به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت (ع) ـ ابنا ـ جلسات درس تفسیر «آیت الله جوادی آملی» که روزهای درسی در مسجد اعظم قم برگزار می‌گردد دارای حال و هوایی وحیانی و معنوی است. جلساتی که روح را صفا و قلب را جلا می‌بخشد. آنچه به صمیمیت این جلسات می‌افزاید ارتباط دو سویه شاگردان با حضرت استاد است که مستمعین محترم به راحتی و بدون دغدغه خاطر سؤالات خود را که در ذهن خطور می‌کند، در راستای بحث و جهت تعمیق تعالیم دینی از استاد خود جویا می‌شوند.
جلسه ۴۱ تفسیر سوره مبارکه شوری نیز پرسش‌هایی از سوی طلاب قرآن مطرح گردید که مفسر بزرگ قرآن در حین بحث به آن‌ها چنین پاسخ فرمودند:
پرسش: آیا وحی تشریعی هم برای پیامبر تکوینی است؟
پاسخ: کار خدا تکوین است و آنچه پیامبر تلقّی می‌کند شریعت است. ما یک «ارادةُ التَّشریع» داریم و یک اراده «تشریعیه»؛ این اراده «تشریعیه» در فقه و اصول مطرح است و «ارادةُ التَّشریع» در کلام مطرح است؛ اگر متعلق اراده فعل خدا بود، این کار اراده تکوینی می‌شود؛ خدا اراده کرده است که آسمان خلق کند، اراده کرده است که زمین خلق کند، اراده کرده است که قانونگذاری کند و اراده کرده شریعت جعل کند که متعلّق اراده فعل خداست و «ارادةُ التَّشریع» است؛ این تکوین است و فعل خداست؛ امّا اگر متعلق اراده، فعل مکلّف باشد که در فقه و اصول مطرح است، مانند اینکه خدا اراده کرده است که شما نماز بخوانید، اراده کرده است که جامعه عادل باشد، اراده کرده جامعه عاقل باشد، یعنی اراده کرده است که جامعه این کار را انجام بدهد، این می‌شود اراده «تشریعیه»؛ لذا تخلّف پذیر و عصیان پذیر است، چون متعلّق اراده، فعل اختیاری مکلّف است و فعل اختیاری مکلّف طبق شریفه: (وَ قُلِ الْحَقُّ مِن رَبِّکُمْ فَمَن شَاءَ فَلْیوْمِن وَ مَن شَاءَ فَلْیکُفُرْ) یا قبول است یا نکول.
پس یک وقت اراده‌ی خلقت آسمان و زمین است یک وقت اراده قانونگذاری و تشریع است که کار تکوین است؛ ولی یک وقت اراده‌ی «تشریعیه» است که اراده‌ی «تشریعیه» غیر از «ارادةُ التَّشریع» است، و به فعل مکلّف تعلّق می‌گیرد و امر اعتباری است که محور بحث فقه و اصول است.
پرسش: اراده که قابل تغییر نیست! مثل اینکه من نماز بخوانم یا نخوانم و ... .
پاسخ: بله اراده کرد که شما با اختیار خودتان نماز بخوانید، می‌خواهید بخوانید یا می‌خواهید نخوانید، چون اراده نکرده که خودش کاری را انجام بدهد، اراده کرده که شما آزادانه نماز بخوانید «وَ قُلِ الْحَقُّ مِن رَبِّکُمْ فَمَن شَاءَ فَلْیوْمِن وَ مَن شَاءَ» او که اراده نکرده که شما مضطر و مجبورانه نماز بخوانید.
پرسش: در قرآن به صورت مطلق دارد!
پاسخ: بله، همین قرآن دارد: «وَ قُلِ الْحَقُّ مِن رَبِّکُمْ فَمَن شَاءَ فَلْیوْمِن وَ مَن شَاءَ فَلْیکُفُرْ»، آن‌جایی که خود خدا اراده کرده است «إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَیئاً أَن یقُولَ لَهُ کُن فَیکُونُ» که دیگر تخلّف‌پذیر نیست. پس آن قسم اوّل و قسم دوّم که اراده به فعل خدا تعلّق گرفته است، تخلّف‌پذیر نیست؛ امّا قسم سوم که خدا اراده کرده است انسان آزادانه نماز بخواند، حالا یا می‌خواند یا نمی‌خواند! خدا که اراده نکرده انسان مضطراً و مجبوراً نماز بخواند، خدا اراده کرده است که انسان با میل خود نماز بخواند.
غرض این است که در «ارادةُ التَّشریع» متعلق اراده، فعل خداست؛ خدا اراده کرده که قانونگذاری کند و می‌کند، امّا اراده‌ی «تشریعیه» که در فقه و اصول مطرح است، این است که خدای سبحان اراده کرده است که انسان آزادانه ایمان بیاورد «وَ قُلِ الْحَقُّ مِن رَبِّکُمْ فَمَن شَاءَ فَلْیوْمِن وَ مَن شَاءَ فَلْیکُفُرْ»، «إِنَّا هَدَینَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً».
پس ـ «ارادةُ التَّکوین» ـ اراده تکوینیه گاهی به این است که خدای سبحان آسمان یا زمین خلق کند که متعلّق اراده فعل خداست و گاهی اراده می‌کند که قانونگذاری کند، البته باز متعلّق اراده فعل خداست که «ارادةُ التَّشریع» و «ارادة التقنین» است؛ این دو قسم تخلّف‌پذیر نیست و این دو قسم در فقه و اصول مطرح نیستند، این‌ها در فلسفه و کلام مطرح هستند، قسم سوم اراده «تشریعیه» است؛ یعنی خدا اراده کرده که بشر مختاراً ایمان بیاورد، نه مضطرّاً و مجبوراً. فرمود: (إِنَّا هَدَینَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً) و همچنین (لاَ إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ)؛ ولی یک طرف آن بهشت است و یک طرف آن جهنّم، من امر کردم به اراده «تشریعیه» که شما با اراده و اختیار خود ایمان بیاورید.
................
پایان پیام/ ۲۷۰