به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ نشست تخصصی «تحلیل تنش بین قطر و عربستان و تبیین عوامل اثرگذار بر تحولات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای» با سخنرانی «عباس خامه‌یار» رایزن فرهنگی اسبق جمهوری اسلامی ایران در قطر در سالن اجتماعات ساختمان شماره یک این سازمان، برگزار شد.
خامه‌یار در این نشست وجود قدرت نرم، قدرت سخت، اقتصادی و بهره‌گیری از توان و قدرت ایدئولوژیکی جهان اسلام از سوی قطر را عاملی رقیب و غیر قابل تحمل برای عربستان سعودی به منظور مقابله با این کشور کوچک حوزه خلیج فارس عنوان کرد و به تشریح هر یک از این موارد پرداخت.
وی شبکه تلویزیونی «الجزیره» قطر را یکی از ابزارها و نمادهای قدرت نرم این کشور معرفی کرد و در این‌باره گفت: «الجزیره» در بدو تأسیس برای نخستین بار اقدام به ساختارشکنی در میان رسانه‌های دولتی و قبیله‌ای کشورهای عربی کرد که به ساختارشکنی در جوامع عربی منجر شد. این امپراتوری رسانه‌ای که برای بخش‌های مختلف جامعه و برای تمامی اقشار مردمی برنامه‌های بسیار حرفه‌ای داشت، بر موضوع مذهب هم فعالیت‌های بسیاری انجام داد که به شناخت و ظهور و بروز پدیده‌ای به نام «شیخ قرضاوی» منجر شد. برنامه هفتگی این شیخ در گذشته با نام «الشریعه و الحیاه» چندین میلیون بیننده از کشورهای عربی و سراسر جهان اسلام داشت. به هر حال پیوندهای «الجزیره» با نهادهای ناسیونالیست عربی ـ اسلامی، قدرت نرمی برای قطر ایجاد کرد که قدرت نرم اول در جهان عرب آن روز بود.
وی همچنین گفت: با همکاری مراکز پژوهشی «الجزیره»، هر سال نشست‌های مختلفی در دوحه برگزار می‌شود که در آن همه نخبگان عرب و متفکران غربی، صهیونسیت‌ها و غیرصهیونیست‌ها و اسلام‌گرایان و نیز جریان‌های تندرو و افراطی، شرکت می‌کنند و به دوحه (پایتخت قطر) رفت و آمد دارند.
تظاهر به دموکراسی، غرب‌گرایی، جوان‌گرایی، لابی کردن برای گرفتن میزبانی جام جهانی 2022 و غیره از جمله نمادهای کنونی قطر است که خامه‌یار به آنها اشاره کرد و افزود: چند صد هزار نفر در قطر کار می‌کنند تا ورزشگاه‌های مربوط به جام جهانی آماده شود. جالب است که این ورزشگاه‌ها تنها برای مسابقات و با قابلیت انتقال ساخته می‌شوند و بعد از اتمام جام جهانی، به کشورهای فقیر آفریقایی منتقل خواهند شد.
وی تأکید کرد: بدیهی است که سعودی‌هایی که حتی رانندگی زنان را بر نمی‌تابند، قدرت تحمل این قدرت نرم در همسایگی خود و در منظومه شورای همکاری حوزه خلیج فارس را تحمل نکنند.
خامه‌یار، وجود قدرت سخت قطر را یکی دیگر از دلایل اقدام اخیر عربستان علیه قطر عنوان کرد و در این‌باره توضیح داد: اول این‌که قطر میزبان 3 پایگاه نظامی اصلی آمریکا در خلیج فارس است، زیرا هیچ یک از پایگاه‌های نظامی آمریکا در کشورهای عربی، امنیت پایگاه‌های قطر را ندارند. همچنین قطر بازی دیپلماتیک خوبی را انجام داد. قطر به این بهانه و ادعا که کشور کوچکی است، با تمامی قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای و بین‌المللی رابطه برقرار کرد تا در ذیل آن بتواند امنیت خود را حفظ کند. به همین دلیل موازنه و تعامل مناسبی با ایران، عراق، عربستان، انگلیس، آمریکا و رژیم صهیونیستی داشته‌اند.
این کارشناس رسانه‌ای غرب آسیا ادامه داد: به جز در مورد بحران سوریه و شبکه «الجزیره»، قطر روابط خوبی با ایران داشته است. در طول جنگ تحمیلی قطر از نادر کشورهای حوزه خلیج فارس بود که تا حد زیادی بی‌طرف بود و کمکی به طرف‌های درگیری نکرد. ایران تنها کشور خارجی است که توانست در قطر رایزنی فرهنگی دایر کند؛ البته کشورهای آمریکا و انگلیس و فرانسه پیش از استقلال قطر، در این کشور نمایندگی فرهنگی خود را دایر کرده بودند.
خامه‌یار در ادامه سخنانش با اشاره به قدرت اقتصادی قطر، گفت: این کشور با حدود 300 هزار نفر شهروند قطری، ثروتمندترین کشور جهان است. این کشور بیش از 2 میلیون و 400 هزار خارجی را میزبانی می‌کند که بخش عمده آنها به انجام فعالیت‌های عمرانی مشغول هستند. قطر همچنین بزرگ‌ترین صادرکننده گاز مایع در جهان است که 60 درصد نیاز بازار آسیا و 30 درصد بازار جهان را شامل می‌شود. این کشور کوچک در رده دوازدهم صندوق‌های دولتی ذخیره دارایی جهان است. مساحت فرودگاه قطر که بیش‌تر برای ترانزیت از آن استفاده می‌شود، از پروژه‌های عظیم منطقه و ناوگان هوایی «قطر ایر ویز» که از 25 سال پیش توسط یک مدیر قطری ایرانی‌تبار مدیریت می‌شود، از بزرگ‌ترین خطوط هوایی دنیا محسوب می‌شود.
این کارشناس ادامه داد: متاسفانه بخشی از این درآمد هنگفت این کشور در حمایت از برخی از گروه‌های افراطی و تندرو صرف می‌شود.
کارشناس حوزه جهان اسلام و کشورهای عربی در ادامه سخنانش با اشاره به بهره‌گیری این کشور از قدرت و توان ایدئولوژیکی جهان اسلام اظهار کرد: شخصیت‌های بزرگ سیاسی ـ ایدئولوگ جهان اسلام از کشورهای تونس، الجزایر، سودان و ... و همچنین اعضای حماس و رهبران اخوان‌المسلمین و تبعیدیان و ... که عناوین اسلامی و روحانی و نخبگی دارند، همه در قطر میزبانی می‌شوند. این میزبانی را دوحه هم قبل از بیداری اسلامی و هم بعد از آن انجام داده است که تأثیر بسیار زیادی در روابط مثبت و منفی قطر با کشورهای مختلف اسلامی دارد.
وی افزود: همچنین جلسات حل اختلاف کشورها و گروه‌های اسلامی مانند گروه‌های 8 مارس و 14 مارس لبنان، چچنی‌ها، گروه‌های مختلف فلسطینی و گروه‌های سودانی و یمنی و ... در قطر و با مدیریت قطری‌ها در سال‌های گذشته انجام شده است. این وضعیت برای سعودی‌ها که داعیه خادمی بین‌الحرمین و برادر بزرگ‌تری کشورهای عربی را دارند، گران و دردآور بوده است.
خامه‌یار همچنین بیان کرد: قطر حامی جریان اخوان‌المسلمین می‌شود که در تونس و مصر و سودان در سطوح مختلف و به شیوه‌های گوناگون کنار زده شده‌اند. نمایندگی شبکه تلویزیونی «الجزیره» در مصر به قرارگاه عملیاتی علیه ژنرال السیسی و رژیم مصر تبدیل می‌شود و برای مصری‌ها برنامه جداگانه پخش می‌کند. قطری‌ها همچنین از تمامی گروه‌های تکفیری که به مقابله با گروه‌های تکفیری مورد حمایت عربستان سعودی می‌پردازند، حمایت شدید می‌کنند که این درگیری به سود مقاومت و ارتش سوریه منجر شده است.
وی افزود: هر چند بخش بزرگی از مخاطبان عرب زبان «الجزیره» به تلویزیون «المیادین» پیوسته‌اند؛ اما متاسفانه «الجزیره» همچنان از نظر خیلی‌ها به عنوان پرچ‌مدار تفرقه و طایفه‌گری در جهان اسلام،، ایفای نقش می‌کند. بنا بر این قطر با این امکانات عظیم و قدرت اقتصادی و قدرت نرم و قدرت سخت، توانسته است سعودی‌ها را به واکنش وادار کند.
خامه‌یار همچنین درباره علل ایجاد بحران کنونی عربستان و قطر تشریح کرد: از ابتدای خروج انگلیس در اوایل دهه 70 میلادی، جای جای منطقه با بمب‌های ساعتی خطرناک مین‌گذاری شده است که در هر لحظه و با هر بهانه‌ای این بمب‌ها از راه دور کنترل و منفجر می‌شوند، این بمب‌ها را می‌توان سر چاه‌های مشترک نفت، تقسیم قبایل، هویت، شهروندی، اختلافات سیاسی و به ویژه تنازعات مرزی و غیره مشاهده کرد.
وی ادامه داد: همان‌طور که پیش از این هم تأکید شد، ظرفیت‌های قطر برای سعودی‌ها آزاردهنده است و از مدت‌ها پیش منتظر انتقام‌گیری بودند. دلیل دیگر حمایت گسترده قطر از جنبش اخوان‌المسلمین رقیب و حریف فکری دیرینه وهابیت است.
این محقق و پژوهشگر مسایل جهان عرب در بخش دیگری از سخنانش درباره دلیل انتخاب این زمان از سوی عربستان سعودی برای مقابله با قطر، گفت: عربستان سعودی چند سال قبل برای ضربه زدن به ایران و روسیه اقدام به کاهش زیاد قیمت نفت در بازارهای جهانی کرد. این کاهش قیمت به ایران ضررهایی وارد کرد؛ اما از آنجا که کشور ما دارای برنامه بود و دارای صادرات غیرنفتی بسیار، این کاهش قیمت به نوعی تحت کنترل دولت درآمد، هر چند ضربه‌هایی هم به اقتصاد کشور وارد ساخت. اما این کاهش قیمت نفت به فاجعه‌ای برای حکومت‌ها و شهروندان منطقه تبدیل شد و عربستان را از این کرده خود پشیمان ساخت و آنها بسیار بیش‌تر از ایران از این وضعیت ضربه خوردند.
وی ادامه داد: در سفر اخیر ترامپ به عربستان، سعودی‌ها با دریافت نقد 110 میلیارد دلار، یک فاکتور 400 میلیارد دلاری خرید از آمریکا در طی چند سال آینده را متقبل شدند. این فاکتور سنگین باید نقد شود و از آنجا که عربستان بابت کاهش قیمت نفت با مشکلات مالی مواجه شده است، چشم به ثروت کشورهای منطقه دوخته و تنها قطر است که می‌تواند بخشی از این مبلغ را بپردازد؛ اما قطری‌ها حاضر به این کار نیستند و معتقدند که اگر قرار است هزینه‌ای به آمریکا پرداخت شود، خود رأساً و بدون واسطه این کار را انجام خواهند داد تا بتوانند امتیازاتی را هم دریافت کنند.
خامه‌یار تأکید کرد: پس به نظر می‌رسد یکی از دلایل بروز این وضعیت در این دوره و بعد از رقص شمشیر، تأمین بخشی از فاکتور خرید سلاح از سوی عربستان سعودی است.
وی سپس با بیان این‌که برخی معتقدند این بحران، سناریوی آمریکایی‌هاست که برنامه‌ریزی‌های خود را برای گرفتن بازار گاز مایع جهان که هم‌اکنون در اختیار قطری‌هاست، آغاز کنند، ادامه داد: موضوع مطرح دیگر حضور ردپای انگلیسی‌ها در این بحران است. چندی پیش خانم ترزا می، نخست‌وزیر انگلیس (تازه از اتحادیه اروپایی خارج شده) به منطقه آمد و در اجلاس شورای همکاری خلیج فارس در منامه (پایتخت بحرین) سخنرانی کرد و به شدت به ایران هراسی پرداخت که نتیجه آن فروش 10 میلیارد دلار اسلحه به کشورهای عربی بود. این قرارداد در قیاس با قرارداد 110 میلیارد دلاری آمریکا برای فروش اسلحه، ناچیز است و از آنجا که در بحث موج تغییر قیمومیت در خلیج فارس که سه کشور از جمله قطر، تحت قیمومیت انگلیس قرار گرفتند، این کشور تحریک شد تا تقابلی با عربستان سعودی آغاز کند، پس انگلیسی‌ها وارد صحنه شدند تا جشن و پایکوبی و رقص شمشیر را به هم بخورد و شیرینی را در کام رقاصان ان جشن تلخ کند.
خامه‌یار در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: با توجه به شرایط پیش آمده در منطقه، فضای ائتلاف و ایران‌هراسی شکسته شده است. فضایی که در اجلاس ریاض ایجاد شده و به لطف الهی، فرو ریخت.
وی ادامه داد: سعودی‌ها برای پایان بحران شروط 10 گانه سنگین خود را به قطر اعلام کرده‌اند که اگر قطری‌ها آن را بپذیرند، حیثیت و آینده‌ای برای آنها باقی نخواهد ماند. البته تأکید می‌شود که اگر قطر این شروط را بپذیرد، عربستان سراغ دیگر کشورهای عربی هم خواهد رفت تا برادر بزرگی خود را اعمال کند.
خامه‌یار در ادامه سخنانش با اشاره به واکنش قدرت‌های بزرگ جهانی و منطقه‌ای در خصوص این بحران گفت: کاخ سفید به دلیل امنیت نیروهای خود در پایگاه‌های نظامی 3 گانه در قطر، خیلی با احتیاط با این بحران برخورد کرده است. در عین حال جانبداری از سعودی‌ها را پنهان نکرده است. ترکیه هم به این دلیل که همیشه به دلیل خلافت و وهابیت با عربستان سعودی اختلاف داشته است و حمایت قطر از اخوان‌المسلمین و گروه‌های تکفیری هوادار ترکیه، از قطر صرف‌نظر نمی‌کند و به همین دلیل در حال اعزام 5 هزار نیرو به این کشور هستند.
وی ادامه داد: حال این سؤالات مطرح می‌شود که عراق و ایران به چه سمتی خواهند رفت؟ ایران می‌تواند امنیت منطقه که امنیت خودش در گرو آن است را نادیده بگیرد؟ روسیه چه واکنشی به این بحران نشان خواهد داد؟ آیا جابجایی پایگاه‌های نظامی واشنگتن و مسکو در منطقه امکان پذیر است؟ دیدار وزیر خارجه قطر از روسیه با هدف تهدید یا تطمیع و یا چه اهداف دیگری بود؟ سرنوشت شورای همکاری خلیج فارس چه خواهد شد؟ کشورهای آزادشده از شورای همکاری خلیج فارس به چه سمتی خواهند رفت و به کدام بازیگران بزرگ منطقه گرایش پیدا خواهند کرد؟ و در چه مداری خواهند چرخید؟ مصر چه اقدامی انجام خواهد داد؟ واکنش جنبش‌های اسلامی و اخوان‌المسلمین چه خواهد بود؟ و سؤالات بسیاری که باید برای هر کدام پاسخی یافت.
خامه‌یار در ادامه با تأکید بر این‌که به نظر می‌رسد شروط سنگین سعودی‌ها قابل اجرا و پذیرش از سوی قطری‌ها نیست، گفت: بهترین راه برون‌رفت از این وضعیت، از سوی مخالفان دوحه کودتاست. کودتا سنت دیرینه منطقه و به ویژه قطر است. حاکم فعلی با کنارگیری پدر جانشین پدرش شد. حاکم قبلی هم با کوتای سخت پدر خود را کنار گذاشته بود و کودتا در این کشور پررنگ بوده است.
این کارشناس ارشد منطقه درباره بایدهای واکنش ایران به بحران عربستان و قطر گفت: نباید فراموش کنیم که این اختلاف خانوادگی محسوب می‌شود؛ هرچند عمیق هم باشد. این روند پیش از این هم تجربه شده است. کوچک‌ترین بهانه کافی است که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس گرد هم جمع شوند و دوباره این کشورها با هم آشتی کنند و اختلافات را هرچند موقت کنار بگذارند و مسأله را فیصله دهند، هرچند ریشه این اختلافات چرکین باقی بماند.
وی تأکید کرد: باید بدانیم که برخی از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس موتور محرکه تمامی بحران‌هایی هستند که علیه انقلاب اسلامی و مردم مظلوم و شهدای ما ایجاد شده بوده‌اند. در زمان جنگ تحمیلی، بعد از جنگ تا محاصره اقتصادی و ایجاد فضای ایران‌هراسی و موضوع هسته‌ای و ... به ما ظلم سنگین و جفای فراوان شد.
خامه‌یار همچنین در تأکیدی دوباره اظهار کرد: قطر به عنوان یک بازیگر کوچک منطقه، نمی‌تواند قطب‌بندی جهانی و منطقه‌ای ایجاد کند. قطر تنها با اتکا به بازیگران منطقه‌ای و جهانی می‌تواند به ایستادگی خود ادامه دهد و ما تنها می‌توانیم یکی از این بازیگران باشیم. در پیمان‌های آینده به این فکر کنیم که قطری‌ها بیش‌تر به دیگران اتکا عمده‌ای خواهند داشت، قطری‌ها به لحاظ مالی، اقتصادی و رسانه‌ای، منبع اصلی تقویت برخی از گروه‌های افراطی در منطقه و جهان اسلام هستند.
رایزن پیشین فرهنگی ایران در قطر با بیان این‌که کشور با صادرات چند هواپیما غذا، کار اساسی در قبال بحران کنونی قطر انجام نمی‌دهد، گفت: باید از مدل بحران کویت در زمان اشغال توسط صدام استفاده کنیم. کویت در زمان دفاع مقدس، با حمایت از صدام به ما جفا کردند؛ اما ما درهای کشور را به روی کویتی‌های جنگ‌زده باز کردیم. پیش از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و همسایگان کویت، این اشغال را محکوم کردیم و به این کشور در خاموش کردن چاه‌های نفت که در روز آخر اشغال توسط سربازان ارتش بعثی صدام به آتش کشیده شده بودند، یاری رساندیم. کویتی‌ها به دلیل این مدل رفتاری انسان‌دوستانه و مبتنی بر اخلاق اسلامی، همیشه و در همه جا خود را مدیون ایران می‌دانند.
وی تأکید کرد: بر این اساس معتقدم که در قبال قطر هم باید این مدل و الگو را پیگیری کنیم و خیلی به دنبال سودهای اندک، موقت و گذارا نباشیم.
خامه‌یار در پایان با بیان این‌که این بحران فرصت خوبی برای ایران فراهم ساخته تا به صورت غیرمستقیم پیام‌های انسانی و حقوق‌بشری خود را مطرح کنیم، تأکید کرد: ایران راضی به بی‌ثباتی در همسایگان خود از جمله در قطر نیست. هرگونه بی‌ثباتی به چاه‌های نفت، تنگه هرمز، صادرات نقتی، میدان‌های مشترک گازی و ... آسیب می‌رساند و استقرار و آینده منطقه را تهدید می‌کند.
...................
پایان پیام/ 167