به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ در قلب ایران، در این روزها حال و هوای متفاوتی نسبت به روزهای دیگر دارد و هر کدام از شهرستان‌های این استان، به سبک و سیاق خود در این روزها عزاداری می‌کند.
آنطور که «سید محمد حسینی» مدیرکل میراث فرهنگی استان مرکزی می‌گوید: تاکنون ۱۲ آیین عاشورایی این استان در فهرست آثارمعنوی، ثبت ملی شده است که از جمله می‌توان به "تعزیه سیار اراک"، "تعزیه وفس، گرکان و تفرش"، "نخل گردانی شهرهای خمین، تفرش و نراق"، "مراسم علم گردانی روستاهای هزاوه اراک و عزالدین تفرش"، "آئین علم بران تفرش"، "نخل بران منطقه ترخوران تفرش" و همچنین "مراسم جغجغه زنی روستای انجدان" اشاره کرد.
• علم گردانی روستای هزاوه
این آیین عاشورایی با سابقه تاریخی ۳۰۰ ساله، در دهه اول محرم در روستای هزاوه اراک، برگزار می‌شود.
نحوه برگزاری این آیین به گفته مردم محلی روستا به این طریق است که، علم به در خانه تک تک اهالی روستا می‌رود و مردم نذورات خود را به علمدار تحویل می‌دهد و دستمالی به علم می‌بندند و هر کسی از اهالی که مشکلی دارد، سک دستمال از دستمال‌های علم را باز می‌کند.
اوج این مراسم در روز عاشورا است که علم را به تپه مبارک می‌برند، در آنجا به عزاداری و سینه‌زنی می‌پردازند و بعد از آن در سوگ و ماتم علم را به امامزاده احمد باز می‌گردانند.
برگزاری مراسم علم گردانی به عهده هیات سادات هزاوه است که روز اول محرم در حالی که همگی با لباس‌های مشکی و شال‌های سبز در این آیین شرکت می‌کنند، علم عاشورا را به عنوان نماد رشادت علمدار کربلا آذین بندی کرده و در میان سینه زنان عزاداردر محله‌های روستا به حرکت در می‌آورند.
این علم در روزهای مختلف ماه محرم در روستاهای منطقه گردانده می‌شود به طوری که در روزهای اول و دوم محرم در محله طره زار، پنجم و ششم محرم در محله سر آسیاب، هفتم محرم در محله‌های پایین و میان روستا و نهم محرم در محله‌های دیگر روستا قرار دارد.
• تعزیه سیار اراک
تعزیه در استان‌های مختلف ایران، سابقه و قدمتی طولانی دارد اما یکی از محبوب‌ترین تعزیه‌ها، تعزیه سیار اراک است که قدمتی برابر با قدمت شهر اراک دارد و در طول دهه اول محرم در بازار سرپوشیده شهر اجرا می‌شود. بازاری که به دلیل نوع خاصی معماری سقفش امکان چند برابر شدن صدا را فراهم می‌کند و در روزهایی که شهر تکیه‌ای نداشت، محل جمع شدن عزاداران حسینی شهر اراک بوده است.
اجرای این آیین به این صورت است که ابتدا قاره زنان و شترها وارد بازار می‌شوند، بعد از آنان گروه سینه زنان و بعد از آن شبیه خوانان وارد بازار می‌شوند.
• علم گردانی عزالدین تفرش
علم گردانی از جمله رسومات قدیمی در شهرستان تفرش است، که بین تفرشی‌ها از محبوبیت بالایی برخوردار است و هر ساله از سراسر تفرش برای انجام این مراسم تاریخی جمع می‌شوند.
«علم» چوبی بلند و محکم به طول دو تا سه متراست که پارچه‌ای سیاه به دور آن پیچیده شده و بر رأس آن قبه‌ای گنبدی شکل و یا سرپنجه‌ای از جنس برنج نصب می‌شود که نقش پنج انگشت به نشانه انگشتان بریده حضرت ابوالفضل العباس(ع) را دارد. از بالا تا پایین علم نیز با پارچه‌های رنگارنگ تزیین می‌شود.
افراد زیادی همراه با این علم گردانی حرکت می‌کنند و فردی علم را نگه داشته، فردی مداحی و مصیبت می‌خواند و بقیه افراد گروه نیز با همراهی و سینه زنی، یاد و نام شهدای صحرای کربلا را زنده می‌کنند.
در آخرین شب ماه ذیحجه، خانواده‌هایی که علم دارند مراسم عزاداری و قرائت دعا را در منزلشان برگزار می‌کنند و در روز اول با تجمع هیات ها و مردم، این علم‌ها به حسینیه‌ها منتقل می‌شود.
• نخل گردانی در تفرش و ترخوران، نراق و خمین
نخل گردانی یکی از آیین‌های عاشورایی به خصوص در استان‌های کویری کشورمان است که در مناطق مختلف به شیوه‌های متفاوت انجام می‌شود، یکی از شهرهایی که آیین نخل گردانی خاصی دارد، شهرستان تفرش است.
مراسم نخل گردانی شهر تفرش، در روز عاشورا و با حضور مردم محله فم و ترخوران برگزار می‌شود و قراردادهای خاصی دارد. سابقه تاریخی آیین نخل گردانی تفرش به دوره صفویه مربوط می‌شود.
از آیین‌های مهم روز عاشورا در تفرش به حرکت در آمدن نخل‌ها در محله‌ها و خیابان‌ها و اقامه مراسم عزاداری است که در شب شام غریبان تعزیه بازار شام و مراسم عزاداری در حسینیه‌ها اجرا می‌شود.
مردم نراق نیز که از شهرهای قدیمی استان مرکزی است در روز عاشورا آیینی به نام نخل گردانی برگزار می‌کنند.
این مراسم از صبح روز عاشورا با بیرون آوردن دو نخل قدیمی شروع می‌شود و با چرخاندن آن در خیابان امام خمینی(ره) و کوچه‌های بافت قدیم شهر ادامه می‌یابد و زنان و مردان بدنبال نخل به راه افتاده و در پی آن مویه می‌کنند.
اما نخل گردانی نراق فقط به روز عاشورا و محرم محدود نمی‌شود، بلکه هرساله در چهار آیین شامل روز عاشورا، ۲۸ صفر، ۲۱ رمضان و سالروز شهادت حضرت زهرا(س) انجام می‌شود.
شهر نراق، دارای دو نخل بزرگ و کوچک است و در روز مراسم، جوانان با حضور در کنار نخل‌های شهر با پوشش پارچه‌های مختلف لباس عزا را برتن نخل‌ها می‌پوشانند و با ذکر یا علی و یا زهرا، نخل را از محل و جایگاه خود حرکت داده و آن را در میدان اصلی شهر می‌آورند.
در باور مردم این منطقه، نخل، تابوت عزا است و شکل آن شبیه به تابوتی تو خالی است که دارای چندین پایه در اطراف و جلو می‌باشد که در نراق هر پایه از دوران قدیم به نام طائفه‌ای بوده و نسل به نسل به فرزندان آنان رسیده است و به این دلیل هر پایه به نام خانواده یا خاندانی در نراق نام گرفته است.
نخل دارای یک راهنما یا مسئول است که در روی آن قرار گرفته و در بالای آن به ذکر مصیبت و نوحه خوانی می‌پردازد و هنگامی که مراسم عزاداری شروع می‌شود بعد از آخرین هیات، مردم و کسانی که نخل را همراهی می‌کنند پشت سر هیات عزاداری نخل را بر روی دوش می‌گیرند و آن را پس از گذراندن مسیری تا جلوی در مسجد جامع می‌برند و بعد از یک برنامه یک ساعته عزاداری و سخنرانی دوباره آن را به محل اولیه آن باز می‌گردانند.
در خمین نیز مراسم نخل گردانی از صبح روز عاشورا با بیرون آوردن نخل از جایگاه شروع و تا ظهر همان روز با گرداندن نخل در دو خیابان اصلی شهر و مکانی قدیمی که از طرف اهالی "چاله نخل" خوانده می‌شود، برگزار می‌شود.
مراسم نخل گردانی خمین از دوره زندیه تا به حال استمرار داشته است.
در صبح عاشورا نخل از امامزاده شاهزاده ابوطالب به سمت چاله نخل با همراهی مردم عزادار و هیات‌های سینه‌زنی حرکت داده می‌شود و بعد از عزاداری دوباره به محل اولیه باز گردانده می‌شود.
در شام غریبان نیز مردم خمین شمع به دست به امامزاده ابوطالب می‌روند و تا صبح در کنار نخل به سینه زنی و عزاداری می‌پردازند.
در عصر سومین روز از دهه محرم به نخل پارچه نو پوشانده می‌شود و روز چهارم از این دهه آن را طناب پیچ می‌کنند تا نخل استحکام بیشتری یابد.
شب هفتم دهه اول محرم طره که همان پارچه‌های سبز است به قسمت پایین نخل بسته می‌شود و شب هشتم نیز کتیبه‌های سوزنی که اسامی اهل بیت(ع) و یاران با وفای سیدالشهدا(ع) داخل آن حک شده است بر روی نخل نصب می‌شود و شب تاسوعا چادر مخصوص نخل کشیده می‌شود و شب عاشورا همه تجهیزات آن کامل می‌شود
• علم برانی در تفرش
مراسم علم بران در تفرش از دوره قاجار در محله فم و محلات کوچک آن برگزار می‌شود.
در روز اول محرم مردم محل با چند علم سیاه به در خانه‌های صاحب علم رفته و با انجام نوحه و چاوشی خوانی او را دعوت به بیرون آوردن علم می‌کنند.
بدین ترتیب تمامی علم‌های یک تکیه از صبح تا حدود ظهر با حضور مردم محله جمع شده و در جایگاه پیش بینی شده خود در تکیه جای داده می‌شود.
• تعزیه خوانی در تفرش، گرکان و وفس
همانطور که پیش‌تر گفته شد، تعزیه خوانی در ایران سابقه دیرینه دارد، در استان مرکزی علاوه بر تعزیه سیار اراک، در شهرستان‌های تفرش، گرکان و وفس نیز تعزیه انجام می‌شود.
یکی از آیین‌های محرم در تفرش تعزیه است، در این شهر و روستاهای پیرامون آن تکایایی ساخته شده که هر ساله و با فرا رسیدن ماه محرم در آنها تعزیه با استقبال و اشتیاق خاص از طرف عموم برگزار می‌شود.
تعزیه روستای گرکان نیز بیش از صد سال است که به قوت خود باقیست و در روزهای محرم و سایر مناسبت‌های مذهبی در تکیه قدیمی شهر گرکان برپا می‌شود.
تعزیه روستای وفس نیز از آیین‌های مذهبی استان مرکزی است که با پرده‌های نمایشی متعدد و ویژگی‌های نمادین، رنگ و پوشش خاص، علاوه بر داستان مصائب امام حسین(ع) در دشت کربلا، زندگی سایر معصومان را نیز روایت می‌کند و در اجرای آن از اشعاری با زبان محلی روستای وفس (زبان تاتی) استفاده می‌شود.
قدیمی‌ترین نسخه‌های تعزیه منطقه وفس که در حال حاضر در اختیار است به حدود ۲۳۰ سال قبل باز می‌گردد.
نسخه‌های تعزیه وفس مربوط به «آقا خان بیگ» بوده که در خانواده‌ی او نسل به نسل گشته تا به امروز رسیده و در ایام محرم و صفر در این منطقه اجرا می‌شود
• جغجغه زنی انجدان
جغجغه زنی یکی از مراسم‌های خاص روستای تاریخی انجدان در استان مرکزی است که هر ساله با شور و حال خاصی در روزهای محرم برگزار می‌شود.
جغجغه ابزاری چوبی و خراطی شده است که با به هم کوبیدن آنها آهنگ‌های موزون ایجاد می‌شود.
اهالی بالا محله و پایین محله روستای انجدان با جغجغه زنی به عزاداری سالار شهیدان می‌پردازند. نحوه اجرای این مراسم به این صورت است که یک نفر آواها و نوحه‌های محلی سر داده و جغجغه زن‌ها با هماهنگی خاص جواب می‌دهند.
.................
پایان پیام/ ۲۷۰