اقتصاد مقاومتی؛ در عرصه فرهنگ و تبلیغ بین الملل

خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا / سرویس صفحات فرهنگی:

رهبر معظم انقلاب اسلامی سال 1395 را "سال اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل" نامگذاری کردند. گرچه به نظر می رسد که مخاطب این شعار، واحدهای اقتصادی و تجاری هستند اما دستگاههای فرهنگی نیز باید سهم خود را در این زمینه ایفاء کنند.

سرمقاله شماره های خرداد و تیر مجله "گنجینه مجمع" به بررسی این مسأله پرداخته است. این سرمقاله را بخوانید:

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
به قلم: ع. حسینی عارف (مدیرعامل خبرگزاری ابنا)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

چند سال است که جهت گیری های رهبر معظم انقلاب اسلامی در نامگذاری سالها، به سوی "اقتصاد" معطوف شده است:
سال 1388: حركت به سمت اصلاح الگوی مصرف.
سال 1389: همت مضاعف، کار مضاعف.
سال 1390: جهاد اقتصادی.
سال 1391: تولید ملى و حمایت از کار و سرمایه‌ ایرانى.
سال 1392: حماسه‌ سیاسی و حماسه اقتصادی.
سال 1393: اقتصاد و فرهنگ؛ با عزم ملی و مدیریت جهادی.

ایشان سال 1395 ـ که بیش از یک سوم آن گذشته است ـ را نیز به عنوان سال "اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل" نامگذاری کردند.

با توجه به شش بار تکرار محتوای اقتصادی در نامگذاری شش سال پی در پی، واضح است که آوردن کلمات اقدام و عمل، به معنای تاکید ایشان بر «کار» به جای «سخن» است.

نکته دیگر آنکه همۀ این نامگذاریها در بستر یک دهه انجام گرفته و می گیرد که قبلا با نام "دهۀ پیشرفت و عدالت" نامگذاری شده است. پس منظور از اقتصاد و کار، آن اقتصادی و فعالیتی است که به "پیشرفت کشور" و "عدالت در جامعه" به شکل توأمان منجر شود؛ نه توسعه و اقتصادی که به معنای تولید ثروت در طبقه سرمایه دار، کار مداوم در طبقه متوسط و له شدن طبقات فرودست باشد.

از آنجا که وظیفه ما در مجمع جهانی اهل بیت(ع) "مأموریت تبلیغی در عرصه بین الملل" است، در این نوشتۀ کوتاه به نکاتی که به نظر می رسد باید به آنها در راستای "اقتصاد مقاومتی" و "پیشرفت و عدالت" در عرصۀ فرهنگ و تبلیغ بین المللی توجه داشت، اشاره ای گذرا می کنیم:

* تعریف اقتصاد مقاومتی:

برای مفهوم اقتصاد مقاومتی، تعاریف متفاوتی ارائه شده است که هر کدام از جنبه ای به این موضوع نگاه کرده اند. تعریف خود رهبر فرزانه انقلاب این است: "اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی ها و خصومت های شدید هم می تواند تعیین کننده رشد و شکوفایی کشور باشد".[1]

* تطبیق تعریف بر موضوع بحث:

می دانیم که تبلیغ ـ چه در داخل و چه در عرصه بین الملل ـ محتاج بودجه است؛ و هرچه اقلام تبلیغی، از محصولات تک بعدی به سوی محصولات بروزتر و چندبعدی حرکت کند بودجه های بیشتری را می طلبد.

از سوی دیگر می دانیم که دولت ها ـ با هر گرایشی ـ وقتی با کمبود یا کسری بودجه مواجه می شوند، ابتدا فشار و کاهش را متوجه سازمان ها و بخش های فرهنگی کشور می کنند.

با این دو مقدمه، تعریف فوق را اینگونه می توان بر موضوع بحث تطبیق داد: " اقتصاد مقاومتی در عرصه تبلیغ، یعنی نوعی از برنامه ریزی اقتصادی و اجرایی در سازمانهای فرهنگی که در شرایط فشار، تحریم و و خصومت های شدید هم بتواند مأموریت خود را انجام دهد".

با این تعریف و تطبیق، به شکل بسیار موجز، نمونه هایی از راهکارها برای اقتصاد مقاومتی در عرصه تبلیغ بین الملل را ذکر می کنیم.

* برخی راهکارهای اقتصاد مقاومتی در عرصه فرهنگ و تبلیغ بین الملل:

الف) استفاده از ظرفیت های خیریه و مردمی
اولین راهکاری که به ذهن همه مدیران این عرصه می رسد ـ و بسیاری مواقع نیز بدان عمل شده و می شود ـ استفاده از ظرفیت های مردمی در جوامع هدف در خارج از کشور و بهره گیری از کمک نیکوکاران در داخل کشور است. در رابطه با مخارج و هزینه های سرمایه ای نباز یه توضیح نیست؛ اما در این زمینه معمولاً از ظرفیت های اجرایی غفلت می شود.

ب) کاهش وابستگی به بودجه دولتی
همانطور که وابستگی به نفت، میراث شوم صد ساله ای است که همه ارکان جامعه ایرانی ـ اعم از سیاست، اقتصاد و فرهنگ ـ را عقب مانده نگه داشته است، وابستگی تامّ و تمام به بودجه های دولتی نیز نهادهای فرهنگی ما را عقب مانده نگه می دارد. علاوه بر این، این وابستگی موجب می شود که بمجرد مشکلات بودجه ای در کشور، فعالیت های فرهنگی با کاهش چشمگیر مواجه شود.

پ) مدیریت مصرف و شایسته سالاری
یک مسئله مهم در اقتصاد مقاومتی، مدیریت مصرف است. اسراف، زیاده روی و عدم مدیریت در اقلام مصرفی، در نهادهای فرهنگی نیز همانند دیگر ادارات دولتی دیده می شود که به دلیل وضوح مطلب بسرعت از آن می گذریم؛ اما یکی از مواردی که نقش مهمی در مدیریت مصرف دارد، "به کارگیری نیروهای شایسته و کاربلد" است. متأسفانه از آنجا که خطا یا ناکارآمدی در عرصه های فرهنگی، همانند برخی عرصه های دیگر ـ همچون فنی، مهندسی و پزشکی ـ بسرعت دیده و حس نمی شود، این عرصه همچنان "محل آزمون و خطا" یا "اولویت رابطه بر ضابطه" است. ادامه این روند، موجب بالاتررفتن هزینه ها و یکی از مهمترین نقاط ضعف مهم در اقتصاد نامقاوم است.

ت) اقدام و عمل در خودِ جوامع هدف
یکی از اشتباهات مهم نهادهای فرهنگی، "غفلت از خودِ جوامع هدف در عملیات فرهنگی" بوده است. به عنوان مثال، چاپ کتاب برای جوامع غیرفارسی زبان که از اول انقلاب به وسیله سازمانهای مختلف، در داخل انجام شده و سپس به خارج حمل می شود، اگر به خود جوامع هدف منتقل می شد، علاوه بر صرفه جویی در هزینه های ارسال و توزیع، هم اکنون ناشران بزرگ و خودکفایی نیز برای ما آفریده بود.
معضل دیگر ناشی از آن روند، ترجمه های مغلوط و نامفهوم به وسیله افراد غیر بومی بود؛ که اینک کمی حل شده است.

ث) مستقل کردن جوامع هدف با کارآفرینی
از نکته بالا، محتوای این بند نیز فهمیده می شود.
به عنوان مثال: هم اکنون حدود سیصد میلیون شیعه در جهان زندگی می کنند. یعنی بیش از دویست و سی میلیون شیعه از آن سوی مرزهای نزدیک تا ماوراء اقیانوس ها زندگی می کنند. اگر تلاش شود که با کارآفرینی ـ اعم از کشاورزی، صنایع کوچک، فناوریهای ارتباطی، تجارت، چاپ و نشر، توریسم، رسانه و ... ـ این جوامع از ما بی نیاز شوند، گام مهمی در اقتصاد مقاومتی برداشته شده است. هر جامعه شیعه که از لحاظ اقتصادی به حد متوسط برسد خودش دارای مبلّغ، مسجد، کتاب، مجله و مؤسسات تبلیغی خواهد شد.

ج) استفاده حداکثری از تکنولوژی ارتباطات
استفاده از فناوریهای جدید ارتباطی و دیجیتالیسم، ما را صدها گام در زمینه اقتصاد مقاومتی و "مصرف بهینه سرمایه ها در تبلیغ اسلام" جلو می برد.
یک مثال: چاپ و توزیع یک کتاب 150 صفحه ای به شکل فیزیکی در تیراژ 2000 نسخه، حداقل 15 میلیون تومان هزینه دارد. یعنی اگر بخواهیم 10 عنوان کتاب را در تیراژ 20هزار نسخه (با تکرار) چاپ کرده، به کشورهای مقصد برسانیم و توزیع نماییم باید حداقل 150 میلیون تومان هزینه کنیم؛ آنهم در حالی که به دلیل مشکلات پستی، مسایل امنیتی در کشورهای پلیسی و نیز معضلات توزیع، نمی دانیم که آیا این کتابها به اهل آنها می رسند یا خیر؟
اما اگر همین 150 میلیون تومان را در زمینه "کتابخانه الکترونیک" هزینه کنیم، می توانیم 150هزار صفحه کتاب (بدون تکرار) را بارگذاری نماییم که معادل 1000 جلد کتاب 150 صفحه ای است (یعنی صد برابر همان 10 کتاب چاپی فوق الذکر). در حداقل بازدید، این صفحات 10 میلیون بار در سال دانلود می شوند؛ آنهم در حالی که نه هزینه پستی به ما تحمیل کرده اند، نه گرفتار مسایل امنیتی در کشورهای پلیسی شده اند، و نه در معضلات توزیع از انبارها و سرانجام از "خمیر شدن" سر در آورده اند. مهمتر اینکه می دانیم که این کتابها به اهل آنها رسیده است زیرا برای دستیابی به آنها وقت گذاشته و حداقل هزینه اینترنت داده است.

چ) استفاده از تولیدات مراکز همسو
دوباره کاری، موازی کاری و عدم هماهنگی در پروژه های مشابه، یکی از معضلات و آسیب های بزرگ دستگاههای فرهنگی است که علیرغم واقف بودن همگان، همچنان لاینحل باقی مانده است.
گذشته از سازمانهای رسمی متولی فرهنگ، "الان در سرتاسر کشور هزاران مجموعه‌ی خودجوش مردمی هست که دارند خودشان کار می کنند، خودشان فکر می کنند، خودشان تلاش می کنند و کار فرهنگی می کنند ... کارهای فرهنگی باارزشی دارد انجام می گیرد".[2]
در همین شهر قم، دهها مؤسسه فرهنگی و پژوهشی وجود دارد که افراد آنها با هزینه های خودشان، بسیجی وار در حال تولید محصولات فرهنگی هستند. دریافتن این ظرفیتها، هم آنها را از غربت و گمنامی در می آورد تا کارهایشان دیده شود، و هم به سازمانهای بزرگ در کاهش هزینه ها و حرکت در زمینه اقتصاد مقاومتی کمک شایانی خواهد کرد.

ح) برنامه داشتن
یکی از آسیب های بزرگ برخی دستگاههای فرهنگی، "روزمره گی" و "نداشتن برنامه" است. در حالی که حرکت بر اساس برنامه، یکی از عوامل اساسی در نظم اداری است که مانع از هدررفت سرمایه ها می شود. لذا رهبر انقلاب می فرمایند: "تصمیم های خلق الساعه و تغییر مقررات، جزو ضربه هایی است که به اقتصاد مقاومتی وارد می شود". [3]

خ) اهمیت پژوهش، تفکر و ابتکار
مانند هر کار دیگری، اگر در این زمینه نیز از تحقیق، تفکر و کار علمی دور شویم، نتیجه لازم را نخواهیم گرفت. باید فکر کرد، مطالعه نمود، پژوهش کرد، و ابتکارات جدیدی به کار بست تا روشها و برنامه هایی برای تبلیغ یافت که در شرایط سخت اقتصادی نیز پیش برنده اهداف فرهنگی ما باشد.

د) فرهنگ ایثار و فداکاری
و بالاخره آنچه نیروی محرکه همه اقدامات بالاست "فرهنگ ایثار و فداکاری" است. فعالان سازمانهای تبلیغی و فرهنگی ما باید بدانند که در عرصه ای حساس تر از جبهه های نبرد مشغول مجاهده هستند. اگر در جنگ، روحیه ایثار و شهادت ما را با دست خالی قادر به دفاع کرد و به پیروزی رساند، داشتن چنین روحیه ای در عرصه جنگ نرم، با این بضاعت اقتصادی و فشار دشمنان، اولی و اوجب است.
این عرصه، جای بنگاههای بانکی و اقتصادی نیست که از آنها "فیش نجومی" خارج شود؛ بلکه فضای فداکاری و گذشتن از منافع شخصی برای إعلای کلمة الله است.
اکر کوتاهی کنیم، با اینهمه امکانات مالی و تکنولژیکی که در اختیار داریم، فردای قیامت در برابر علمایی که به قیمت سفرهای طاقت فرسا و شهادت در سیاهچال ها، معارف آل رسول را به ما رساندند سرافکنده و شرمگین خواهیم بود...

وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُون.
سردبیر

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت ها:
1. بیانات رهبر انقلاب در دیدار دانشجویان ـ 16/5/1391.
2. بیانات رهبر انقلاب در جمع زائران و مجاوران بارگاه ثامن الحجج(ع) ـ 1/1/1395.
3. بیانات رهبر انقلاب در دیدار کارگزاران نظام ـ 3/5/1391.

..............................
پایان پیام/ 101

سرمقاله های سابق خبرگزاری ابنا:
ــ آیا شاهد یک "ترکیه جدید" خواهیم بود؟
ــ رایزنی شکننده در ژنو ؛ دست بالا مال کیست؟
ــ جمعه های خونین تکفیری؛ داعش اسلام را کجا آموخته است؟
ــ آقای درویش، بیایید به احساسات مردم احترام بگذاریم
ــ انفجار اطلاعات؛ غول‌های صنعت فرهنگ؛ و دو نامه
ــ اقتصاد مقاومتی؛ در عرصه فرهنگ و تبلیغ بین الملل
ــ روز جهانی حضرت علی اصغر(ع) ؛ روز حمایت از کودکان قربانی خشونت و تروریسم