صفر و یک شطرنجی / نقد فیلم رخ دیوانه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
به قلم: سوده موحدی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

مشخصات فیلم رخ دیوانه

کارگردان: ابوالحسن داودی – تهیه کننده: بیتا منصوری (با مشارکت بنیاد سینمایی فارابی) - نویسنده: محمدرضا گوهری (با طرحی از ابوالحسن داودی) - مدیر فیلمبرداری: فرشاد محمدی - صدابرداری: نظام کیایی - طراح چهره پردازی: مهری شیرازی - تدوینگر: بهرام دهقانی - مدیر تولید: روح اله مهاجری - دستیار اول و برنامه ریز: ایمان توکلی -منشی صحنه: نفیسه ذاکری - عکاس: مسعود اشتری - فیلمبردار پشت صحنه: پویان بحق - مستند پشت صحنه: فراز داودی - روابط عمومی: مهیار جوادیفر - بدلکاری و جلوه های ویژه میدانی: ارشا اقدسی، مهسا احمدی، آرش آقابیک - موسیقی: کارن همایونفر – بازیگران: طناز طباطبایی، صابر ابر، ساعد سهیلی، نازنین بیاتی، امیر جدیدی، سحر هاشمی، فرنوش آل احمد و بیژن امکانیان.

خلاصه داستان فیلم رخ دیوانه

چند جوان که در فضای اینترنت با هم آشنا شده اند، با تعیین قرار و تنها با طرح یک شوخی وارد مسیری دشوار می شوند که برایشان ادراکی نو از زیستن و جو حقیقی جامعه خارج از دنیای مجازی را به همراه می آورد.

درباره کارگردان رخ دیوانه

ابوالحسن داودی زاده 1334 در نیشابور از دهه 60 خورشیدی در مقام نویسندگی فیلم "پاییزان" اثر "رسول صدر عاملی"، وارد عرصه سینمای ایران شد. سابقه اولین کارگردانی وی به 1367 و فیلم درام سفرعشق باز می گردد. داودی کارگردانی 11 فیلم را در کارنامه خود دارد که از این بین می توان به مرد بارانی؛ 1378، نان،عشق و موتور 1000؛ 1380، تقاطع؛ 1384و زادبوم؛ 1387 که نامزده دوره های گذشته جشنواره فیلم فجر شدند، اشاره کرد. رخ دیوانه پس از شش سال جدید ترین درام سینمایی ابوالحسن داودی است که نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر سی و دوم شده است.

نقد فیلم رخ دیوانه

با سرعت سرسام آور پیشرفت تکنولوژی در عصر حاضر، انتخاب سوژه ‏ای متناسب با آسیب‏ های وسایل ارتباط جمعی و نیاز جامعه امروز در دریافت شیوه مواجهه با آن اقدامی صحیح است که با زندگی روزمره مردم ارتباط مستقیم پیدا می کند. به واقع انتخاب این موضوع از "هنر خوب دیدن"، "درک عمیق" و "حس کنجکاوی" کارگردان و صد البته فیلمنامه نویس نشأت می گیرد. یکی از شاخص های رخ دیوانه رعایت مرز بین بیان معضلات اجتماعی با خط قرمزهای سیاه نمایی است. بدون تعارف داودی بدون بکارگیری پدیده رایج سیاه نمایی، به معضلات فنآوری‏ های نوین ارتباطی پرداخته است.

فیلمنامه شامل یک بستر قصه اصلی است و مجموعه ‏ای از خرده داستان ها که موازی باهم جلو می روند. در طول روایت داستان و در فواصل زمانی مختلف، تغییر قضاوت‏ هایی شکل می گیرد که بارها مخاطب را غافل گیر و در نهایت راضی از سرجایش بلند می کند. در حقیقت یکی از جذابیت‏ های روایی رخ دیوانه این است که تا سکانس‏ های پایانی، نمی توان نمایش تصاویر حقیقی از دروغین را تشخیص داد.

ابوالحسن داودی در رخ دیوانه به آسیب هایی که نسل جوان از دنیای مشوش و پریشان مجازی می خورند یا احیانا خواهند خورد پرداخته است. رابطه فرزند و والدین، نقش تأثیرگذار و بنیادی خانواده نسبت به سرنوشت فرزندان و به حاشیه رفتن نسل گذشته -همانند "پدر غزل" و "مادر ماندانا" – تم اصلی فیلم را تشکیل می دهند.

در ابتدا دوستی شخصیت های داستان از طریق اینترنت و فضای مجازی است؛ آنها از این طریق با هم آشنا و در یک کافی شاپ زیرزمینی دور هم جمع می شوند. نباید فراموش کرد اگر شکستن قبح حضور در مکان های اینچنینی و هجمه های اخلاقی جدی گرفته نشود، نمایش این سکانس ‏ها زمینه ساز از بین رفتن اخلاقیات در جامعه خواهد بود. آگاهی بخشی باید تا جایی ادامه داشته باشد که به فرهنگ سازی غلط منجر نشود. متأسفانه رخ دیوانه با نمایش چنین روابطی بین دختر و پسر در قاب هایی فاقد اضطراب و نگرانی و نیز موجه نشان دادن قرارهای اینترنتی، به عادی سازی این ناهنجاری‏ها کمک بسیار کرده است.

تکرار صحنه استفاده از سیگار و نمایش عریان مصرف مواد مخدر آن هم با پرداخت به جزئیات، روبروی دوربین خصوصاً توسط دختران جوان، قابل چشم پوشی نیست و یک ضد ارزش اجتماعی به شمار می رود. در گذشته از سیگار به عنوان نماد دختران فراری و زنان روسپی در فیلم‏ ها استفاده می‏شد؛ اما متأسفانه امروزه استفاده از سیگار کارکردهای مختلفی از جمله نمایش بحران های روحی، اضطراب، سرگرمی و... پیدا کرده است.

در کنار این کاستی‏ ها، فیلم به یک حقیقت مهم دیگر پرداخته و آن آگاهی دوستان اینترنتی -از همان ابتدا- به سستی آشنایی و روابط خود است و اینکه پیش از اندیشه به دوستی پایدار، به خواسته‏ ها و تمایلات خودشان فکر می کنند. همچنانکه بعد از شرط بندی و زمانی که تلفن همراه گران قیمت "ماندانا" پیش "مسعود" جامانده بود، "مسعود" به جای پس دادن آن در فکر فروشش بود. یا در جایی دیگر بانیان قرار و آشنایی گروه‏ های اینترنتی که یک خواهر و برادر بودند و دغدغه‏ ای غیر از تأمین پول توجیبی آخر هفته خود نداشتند، با انتخاب کافی شاپ پدرشان به عنوان مکان این قرارها به منظور خود می‏ رسیدند. در موردی مشابه نیز هدف اصلی "شکوفه" در جمع آوری اعانه صرفاً به خاطر حسی از هم ذات پنداری بود که با بچه های بی ‏سرپرست داشت؛ سرانجام برای اینکه به خواسته ‏اش برسد به کمک "مسعود" تصمیم به اخاذی از دوستش "ماندانا" می گیرد.

این ها همه حاکی از آن است که بحران های معاصر تا حد زیادی از عدم شناخت انسان و بی‏ توجهی به معنویت نشأت می گیرد که این نیز مطابق فرمایش حضرت امام رضا علیه السلام، نقل شده در کتاب محاسن جلد 1 صفحه 194 است: دوست هرکسی عقل او و دشمن هر کس نادانی اوست.

همچنانکه در فیلم نیز به خوبی پردازش شده خود آنان دلبسته چنین ارتباطاتی نبودند؛ بعضی به خاطر سرگرم کردن و بعضی به دنبال برآورده شدن خواسته‏ های خود بودند. در نتیجه مجدداً با چالش‏ های جدیدی روبرو می‏شدند و برای از سر گذراندن آن نیز مجبور به پرداخت تقاص دیگری بودند.

داودی در این فیلم آسیب‏ هایی که امروزه جوانان را تهدید می‏کند را با لحن پدرانه و غیر‏مغرضانه‏ ای بیان می کند ولی ظاهرا فراموش کرده که پس از شناسایی و تشخیص درد باید پی درمان را نیز گرفت یا لااقل حس امید به بهبود شرایط را در ذهن بیننده پرورش داد. البته عنوان فیلم هم دلیلی بر این ادعا است؛ رخ یکی از مهره ‏های بازی شطرنج است و "رخ فداکار" هم از اصطلاحات این بازی است: وقتی مهره ‏ها توانایی انجام هیچ حرکت مؤثری ندارند و امیدی برای پیروزی نیست، "رخ"، دست به فداکاری می زند و خودش را نابود می‏کند تا بازی را پات (مساوی) کند. کارگردان به قصه جوانانی می پردازد که بر اثر شرایط و اتفاقات پیش‏ رو و ترس از شکست، دست به خودتخریبی می‏ زنند تا بازی را مساوی تمام کنند. به مثابه این تمثیل، او جایگزین "رخ فداکار"، عنوان رخ دیوانه را بر فیلمش نهاده است.

رخ دیوانه فیلمنامه ‏ای دقیق، مرتب و جذاب دارد. ریتم سریع فیلم متناسب با موضوع، محتوا و فرم آن به روایت داستان کمک زیادی می کند. ریتم تند، فراوانی لوکیشن ها و تدوین پویا نه تنها صدمه ای به روابط علت و معلولی داستان وارد نکرده؛ بلکه به کمک سوژه جذاب و حال و هوای قابل لمس داستان تأثیر عمیقی بر روی مخاطب می گذارد.

تیتراژ ابتدایی و انتهایی فیلم علاوه بر جذابیت های بصری همخوانی منطقی و قابل قبولی با قصه و به طبع جامعه امروز دارد که طبعا شناسنامه و نطق پایانی مناسبی را برای فیلم خلق می کند. استفاده از افکت‏ هایی برگرفته از ماهیت تکنولوژی نوین ارتباطی، به مخاطب کمک می کند تا با فضای فیلم و حال و هوای گذران آن آشنا شود.

پرسوناژ فیلم که حاصل نگاه دقیق و حرفه‏ ای داودی به جنس تیپ های شخصیتی امروز جوانان جامعه است در کنار بازی خوب و قالب یافته هنرپیشگان، سبب ایجاد جذابیت های دیداری بسیار شده که خودبخود مخاطب را تا پایان فیلم بر صندلی اش می نشاند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
برای دیدن لینک این نقد در سایت "هنر اسلامی" اینجا را کلیک کنید.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

سی و سومین جشنواره بین المللی فیلم فجر از تاریخ 11 بهمن تا 22 بهمن 1393 در تهران در حال برگزاری است و "بخش سینما و تلویزیون سایت جامع هنر اسلامی (وابسته به پورتال بزرگ اهل بیت(ع)" و " سرویس صفحات فرهنگی خبرگزاری ابنا " به لحاظ وظیفه ذاتی خود، همچون سالهای گذشته با انتشار ویژه نامه هایی رویدادها و آثار این جشنواره را از نگاه دینی و مذهبی مورد بررسی قرار خواهند داد.

در این پوشش رسانه ای، مطالبی اعم از گزارش، یادداشت، نقد فیلم و مصاحبه درباره آثار عرضه شده در جشنواره سی و یکم منتشر خواهد شد. خوانندگان فرهیخته و مخاطبان ارجمند نیز می‏توانند نوشته ها و نظرات خود را برای انتشار برای سایت‏های خبرگزاری ابنا و هنر اسلامی ارسال نمایند.

برای دسترسی مستقیم به صفحه سی و سومین جشنواره فیلم فجر در خبرگزاری ابنا اینجا را کلیک کنید.

................................
پایان پیام / 101 ـ 272

عناوین مرتبط :

همه مطالب

اخبار جهان

اخبار ایران

چندرسانه‌ای

اخبار علمی و ترویجی

نگاه دینی به سیمرغ سی و سوم ـ 10

صفر و یک شطرنجی / نقد فیلم رخ دیوانه