جنگ همیشگی وجدان و واقعیت/ نقد فیلم "بدون تاریخ بدون امضاء"

خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا/ سرویس هنر اسلامی:

سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر از ابتدای دهه مبارک فجر 1395 در تهران آغاز شده است. فیلم سینمایی "بدون تاریخ بدون امضاء" از جمله فیلمهایی است که در بخش "سودای سیمرغ (سینمای ایران)" نمایش داده شد.

این فیلم در کنار فیلم های "آباجان"، "بیست و یک روز بعد"، "خوب، بد، جلف" و "ماجرای نیمروز" در صدر آرای مردمی جشنواره قرار دارد. 

آنچه در پی می آید نقدی بر این فیلم است:

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
به قلم: سوده موحدی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* مشخصات فیلم بدون تاریخ بدون امضاء

کارگردان: وحید جلیلوند ـ تهیه‌کننده: علی جلیلوند ـ نویسندگان: علی زرنگار و وحید جلیلوند ـ موسیقی: پیمان یزدانیان ـتدوین: وحید جلیلوند و سپهر وکیلی ـ مدیر فیلم‌برداری: پیمان شادمان‌فر ـ صدابرداری: امین میرشکاری ـ صداگذاری: علیرضا علویان ـ طراح گریم: عبدالله اسکندری ـ طراح صحنه: محسن نصراللّهی ـ طراح لباس: دلیله صوفیانی ـ بازیگران: امیر آقایی، هدیه تهرانی، نوید محمدزاده، سعید داخ، علیرضا استادی، زکیه بهبهانی و...

* داستان فیلم بدون تاریخ، بدون امضاء

"دکتر کاوه نریمان" از پزشکی قانونی، در محل کارش با جسدی مواجه می شود که وی را پیش از این می‌شناخته است. او وارد چالشی جدی با وجدان خودش می شود و ...

* نقد فیلم بدون تاریخ، بدون امضاء

سینمای اجتماعی، از متنوع ترین، شریف ترین و قدیمی ترین ژانرهای سینمایی و نیز از گونه های خطرساز و چالش آفرین هنر هفتم است که نه تنها مورد توجه فیلمسازان قرار دارد بلکه معمولاً با گیشه خوبی هم روبرو می شود. 

از سوی دیگر، بحث "واقعیت گرایی" در سینمای ما، بحثی است که نگاه های مختلفی را به خود اختصاص داده است. اینکه بتوان واقعیات جامعه را با داستان گویی و عناصر درام، به شکل فیلم های سینمایی در جامعه مطرح کنیم، قطعا در حل آنها مؤثر خواهد بود. اما "امید آفرینی" در آثار سینمایی نیز جزء وظایف یک فیلم ساز آگاه و متعهد است. 

ارائه مشکلات و معضلات اجتماعی با هدف به صدادرآوردن زنگ خطر، آنهم در لفافه ای از امید، قطعا رشد و حرکت جامعه را در برخواهد داشت. همچنانکه در فیلم سینمایی "بدون تاریخ بدون امضاء" ترویج انسانیت و اخلاق، از جمله نقاط امیدبخش است که به کمک روایت تلخ و بی رحم «وحید جیلوند» می آید و تماشای این روایت را برای مخاطب میسر می سازد.

در فیلم "بدون تاریخ بدون امضاء" با موضوعی اجتماعی و تکان دهنده روبرو هستیم؛ "وجدان فردی". فیلم به مسئله وجدان نگاه عمیقی دارد و مرگ یک پسربچه را دست مایه این موضوع حساس قرار داده است. 

"بدون تاریخ بدون امضاء" فیلم ارزشمندی در سینمای ایران است که آشکارا دغدغه اجتماعی دارد. نگاه کارگردان ــ برخلاف عده ای از فیلمسازان که با تولیدات خود قصد دارند امروز ایران را جامعه ای سیاه معرفی کنند ــ تماشاگر را به چالش بزرگی فرا می خواند و با نگاهی دردمندانه، از وجدان بعضاً فراموش شده انسان ها سخن می گوید.

ماجرا از یک تصادف ساده شروع می شود اما به واسطه این تصادف به ظاهر ساده و سطحی، "دکتر نریمان" وارد چالشی جدی با وجدان خودش می شود و "موسی" نیز درگیر عذاب وجدان می گردد. "بدون تاریخ بدون امضاء" وجدان معذّب نریمان و درد و رنج  پدری که به خاطر اشتباه، کودکش را از دست داده است، باورپذیر و در عین تلخی، زیبا به تصویر کشیده شده است.

این فیلم، سکانس های حساس زیادی دارد که به شدت مدیون بازی های روان و یکدست بازیگران خود است. نمایش درگیری کاراکتر دکتر نریمان با وجدانش، بازی ویژه ای را می طلبید که «امیر آقایی» به شایستگی از پس نقشش برآمده و یکی از بهترین نقش آفرینی های دوران کاری اش را به نمایش گذاشته است.

«نوید محمدزاده» هم جذاب و باورپذیر بازی می کند و در نقش پدری که به خاطر سهل انگاری، فرزندش را از دست داد، واقعا خوب ظاهر شده است (مخصوصاً بازی موسی در سکانسی که مدیر کارخانه از شخصی که به او مرغ فروخته است می پرسد که با مرغ های تلف شده چه کار کردی؟ و او در جواب می گوید جلوی سگ ها انداختم. در عین تلخی، بسیار واقعا زیبا و تحسین برانگیز خلق شد.)

یکی دیگر از نقاط قوت فیلم این است که ساختار سینمایی و استانداری دارد و میزانسن و در ادامه آن دکوپاژ در خدمت ارائه مفهوم و فضای فیلم قرار دارد. از این منظر، فیلم می تواند مخاطبان زیادی را با خود همراه سازد و آنان را در این سفر "تعالی روح" همگام و همراه خویش سازد.

ایده فیلم و چالش ها و گره هایی که در داستان ایجاد می شود کشش لازم را برای پیشبرد داستان و پیگیری مخاطب دارد؛ اما منطق روایی و قهرمان سازی افراطی فیلمساز نیز از نقاط ضعف فیلمنامه به شمار می رود؛ چرا که بعد از به تصویر کشیدن تردیدها و کشمکش های فراوان دکتر نریمان با وجدانش و در نهایت، وقتی علت اصلی مرگ فاش می شود، اصرار نریمان برای مقصر نشان دادن خود، غیر منطقی به نظر می رسد. 

"بدون تاریخ بدون امضاء" را می توان در گروه فیلم های خوب قرار داد که توانسته با گره های غیر قابل پیش بینی، برای کسانی که سینمای اجتماعی را پیگیری می کنند اثری جذاب، آموزنده باشد و لذتبخش باشد.

..................