انشاءالله رحمتی: از دیدگاه کربن، عرفا ریزه‌ خوار اهل‌بیت(ع) هستند

به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ نشست تخصصی «تشیع و تصوف از دیدگاه هانری کربن» با سخنرانی انشاءاللّه رحمتی؛ عرفان‌پژوه مترجم، استاد دانشگاه و سردبیر مجله حکمت و معرفت، و با حضور مهدی محقق؛ رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، و علی‌اکبر افراسیاب‌پور؛ استاد دانشگاه و مدیر پژوهش انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، عصر دیروز در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

در ابتدای این مراسم، محقق گفت: مایه تأسف است که وقتی برخی بزرگان از میان ما می‌روند بگوییم دیگر فلان شخص تکرار نمی‌شود. قطب‌الدین شیرازی در شرح ابن‌سینا می‌گوید زیان‎آورترین جلمه در مدارس این است که گفته شده؛ دیگران، دیگر چیزی برای ما باقی نگذاشته‌اند!

وی افزود: سنت مملکت ما باید این باشد که دانش به مرور زمان، افزوده شود. لذا این‌گونه مجالس باید بیشتر باشد و ما می‌خواهیم با برگزاری این جلسات، نسل جدید برای آموختن علم و دانش ترقیب شوند.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی اظهار کرد: در مراسم‌هایی که در انجمن آثار می‌گیریم جا برای نشستن نداریم! در حالی که برای ورزشکاران، استادیوم چندهزار نفری در نظر گرفته می‌شود و این‌ها مسائلی است که بزرگان کشور باید در نظر داشته باشند.

وی در مورد انشاءالله رحمتی بیان کرد: او کسی است که زبان‌های انگلیسی و فرانسوی می‌داند و آثار هانری کربن را ترجمه کرده است. البته مایه تأسف و شرمساری است که هانری کربن 24 اثر به فارسی دارد اما برخی دانشجویان دکتری ما یک نمونه از آثار او را نمی‌شناسند! آنچه برای ما می ماند فرهنگ ایرانی اسلامی است، نه این تکنولوژی غربی که در دست هر بچه‌ای هم وجود دارد. لذا استاد رحمتی باید الگو باشند که این آثار را برجا گذاشتند.

محقق در مورد ارتباط تشیع و تصوف گفت: تشیع به صورت‌های مختلف در فرهنگ اسلامی معرفی شده است، گاهی نیز شاعی به معنای شیعی معرفی شده است. شیعه به معنای پیرو است یعنی کسی که پیرو امام‌علی(ع) است. گاهی از شیعه به رافضی تعبیر می‌شود که رافضی و ناصبی در برابر هم به کار برده می‌شد.

وی افزود: زمانی که سلطان محمود غزنوی از دادن جایزه فردوسی امتناع کرد اطرافیان سلطان محمود که به فردوسی حسادت می‌کردند گفتند فردوسی هم رافضی و هم معتزلی است و رافضی بودن، کلمه طعنه‌آمیز نیز شده بود.

محقق در مود تصوف بیان کرد: برخی گفته‌اند تصوف از صوف به معنای پشم است چون صوفیان جامه پشمی داشتند ولی این درست نیست و بزرگان ادبیات فارسی گفته‌اند این کلمه از صفا گرفته شده است، یکی از بزرگترین لغت‌شناسان عربی گفته است صوفیه خوش ندارند به پشم نسبت داده شوند، بلکه صوفیه از صفا گرفته شده است زیرا این‌ها در نتیجه اطاعت از خداوند، صفا پیدا کرده‌اند.

در ادامه این مراسم افراسیاب‌پور در مورد انشاءالله رحمتی گفت: ایشان استاد دانشگاه و پژوهشگر برجسته در حوزه عرفان هستند و 30 کتاب و بیش از 50 مقاله داشتند که همگی ارزشمند است، مجله حکمت و معرفت و دانشنامه فلسفه اخلاق نیز در کارنامه فعالیت‌های ایشان است.

وی در مورد رابطه تشیع و تصوف در طول تاریخ بیان کرد: در این رابطه سه نظریه وجود دارد؛ یک دسته معتقدند میان تشیع و تصوف رابطه تساوی برقرار است که میثم بحرانی در شرح نهج البلاغه، سید حیدر عاملی در جامع الاسرار، علامه حلی در نهج الحق، ابن ابی‌الجمهور و محمدتقی مجلسی در تشویق السالکین این ادعا را کرده‌اند.

افراسیاب‌پور افزود: گروه دوم معتقدند این دو، رابطه تباین دارند؛ یعنی هیچ ارتباطی ندارند، که ملامحمدقادرقمی در فواید الدینیه، شیخ در اثنی عشریه فی رد صوفیه، مقدس اردبیلی در حقیقه الشیعه، ابن تیمیه، آقا محمدعلی کرمانشاهی در خیراتیه و شیخ جواد خراسانی در البدعه و التصوف بر این عقیده هستند.

وی افزود: اما گروه سوم، دو طیف هستند و طیف اولشان بین تشیع و تصوف، دایره اشتراک من وجه قائل شدند و می‌گویند توافقاتشان زیاد است که مثلاً ملاصدرا در کثر الاصناف، ملامحسن فیض کاشانی در محاکمه متصوفه، الله‌یار تیمور بر این عقیده هستند. و همچنین در طیف کسانی که می‌گویند توافقات تشیع و تصوف زیاد نیست علامه مجلسی است که در مرآة العقول چنین گفته است.

در ادامه این مراسم، رحمتی در مورد هانی کربن گفت: هانری کربن موهبتی است که نسیب فرهنگ ما شده است، کربن یک شخصیت بی‌نظیر است که جمعی از تمام جوانب است، زبان‌های مختلف دنیا و زبان‌های کلاسیک را می‌داند، الهیات مسیحی را به خوبی می‌شناسد، فیلسوفان را می‌شناسد، همچنین به گواه آثارش با فرهنگ ما کاملاً آشناست.

وی افزود: در عین حال، کربن یک متفکر نیز هست که نوآوری دارد، کربن فقط یک گزارشگر نیست بلکه یک فیلسوف اسلامی اروپایی‌تبار است. البته ممکن است کسی این‌ها را داشته باشد اما با ما همدلی نداشته باشد، در صورتی که شیعه‌گری کربن حتی گاهی به سمت غالی‌گری می‌رود.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: این روح ناآرام تماماً در حال آموختن است. کربن می‌گوید ما غربی‌ها در حق مسلمانان ستم کردیم و آن اینکه به همراه تکنولوژی خودمان، سکولاریسم را نیز صادر کرده‌ایم.

وی در معرفی کتاب «شیعه دوازده امامی» کربن بیان کرد: یکی از کتب کربن، تشیع دوازده امامی است که بسیاری از حقایق شیعه در آن کتاب بیان شده است و آن‌همه مطلب در یک کتاب را شاید جای دیگری نبینید و آثاری که در مورد شیعه در اروپا نوشته شده است هیچکدام محتوای تشیع دوازده امامی کربن را ندارند. البته او منابعی داشته که مثلاً کتاب الحجة کلینی با شرح ملاصدرا یکی از منابعی است که کربن از آن استفاده کرده است.

رحمتی در مورد ارتباط تشیع و تصوف از دید کربن اظهار کرد: کربن را می‌توان در دسته کسانی دانست که قائل به ارتباط تشیع و تصوف هستند، او معتقد است حقیقت تشیع و تصوف یکی است و در این مورد نصوصی از ائمه(ع) می‌آورد، همچنین می‌گوید بسیاری از شیعیان همانند صوفیه هستند، البته کربن میان تصوف حقیقی با تصوف واقع تفاوت قائل است.

وی افزود: کربن معتقد است اهل معنای (روحانیون) شیعه با اهل ظاهر (کسانی که ائمه را در حد فقیه پایین می‌آورند) و اهل سنت، پیکار دارند. همچنین با صوفیه (کسانی که تشیع را نیز ظاهر دانسته‌اند و قائل به مذهب نیستند) پیکار دارند. کربن می‌گوید همین که کسی معتقد به ائمه(ع) است در حال انجام سلوک است، زیرا مقام ائمه(ع) فقط همین ظاهر نیست لذا اگر قطبی قرار دهیم با تشکیلات کلیسا تفاوتی ندارد. بنابراین تصوف مرتکب غصب متافیزیکی می‌شود به طوری‌که قطب در تصوف، جایگاه امام معصوم را تصاحب کرده است.

این عرفان‌پژوه در مورد حقیقت تشیع از دید کربن بیان کرد: کربن معتقد است تشیع نماینده راستین هدایتگری است، زیرا یک دایره نبوت و یک دایره ولایت داریم که منظور از اولی طبقات انبیاء است که بعد از پیامبر اسلام، تمام می‌شود ولی از نظر کربن یک تفاوت اصلی میان تشیع و دیگران (حتی اهل ظاهر شیعه) است که آنان می‌گویند ارتباط بین انسان و آسمان قطع شده است و به همین دلیل نیز برخی گفتند: «حسبنا کتاب الله».

وی افزود: اما دایره ولایت می‌گوید این ارتباط قطع نشده است، و اینکه بگوییم حسبنا کتاب الله، به یک معنا درست است اما تأویل آن توسط ائمه است، یعنی چیزی که شیعیان به آن ولایت می‌گویند نبوت است که البته نبوت ظاهره تمام شده اما نبوت باطنه ادامه دارد.

رحمتی در مورد محاکمه سهروردی از دید کربن گفت: کربن می‌گوید آن‌ها که سهرودی را محاکمه می‌کردند بعید است متوجه حرف‌های سهرودی شده باشند اما این را می‌فهمیدند که این نظریه، یک نظریه انقلابی است یعنی یک گشودگی به انسان می‌دهد که نشان می‎‌دهد اعتقادات او منجمد نیست و تعصب ندارد و پذیرش این برای صلاح‌الدین ایوبی که باید همه را متحد می‌کرد، بسیار دشوار بود.

وی همچنین در تبیین مذهب اهل تصوف از نگاه کربن بیان کرد: این نگاه تأویلی خاص شیعیان است زیرا هرچند ظاهراً سهرودی، ابن عربی، روزبهان شیرازی، عطار و خرقانی سنی هستند اما کربن معتقد است روح اندیشه آنان شیعی است. کربن می‌گوید همه عرفا ریزه‌خوار اهل‌بیت(ع) هستند و این ارتباط وجود دارد لذا عطار نیز در آثارش این مطلب روشن است.

رحمتی در پایان سخنانش اظهار کرد: کربن گفت‌وگوی ائمه(ع) با برخی اصحابشان را به عنوان تربیت عرفانی می‌آورد. او می‌گوید مؤمن ممتحن، سرافراز است و این لُب عرفان است. کربن حقیقت تشیع را نوعی گنوس یعنی معرفت نجات بخش می‌داند.

.......................................
سرویس خبرنگاران/ داخلی/ شهریار شریعت
.......................................

.................
پایان پیام/ 167