماسب یا ابوسفیان را در نبود صدای سیاسانه و زیرکانه مداقلچی تصور کنیم؟ به همین ترتیب هر کدام از این استادها به گونه‌یی در این فیلم حرف زدند تا آن را به اثری زنده تا زمان حال تبدیل کرده‌اند. عشق به فریادشان رسیده است و به این واسطه به قول حافظ قرآن را زِ بر به چهارده روایت خواندند. شکی نیست که مصطفا عقاد فیلمی بسیار خوب ساخته است که در مقایسه با فیلم‌های دیگری که از پیامبران ساخته شده، از قضا به شدت متواضع است اما موضوع گردهم‌آیی ما آفرینش مجدد این فیلم به واسطه دوبله ظریف و ماندگار این فیلم است و ما هم از ظن خود یار این فیلم می‌شویم. لحن‌های کلامی و زبانی در این فیلم تنها از باوری برمی‌آید که خود صداپیشه‌گان به این نقش‌ها داشته‌اند و تو گویی تکلیفی برای خود متصور بوده‌اند که این فیلم را باید فیلمی دیگر ببینند، به واسطه نام شخصیتی که بر روی فیلم است و فیلم درباره اوست.
وی با بیان اینکه دراینجا مایلم به نکته‌یی اشاره کنم که بیش‌تر درد دلی با استادان حاضر است، گفت: باید بدانیم وقتی از دوبله درست و فاخر صحبت می‌کنیم، درباره چه صحبت می‌کنیم. به باور من بی‌توجهی به برخی متر و معیارها که زمانی مطرح بود، باعث تکرار دوبله‌هایی مانند این فیلم شده است. سنجش و اندازه‌یی که اگر در حال حاضر از بین نرفته باشد، می‌توانیم بگوییم کم‌رنگ شده و شاهد این مدعا دوبله‌های بی‌کیفیت از استودیوهای سازمان‌های عریض و طویل تصویری و صوتی و موسسات بازاری سینمایی است که اصالت هنر دوبله را به واسطه دوبله‌های بی‌کیفیت از بین برده‌اند. چه اتفاقی افتاده بود که جریان تاریخی و درخشان دوبله ایران که در دهه 1340 اوج گرفت و در دهه 1350 کامل شد و نشانه‌هایی از آن اوج در دهه 1360 هم دیده می‌شد، در حال حاضر نمی‌تواند به بالندگی آن دوران باشد؟ در صورتی که امکانات فنی گسترش پیدا کرده و میزان علاقه‌مندان به دوبله هم کم نیست و در همین حال با این پیشینه درخشان چه اتفاقی افتاده که در حال حاضر بیش‌تر آثار دوبله‌شده به ویژه در شبکه‌های نمایش‌های خانگی دچار این پس‌روی و بی‌کیفیتی هستند؟ بی‌توجهی و عدم استفاده درست از تجربه پیشکسوتانی چون اساتیدی که امروز در این مجلس حضور دارند و همینطور تسریع و راه‌انداختن خط تولید بی‌کیفیت بازاری، چاره‌یی برای بزرگان این هنر نگذاشته که عطای کار را به لقایش ببخشند و وقتی که زمینی مناسب نباشد، چطور می‌توان در آن درخت‌هایی ستبر همچون دوبله همین فیلم یعنی «محمد رسول‌الله» را کاشت؟ مهیاکردن شرایط، دقت و رسیدگی و عدم تعجیل و فشار از سوی سفارش‌دهندگان به همراه همان حس ناب همیشگی دوبلورها می‌تواند نوید دوبله‌های درخشان‌تری را بدهد و ما هم منتظریم.
تقدیر از ناصر مدقالچی، سیامک اطلسی و منوچهر اسماعیلی
در ادامه برنامه، پس از پخش کلیپی کوتاه از فیلم «محمد رسول‌الله»، دکتر سرسنگی و منوچهر والی‌زاده برای اهدای لوح‌های تقدیر به گویندگان این فیلم روی سن آمدند و از ناصر مدقالچی، سیامک اطلسی و منوچهر اسماعیلی تقدیر کردند.
اسماعیلی در سخنانی کوتاه گفت: این فیلم با همکاری بی‌شائبه دوستان من که حقیقتاً هر کدام در جای خود جواهری بی‌بدیل هستند، انجام شد و برای انتخاب هر کدام از این‌ها شب‌ها و روزها فکر شد تا تسلیم آن صدای واقعی که از دل هنرپیشه باید دربیاید و به جان و دل شنونده بنشیند، ما رضایت نمی دادیم. حتی برای گفتار متن این فیلم باعظمت گوینده بسیار بود، ولی اینطور مقرر بود که یک چیز جدید و یک نوآوری اتفاق بیفتد. من به ذهنم آقای فریدون فرح‌اندوز رسید و وقتی به مدیر برنامه آقای مرحوم محمدزاده گفتم این شخص را می‌خواهم، بلافاصله دست به کار شدند و از فرودگاه مهرآباد ایشان را به استودیو آوردند. همچنین نام و یاد کسانی که از دست ما رفتند، مبارک باد. جایشان خالی باد. ما دو رفته داشتیم؛ رفته‌یی که هنوز روی زمین هستند اما مکان عوض کردند و تعدادی که برای همیشه رخت بسته‌اند و روح‌شان شاد باد.
تقدیر از از محمود فاطمی، مهدی آرین‌نژاد و جلال مقامی
در بخش دیگر این بزرگداشت، ناصر مدقالچی برای اهدای هدایا دعوت شد و گفت: سخنم را با یک بیت از حضرت مولانا شروع می‌کنم که با مصراع دوم آن بیت کار دارم. مولانا می‌گوید: «محرم این هوش جز بی‌هوش نیست/ مر زبان را مشتری جز گوش نیست». شما گوش شنوای ما بودید و ما زبان شما، زبان گوش شما. اگر گوش شما نمی‌بود، زبان ما هیچ ارزشی نداشت. پس بنابراین درود بر شما که خوب شنیدید و درود بر شما که خوب انتخاب کردید و از زحمات همکاران عزیز من تشکر کردید.
در ادامه ناصر مدقالچی و حمید مجتهدی با اهدای لوح سپاس، از محمود فاطمی، مهدی آرین‌نژاد و جلال مقامی، تقدیر کردند. سپس مقامی در سخنرانی کوتاهی گفت: پیش از هر چیز من تشکر می‌کنم از جناب دکتر سرسنگی و همه دوستانی که این محفل را به وجود آوردند و بخصوص متنی که جناب دکتر خواندند، درد دل همه همکاران من است.
مقامی خطاب به دکتر سرسنگی ادامه داد: آقای دکتر متشکرم. واقعاً به ما آرامش دادید با این نوشتار و گفتار زیبایتان. و بعد باید از سرورمن، دوست نازنین من و یکی از بزرگان حرفه دوبله ایران آقای منوچهر اسماعیلی صمیمانه تشکر کنم به خاطر انتخاب‌های فوق‌العاده‌شان برای گویندگان فیلم. من همین الان به خود آقای اسماعیلی هم گفتم، برای رُل نجاشی، آقای دیباج بهترین صدا بود برای آن نقش. من خاطرم هست آقای اسماعیلی چندین گوینده را تست کردند و گفتند این خوب است، آن خوب است، آن‌قدر گشت تا این دُر را از میان آنها انتخاب کرد. شما شنیدید که آقای دیباج به جای نجاشی آنگونه است که انگار درست خود نجاشی حرف می‌زند. حتماً شما هم قبول دارید که بسیار صدای ایشان مناسب بود و بسیار زیبا برای این نقش حرف زدند. خیلی ممنونم آقای دیباج! ان‌شاالله خداوند حفظ‌تان کند!
جلال مقامی افزود: اگر بگویم عده‌یی با دوبلاژ دشمنی دارند، کم‌لطفی است اما شما ببینید این همکار من آقای شهروز ملک‌آرایی صدایش به کجا رسیده است؟ ما پنجاه سال، شصت سال در این حرفه زحمت کشیدیم. هر کدام از ما عمرمان را در این حرفه دوبلاژ گذاشتیم. بله، یک زمانی دوبله ایران در دنیا نظیر نداشت. این موضوع در مجلات سینمایی خارج از کشور نوشته شده بود. آقای اسماعیلی حتماً یادشان هست که آقای ویلیام هولدن به دعوت آقای اخوان صاحب سینمای مولن روژ به ایران آمده بودند. آقای اسماعیلی همان موقع داشتند فیلم «جاسوس دوجانبه» را با بازی همین بازیگر دوبله می‌کردند که من هم در کنار استاد نقشی را می‌گفتم. ما آن قسمت را ضبط کردیم و برگشتیم رو به اتاق فرمان تا اگر مدیر دوبلاژ تایید کرد بیاییم بیرون. ناگهان من به آقای اسماعیلی گفتم «منوچهر آن آقا کیه که آنجا ایستاده؟» و آقای اسماعیلی گفت: «خودشه دیگه»! گفتم «خودِ کی؟»، گفت «ویلیام هولدن»! بعد آقای هولدن آمد و دوبله فارسی فیلم را شنید و به مترجمش گفت «من فارسی بلد نیستم، ولی از روی احساس شما، احساس می‌کنم خودم دارم حرف می‌زنم». این تاییدیه ویلیام هولدن است که بازیگر کمی نبود.
مقامی ادامه داد: ما به جای همه حرف زدیم اما «محمد رسول‌الله» یک چیز دیگر است. ما مسلمانیم. در همین صحنه‌یی که من در نقش «جعفر ابن ابی‌طالب» حرف زدم، جایی که پادشاه نجاشی می‌گوید «پیامبر شما چی می‌گه؟»، وقتی من می‌خواستم شروع کنم آقای اسماعیلی به من گفت «الان یک «بسم الله الرحمن الرحیم» بگو، چون داری از جانب رسول‌الله حرف می‌زنی»! به خدا من آن موقع موهای تنم سیخ شد. نمی‌خواهم از خودم تعریف کنم، منظورم از گفتن این ماجرا دقت آقای اسماعیلی است و اینکه همه بچه‌هایی که در آن فیلم حرف زدند، مسلمانند و می‌دانستند چه می‌گویند. به هر حال، ما چه باشیم و چه نباشیم، مردم هنوز ما را می‌پذیرند و قبول‌مان دارند. این بد است که عده‌یی می‌گویند دوبله فلان و بهمان است. خب شما بروید صدابرداری سر صحنه بکنید. ما به شما کاری نداشته و نداریم اما دوبله را تخطئه نکنید. اگر من و همکارانم هم بخواهیم از شما اشکال بگیریم، بلدیم.
تقدیر از حسین شایگان و محمود مجتهدی
در قسمت بعدی برنامه، منوچهر اسماعیلی از مهندس حسین شایگان (مترجم فیلم) و محمود مجتهدی (مشاور مصطفا عقاد و مدیر پروژه دوبله فیلم) تقدیر کرد. مجتهدی نیز گفت: حضور در این فیلم یکی از افتخارات زندگی من بود. من از زمان فیلمبرداری این فیلم همراه عقاد بودم تا زمانی که رفتم فیلم را گرفتم و آوردم به ایران. خدا او را بیامرزد. جا دارد اینجا از مرحوم روبیک منصوریان هم یاد کنیم، چون این فیلم در استودیو «فیلم‌کار» دوبله شد. آقای اسماعیلی برای دوبله این فیلم خیلی زحمت کشیدند. دوبله فیلم حدود چهل روز طول کشید. ما فیلم را در ایران میکس کرده بودیم که من آن را بردم به لندن و چاپ کردیم و به ایران برگرداندم.
پایان‌بخش این مراسم، نمایش فیلم رازهای شطرنج ساخته نیروان غنی‌پور بود که نریشن های آن را تعدادی از بزرگان دوبله ایران گفته اند.
در این برنامه که به همت خانه هنرمندان ایران برگزار شد تعدادی از دوبلورهای فیلم «محمد رسول الله» شامل آرشاک غوکاسیان (در نقش عمار)، محمدعلی دیباج (نجاشی)، شهروز ملک‌آرایی (شاعر ابوسفیان)، دکتر محمود فاطمی (هراکلیوس)، منوچهر والی‌زاده، سیامک اطلسی (ولید، برادر هند)، ظفر گرایی (بیعت‌کننده)، محمود مجتهدی (مشاور مصطفی عقاد، مدیر پروژه دوبله فیلم)، منوچهر اسماعیلی (حمزه، مدیر دوبلاژ)، جلال مقامی (جعفر ابن ابی‌طالب)، ناصر مدقالچی (ابوسفیان) و حسین شایگان (مترجم فیلم) حضور داشتند.
همچنین در این برنامه لحظاتی از صدای گویندگان فقید فیلم؛ پرویز نارنجی‌ها، آذر دانشی، حسین معمارزاده، نصرت‌الله حمیدی و حسین رحمانی و سایر دوبلورهای این فیلم از جمله علیرضا بدرطالعی، فریدون فرح اندوز، بدری نوراللهی، ناصر خاوری و صادق ماهرو پخش شد.
ناصر طهماسب، احمد رسول‌زاده، رفعت هاشم‌پور، ناصر ممدوح، بهرام زند، ایرج رضایی، جواد پزشکیان، غلامعلی افشاریه، تورج مهرزادیان و ولی‌الله مومنی از دیگر گویندگان مطرح این فیلم هستند که در این برنامه حضور نداشتند.
سرویس خبرنگاران/ داخلی/ خدیجه جعفری
..................
پایان پیام/ ۲۱۸