به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ در وصف کلام نبوی اگر آن را از معجزات حضرت رسول اکرم(ص) نام ببریم سخنی به گزافه نگفته‌ایم. در سرزمینی که شاعری و سخنوری از خصایص مردمان آن زمان‌اش به شمار می‌رفت، پیامبری مبعوث شد که با کلام دلنشین‌اش باعث می‌شد مردم گروه گروه به سوی‌اش کشیده شده و بی اختیار دل به کلام او بسپارند.
کتاب «آفرینش‌های ادبی در گفتار نبوی» اثر گران سنگ «سید رضی (359-406 هـ. ق.)» است که با ترجمه شیوای «دکتر سید محمد مهدی جعفری» به وسیله "سازمان چاپ و انتشارات" منتشر شد.
شریف رضی در این کتاب به بیان 360 آرایه‌ی ادبی در کلام نبوی می‌پردازد؛ آرایه‌هایی از قبیل: مجاز(به کارگیری واژه و سخن در معنای دیگر و غیرواژگانی آن)، استعاره (به کار بردن لفظ یا عبارتی به جای یک عبارت دیگر بر اساس شباهت بین آن دو)، تشبیه (به یادآوردن شباهت دو چیز مختلف از جهت یا جهات گوناگون)، اتساع (گسترش دادن به تأویل و تفسیرهای یک لفظ) و کنایه (نام بردن غیرمستقیم از یک چیز).
دکتر محمدمهدی جعفری در مقدمه‌ی این کتاب با اشاره به زحماتی که سید رضی برای جمع‌آوری این کتاب متحمل شده است، می‌نویسد: "المجازات، مشتمل بر بیش از 360 روایت منقول از پیامبر اکرم (ص) است که سید رضی رحمه الله به شرح و تبیین معانی آنها پرداخته است. وی ابتدا موضع مورد نظر از روایت را ـ که دربرگیرنده مجاز است ـ ذکر کرده و سپس بر اساس شواهد لغوی، آیات و روایات و... وجوه معنایی آن را تبیین می کند. روایات مورد نظر سید رضی رحمه الله در این کتاب گاه، به صورت کامل و گاه تقطیع شده، ذکر شده اند و جز در موارد نادر، به منابع و اسناد آنها اشاره نشده است".
سخنان مردی که با معجزه‌ی کلام و مهر‌ش توانست امتی را از تاریکی به سوی نور فرابخواند سرشار از بلاغت و فصیحت است. خواندن این سخنان بدون آنکه بخواهیم رمزی را از رموزش باز کنیم نیز پربار و پرسود و دلنشین است؛ اما برای آنکه بتوان فیض بیشتری از این دریای فصیحت برد، باید جمله جمله اش را در چارچوب قواعد هنری قرار داد تا از این منظر نیز معجزه‌اش آشکار گردد. مترجم این کتاب در این باره می‌گوید: "از همان آغاز دست زدن به این ترجمه قصد داشتم منابع احادیث را مشخص کنم و فهرست های علمی لازم را بر آن بیفزایم تا این اثر گران سنگ مورد استفاده‌ی پژوهشگران نیز قرار بگیرد".
اما محمدمهدی جعفری از دشواری‌هایی که بر سر راه ترجمه و انتشار این کتاب وجود داشته نیز می‌گوید: "احادیثی از رسول خدا که دارای نکته ای از مجاز و یا کنایه است به وسیله نویسنده در کتاب آمده که به شاهدی برای آن بسنده کرده‌است و حق خواننده‌ی علاقمند به دانش و ادب را رعایت نکرده و به شرح و بیان معانی مفردات و ترکیبات آن نپرداخته است. اما تنها هنگامی خواننده استفاده‌ی بیشتری از این گونه احادیث می‌برد که ما بتوانیم با همه‌ی ناتوانی و کوتاهی خود به شرح محققانه و تکمیل آنها دست یازیم".
وی از تبدیل و آشفتگی متن برخی از احادیث سخن می‌گوید: "دریافتیم که متن برخی از احادیث دچار همان تبدیل و آشفتگی شده که متن و شرح کتاب را هم دچار کرده بود؛ و بر ما بسی سنگین آمد که سخن رسول خدا (ص) با چنین آشفتگی و پوشش های ناشایست بماند. از این ناسزا بیشتر، اشتباهات چاپی بسیاری بود که در سراسر کتاب وجود داشت. حتی برخی از جمله ها و سطرهای کتاب در نسخه برداری و چاپ افتاده بود، و یا این که شعر به صورت نثر نوشته شده‌بود و نثر به شکل شعر با فاصله و پراکنده جای گرفته‌بود. در کل تلاش بسیاری برای تصحیح و ویراستاری این کتاب انجام گرفت".
برای آشنایی بیشتر علاقمندان با این کتاب، بخشی از آن را که به بیان حدیثی از پیامبر و شرح آرایه‌های موجود در آن می‌پردازد، از نظر می‌گذرانیم:
"... نمونه ای از استناد به مبانی کلامی شیعه: در این روایت پیامبر اکرم(ص)، ضمن دعائی فرموده‌است: «رب! تقبل توبتی و اغسل عنی حوبتی» خداوندا توبه‌ی مرا بپذیر و خطای مرا بشوی. عبارت « اغسل عنی حوبتی» در این روایت، موضع مجاز است. حوبه به معنای گناه است که فعل «اغسل» در مورد آن به کار رفته است. سید رضی رحمه الله در تبیین معنای مجاز می‌گوید: پیامبر اکرم(ص) در این عبارت گناهان را همچون چرک و پلیدی دانسته و بخشایش الهی را به شستشوی آلودگی تشبیه کرده‌اند؛ زیرا همان طور که بدن آدمی پس از شستشو از چرک و پلیدی پاک می‌شود، روح او نیز پس از بخشایش گناهان به طهارت معنوی نایل می‌گردد. با این همه، ظاهر این روایت، بر خطاکار و گناه کار بودن پیامبر اکرم(ص) دلالت می‌کند و از همین رو، سید رضی رحمه الله پس از بیان «موضع مجاز»، به بیان «جهت صدور روایت» می‌پردازد. وی بر مبنای اعتقاد به عصمت پیامبران(ع)، ذکر این دعا از سوی پیامبر اکرم(ص) را دال بر ورود خطا و گناه از ایشان نمی‌شناسد، بلکه آن را بیان‌گر تعبد و خشوع یا تعلیم توبه به امت اسلامی از سوی گوینده آن قلمداد می‌کند".
این کتاب ارزشمند در غرفه سازمان چاپ و انتشارات در بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب تهران در معرض بازدید علاقمندان قرار گرفته است.
...............................
پایان پیام/ 101