به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ حجت‌الاسلام و المسلمین «عباس صبوحی» پژوهشگر قرآنی، در گفت‌وگو با خبرنگار ابنا مطالب ارزشمندی در مورد مشخصه‌های زندگی قرآنی و راهکار ترویج اخلاق قرآنی در سطح جامعه بیان کرد. در ادامه، این گفت‌وگو را می‌خوانید.
ابنا: مشخه‌های زندگی قرآنی چیست؟
ـ به نظرم می‌رسد هر کسی که مقداری با آموزه‌های قرآنی آشنا باشد می‌داند که مهمترین شاخصۀ زندگی قرآنی تقوا است. خیلی از مفاهیم در قرآن کریم می‌توانند سرفصل یکی از شاخصه‌های زندگی قرآنی باشند، اما هیچ عنوانی از این میان به پای تقوا نمی‌رسد. چه از نظر جامعیت، چه از نظر تکرار و چه از نظر میزان اهمیتی که در کلام خدا به آن داده شده است.
فرمان «اتقوالله» در جای‌جای قرآن تکرار شده و قرآن بهترین عاقبت‌ها را برای متقین وعده داده است. قرآن کریم بهترین پوشش معنوی برای آحاد یک جامعۀ قرآنی را تقوا می‌داند. آنجا که در بیانی ویژه، بهترین لباس را تقوا معرفی می‌کند: «و لباس التقوی ذلک خیر».
مراد از تقوای قرآنی، مراقبت است. مراقبت هر کسی از اینکه در دام خطاها و نافرمانی‌ها گرفتار نشود. کاری که بیش از هر کس و هر چیزی نفعش به خود کسی که تقوا را رعایت کرده می‌رسد. هم نفع دنیوی و هم منافع بی‌پایان اخروی‌اش.
البته هر کس که می‌خواهد به این شاخصۀ مهم زندگی قرآنی توجه کند، باید متوجه باشد که تقوای قرآنی منحصر در تقوای فردی نیست. قرآن کتاب فرد و جامعه است و از همین‌رو تقوایی که قرآن معرفی کرده و به آن دعوت می‌کند، هم تقوای فردی و هم تقوای اجتماعی است. باید در همۀ مسائل فردی و اجتماعی پیگیر تقوای قرآنی بود و به آن عمل کرد.
ابنا: جامعۀ ما چه مقدار از خلاق قرآنی فاصله دارد؟
ـ اول باید تعریف درستی از اخلاق قرآنی داشت. اخلاق قرآنی یعنی همۀ قرآن. همۀ آنچه در قرآن آمده تفصیل مفهوم اخلاق است. اگر تصور بشود که مراد از اخلاق، صرفاً لبخند و خوش‌صحبتی و... است، تصور غلطی است. اگر این‌طور تصور شود، طبیعتاً خیال می‌شود که معیارهای ارزیابی اخلاق قرآنی جامعه هم فقط همین موارد است.
اخلاق قرآنی مجموعه‌ای از بایدها و نبایدهاست. مجموعۀ منسجمی که در کنار هم تعریف شده و زنجیروار سامان داده شده است. مثلاً اگر رحمت و عطوفت جزئی از اخلاق قرآنی است، غضب و خشم هم جزئی از اخلاق قرآنی است. خشم و غضب با کافران دشمن خدا و رحمت و عطوفت با مومنان به خدا: «محمد رسول الله والذین معه اشداء علی الکفار رحماء بینهم».
اگر نماز و روزه و زکات، اخلاق قرآنی است، جهاد و امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر هم اخلاق قرآنی است.
اصلاً اخلاق یعنی آن صفاتی که باید در وجود آحاد و جامعه ملکه باشند. هر فرد و جامعه‌ای که سعی در ملکه کردن همۀ صفات قرآنی در خودش را دارد، نزدیکترین جامعه به اخلاق قرآنی است. باز هم تأکید می‌کنم، همۀ صفات قرآنی، بدون گزینش و تفکیک که قرآن هم گزینشی عمل کردن را توبیخ کرده: «افتؤمنون ببعض الکتاب و تکفرون ببعض»
ابنا: به منظور ترویج اخلاق قرآنی در سطح جامعۀ اسلامی، چه اقداماتی باید صورت بگیرد؟
ـ برای ریز شدن در اقدامات لازم، جا برای صحبت و برنامه‌ریزی زیاد است. اما من در دو شاخۀ اصلی در این‌باره صحبت می‌کنم. اولین اقدام مربوط به مردم جامعۀ اسلامی به عنوان مخاطبان قرآن است. اینکه تعاملشان را با قرآن در همراهی‌های ظاهری خلاصه نکنند. باور کنند که قرآن فقط برای تبرک و تیمن نیست بلکه به گفتۀ خودش کتاب برنامه است. هدی للعالمین است، تبیاناً لکل شی است. پس نباید صرفاً به عنوان یک کتاب مقدس به آن نگاه کرد بلکه باید برای بهره‌مندی کامل از آن تلاش کرد و به فرمودۀ امیرمؤمنان(ع) در خطبۀ فضل قرآن، باید دردها را با آن درمان کرد و مشکلات را با آن حل کرد چراکه قرآن درمان دردهای بزرگ، مثل ضلالت و کفر و نفاق است.
دومین اقدام که بی‌ربط از اقدام اول نیست، مربوط به سازمان‌ها و نهادها و مؤسسات قرآنی است. اینکه با تمام توان سعی در ایجاد انس و الفت جامعه و معارف و حقایق قرآنی داشته باشند و آن‌ها هم در برنامه‌ها، دوره‌ها، کتاب‌ها، مسابقاتشان و غیره در تعامل ظاهری با قرآن منحصر نباشند.
نسخۀ خود قرآن کریم برای عملی شدن دو اقدام بالا توجه فراوان به تدبر در قرآن کریم است. قرآن غایت نزول خودش را تدبر در قرآن می‌داند و اعلام کرده با تدبر در قرآن است که می‌شود از سخنان قرآن بهره‌مند بود و به آن متذکر شد. «کتاب انزلناه الیک مبارک لیدبروا آیاته و لیتذکر اولوالالباب».
تجوید، روخوانی، قرائت، حفظ و... همه و همه وقتی ارزشمند است که دروازه و مقدمۀ تدبر در قرآن باشد. امیرمؤمنان(ع) فرمودند که: «الا لاخیر فی قرائة لیس فیها تدبر». آگاه باشید در قرائتی که در آن تدبر نباشد خیری نیست.
اگر به دنبال گسترش و ترویج اخلاق قرآنی هستیم، باید همه با هم از افراد گرفته تا مؤسسات و نهادها به دنبال انس با معارف و حقایق قرآن باشیم و این جز با عمل به وظیفۀ تدبر محقق نمی‌شود. به امید روزی که با توسعۀ فرهنگ تدبر در قرآن شاهد گسترش اخلاق قرآنی باشیم.
...............
پایان پیام/ 320