به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ جلسه درس اخلاق طلاب جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) روز چهارشنبه در تالار بیداری اسلامی این مؤسسه برگزار شد.
در این جلسه، حجت الاسلام و المسلمین «شهاب الدین مشایخی راد»، استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) به تبیین موضوع «شکرگزاری و رضایتمندی از خداوند در صحیفه سجادیه» پرداخت.
ادعیه صحیفه سجادیه لبریز از معرفت است
استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) اظهار داشت: اگر در منابع اسلامی، بحث جامعی درباره شکر مورد جستجو قرار دهیم، دعای ۳۵ کتاب صحیفه سجادیه به ما کمک فراوانی می‌کند.
حجت الاسلام و المسلمین مشایخی راد افزود: ادعیه صحیفه سجادیه لبریز از معرفت است و امام سجاد(علیه‌السلام) با زبان دعا معارفی به ما عرضه می‌دارد که اگر به زبان توصیفی درآوریم معارف ارزشمندی از آن استخراج می‌شود.
وی به دعای ۳۵ صحیفه سجادیه که دعایی در شرح شکر است، اشاره کرد و ادامه داد: شکر دارای مراتب و ظرایفی است و با استفاده از این دعای صحیفه سجادیه می‌توان مفهوم ، انواع، مراتب و مبانی شکر و همچنین اصول و قواعد شکر را از آن استخراج کرد.
شکرگزاری از جمله از مفاهیم در فرهنگ قرآنی، روایی و دعایی ما است
استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) به فرازهای اول دعای ۳۵ صحیفه سجادیه اشاره کرد و افزود: امام سجاد(علیه‌السلام) این دعا را با حمد و سپاس از خداوند آغاز می‌کنند و بر لزوم ستایش و حمد خداوند تأکید کرده و می‌فرمایند: «ألْحَمْدُ لِلَّهِ رِضًى بِحُكْمِ اللَّهِ ، شَهِدْتُ أَنَّ اللَّهَ قَسَمَ مَعَايِشَ عِبَادِهِ بِالْعَدْلِ ، وَ أَخَذَ عَلَى جَمِيعِ خَلْقِهِ بِالْفَضْلِ؛ خداى را سپاس گويم و به حكم او رضا دهم، گواهى مي‌دهم كه خداى تعالى روزى بندگان را به عدل بخش كرده، و به هر يك از آفريدگان بيش از حاجتش عطا فرموده است».
حجت الاسلام و المسلمین مشایخی راد ادامه داد: برخی از مفاهیم در فرهنگ قرآنی، روایی و دعایی ما جزو مفاهیم مادر هستند و بقیه مفاهیم در پرتو آن مفاهیم معنا پیدا می‌کنند، شکر نیز از جمله این مفاهیم مادر است.
وی گفت: شکر به معنای ستایش، فروتنی و تواضع در برابر برخورداری و منفعتی است که دریافت می‌کنیم؛ شکر عمدتا از نعمت است و یک برخورداری وجودی که ضرورت حیاتی ما را برطرف می‌کند یا سودی را برای ما به ارمغان می‌آورد.
رابطه مستقیم بین شکرگزاری و رضایتمندی
استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) تصریح کرد: اگر مفهوم شکر را عمیق تر تعریف کنیم، یک مفهوم رضایتمندی برای ما دارد؛ اگر ما از موضوعی راضی نباشیم، نمی توانیم شاکر باشیم؛ لازمه شکرگزاری این است که ما از منعم به واسطه برطرف کردن ضرورت‌های حیاتی و یا دریافت فواید و سودمندی‌هایی راضی باشیم و سر تعظیم فرود آوریم.
حجت الاسلام و المسلمین مشایخی راد با بیان اینکه اگر ما رضایت نداشته باشیم، شاکر هم نخواهیم بود، یادآور شد: شکر و رضایتمندی هر دو امر نسبی هستند، یعنی هر چه رضایتمندی ما بیشتر شود، شکر و سپاس ما بیشتر می‌شود؛ بنابراین مقام و مرتبه شکر ما با مقام و مرتبه رضایتمندی ما از منعم ارتباط مستقیم دارد.
وی در ادامه شکر در برابر پروردگار را مطرح کرد و بیان داشت: شکر یک مفهوم اجتناب ناپذیری است که بر مبنای رضایتمندی تعریف می‌شود، یعنی اگر ما نسبت به خداوند رضایت کامل داشته باشیم شکر ما نیز کامل خواهد بود.
چگونه شکر خود را نسبت به خداوند ارتقا ببخشیم؟
استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) تصریح کرد: اگر ما بخواهیم شکر خود را نسبت به خداوند ارتقا ببخشیم و متعالی کنیم، باید ببینیم چه مقدار نسبت به خداوند راضی هستیم و این مفهوم پیچیده ای است؛ زیرا ما می‌توانیم در مقوله رضایتمندی تصرف کنیم، اما در مقوله شکر نمی توانیم تصرف داشته باشیم.
حجت الاسلام و المسلمین مشایخی راد تأکید کرد: ما باید ببینیم چه مقدار از خداوند راضی هستیم، آیا تقاضای بدیل می‌کنیم یا نه؟ آیا تقاضای برتر از آنچه که داریم می‌کنیم؟ آیا تقاضا می‌کنیم که ای کاش این نعمت را در مقطع زمانی زودتر به دست می‌آوردیم؟ همچنین آیا نسبت به آنچه که خداوند به ما نداده، راضی هستیم و شکر می‌کنیم؟.
وی بر موضوع شکر بر نعمت‌های داده شده و داده نشده اشاره کرد و گفت: ما چقدر در شکرگزاری ارتباط خود را فقط با خداوند می‌سنجیم نه با دیگران؟ یعنی به نعمت‌هایی که خداوند به دیگران داده، نظر نداریم.
استاد رشته تعلیم تربیت جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) عنوان کرد: ما به عنوان طلبه و مبلغ دین می‌خواهیم طبیب نفوس مردم باشیم، بنابراین ابتدا باید تمام راه‌ها را در وجود خود مورد کاوش قرار دهیم و تحقیق کنیم، آنگاه در مقام درمان برآییم.
خداوند تمام روزی بندگان خود را بر اساس عدل و تفضل عنایت کرده است
حجت الاسلام و المسلمین مشایخی راد برای پاسخ به سؤالات مطرح شده به فرازهای دعای ۳۵ صحیفه سجادیه اشاره کرد و افزود: امام سجاد(علیه‌السلام) در فراز ابتدایی این دعا می‌فرمایند: «ألْحَمْدُ لِلَّهِ رِضًى بِحُكْمِ اللَّهِ؛ خداى را سپاس گويم و به حكم او رضا دهم»، یعنی به حکم خداوند رضایت دارم و او را سپاس می‌گویم.
وی ادامه داد: امام سجاد(علیه‌السلام) در این دعا تصریح می‌کنند که خداوند تمام معایش و روزی بندگان خود را بر اساس عدل انجام داده است، بنابراین اگر ما به این موضوع که خداوند حاکم عادل است، معتقد باشیم، نسبت به خداوند راضی خواهیم بود.
سنت خداوند این است که با فضل خود با ما رفتار می‌کند
استاد رشته تعلیم و تربیت جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) اضافه کرد: مبنای شکر، رضایتمندی است و مبنای رضایتمندی این است که ما آنچه را که در زندگی دریافت می‌کنیم، بر مبنای عدالت خداوند است، یعنی شاکر نبودن ما به خاطر این است که ما در مقام عدل خداوند شک داریم.
حجت الاسلام و المسلمین مشایخی راد بیان داشت: اگر ما یقین داشته باشیم که خداوند معیشت و روزی بنده‌های خود را بر اساس عدل عنایت کرده است، رضایتمندی را به دنبال خواهد داشت.
وی با بیان اینکه خداوند با فضل خود با ما رفتار می‌کند، یادآور شد: خداوند در واقع نسبت به تمام مخلوقات بر اساس تفضل عمل کرده است و اگر ما به وجود خود رجوع کنیم، می‌بینیم که شایستگی بسیاری از نعمت‌ها را نداشته ایم.
استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) افزود: اگر خداوند بر اساس عدالت با ما رفتار کند، هیچ انسانی نجات پیدا نمی کند بنابراین سنت خدا این است که با فضل خود با بندگان خود برخورد می‌کند.
رضایتمندی ما نسبت به خداوند باید بر اساس مبنای تفضل شکل بگیرد
حجت الاسلام و المسلمین مشایخی راد عنوان کرد: اگر چنانچه دیدگاه ما این است که خداوند بر اساس تفضل به ما عنایت می‌کند و ما بیش از آنچه شایستگی داریم مورد عنایت خداوند بودیم، رضایتمندی ما نسبت به خداوند بر اساس مبنای تفضل شکل می‌گیرد.
وی اظهار داشت: امام سجاد(علیه‌السلام) به ما می‌آموزاند که اگر می‌خواهیم رضایتمندی و تواضع داشته باشیم، باید بدانیم که خداوند بر اساس عدل و تفضل به ما نعمت داده و دیگر اینکه ما بین خود و دیگران، نسبت سنجی نداشته باشیم، یعنی به خداوند اعتراض نکنیم که چرا این نعمت را به ما نداده، اما به دیگری داده است.
استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) گفت: ما برای سنجش شکرگزاری خود از خداوند باید به دو موضوع توجه داشته باشیم، یکی اینکه چقدر ما به عدالت و تفضل خداوند اعتقاد داریم و دیگر اینکه چه مقدار خود را در انحصار خداوند در نظر می‌گیریم.
رضایتمندی دارای مراتب و مفهومی وسیع و گسترده است
حجت الاسلام و المسلمین مشایخی راد بیان کرد: رضایتمندی دارای مراتب و مفهومی وسیع و گسترده است و اگر بخواهیم به مراتب عالی رضایتمندی برسیم، باید از نگاه به داشته‌ها به سوی نگاه به نداشته‌ها حرکت کنیم؛ ما رضایتمندی را بر شکر بر نعمت در نظر می‌گرفتیم، اما اگر رضایتمندی را بر نداشته‌ها هم سوق و گسترش دهیم، به مفهومی از رضایتمندی دست پیدا می‌کنیم که متناظر با آن به یک مفهوم متعالی و ارتقایی از شکر هم دست پیدا می‌کنیم.
وی به فراز دیگری از دعای ۳۵ صحیفه سجادیه اشاره کرد و افزود: امام سجاد(علیه‌السلام) می‌فرماید: وَ طَيِّبْ بِقَضَائِكَ نَفْسِي وَ وَسِّعْ بِمَوَاقِعِ حُكْمِكَ صَدْرِي؛ و دل مرا به قضایت دلخوش كن و سينهام را به موارد حُكمت گشاده فرما».
قضا و اراده خداوند جز به خیر اجرا نمی شود
استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) با بیان اینکه طیب نفس به معنای رضایتمندی عادی است، تصریح کرد: اگر ما بخواهیم به طیب نفس و مقام رضایتمندی برسیم، باید ثقه و اطمینانی به خدا داشته باشیم که بدانیم که قضا و اراده خداوند جز به خیر اجرا نمی شود.
وی تأکید کرد: ما نسبت به مصیبت ها، بلایا، فقر، ناراحتی‌ها و بیماری‌ها چقدر صبور هستیم و چقدر می‌گوییم: «الهی رضا برضائک»؟؛ اگر ما در زمان مصیبت‌ها با اطمینان به خداوند صبر پیشه کنیم و به تقدیر الهی راضی باشیم، به مقام اول رضایتمندی یعنی طیب نفس دست پیدا می‌کنیم.
معرفت انسان با دعاها شکل می‌گیرد
حجت الاسلام و المسلمین مشایخی راد با بیان اینکه سعی کنید با دعاها ارتباط برقرار کنید که معرفت انسان با دعاها شکل می‌گیرد، عنوان کرد: مقام رضایتمندی در این است که بدانیم هر مسئله ای که در زندگی ما پیش می‌آید، خیر ما در آن است و در همان، برکت را جستجو کنیم.
وی اظهار داشت: نگاه ما در رضایتمندی، نگاه به داده است، اما مرتبه بالاتر این است که ما به چنان شرح صدری برسیم که در برابر آنچه خداوند از ما سلب کرده نسبت به نعمت‌ها رضایتمندی و شکر بیشتری داشته باشیم.
استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) افزود: مقام شرح صدر مقامی است که دیگر لیت(ای کاش) نمی‌گوییم، یعنی نسبت به آنچه که خداوند به ما نداده، علاقه ای نشان نمی دهیم؛ اگر موضوع و محوریت رضایتمندی ما به سمت نداده‌ها حرکت کند، شکرگزاری کامل بر اساس یک رضایتمندی کامل به دست می‌آید.
شکرگزاری مفهوم گسترده ای در مجموعه روایی ما دارد
حجت الاسلام و المسلمین مشایخی راد با بیان این پرسش که آیا نسبت به نداده‌های خداوند هم شکرگزار هستیم؟، تصریح کرد: فردی که نسبت به خداوند راضی است، باید رضایت خود را چنان ارتقا ببخشد که نسبت به آنچه که برخودار شده راضی باشد و نسبت به آنچه که برخوردار نیست، هم شاکر باشد.
وی با بیان اینکه شکر مفهوم گسترده ای در مجموعه روایی ما دارد تأکید کرد: اگر بخواهیم به مقام شکر و رضایتمندی برسیم باید تا جایی که می‌توانیم ارتباط خود را با خداوند در نظر بگیریم که این معارف در صحیفه سجادیه وجود دارد.
سعه صدر و رضایتمندی از خداوند، مراتب عالی شکر را به دنبال دارد
استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) به تأثیر شکرگزاری و رضایتمندی از خداوند در حوزه فردی و اجتماعی اشاره کرد و افزود: ما در حوزه فردی باید به خود برگردیم و ببینیم چقدر شاکر و راضی هستیم و باید ببینیم که مقام رضایتمندی ما نسبت به خداوند چگونه است.
حجت الاسلام و المسلمین مشایخی راد با اشاره به اینکه گاهی اطمینان ما نسبت به خداوند در مواقع بحرانی در اعماق و لایه‌های پنهان قلبی ما آشکار می‌شود، افزود: برخی مواقع انسان در مصیبتی قرار می‌گیرد که ظاهر آن شر، اما باطن آن خیر است و ما باید از این موقعیت‌ها استفاده کنیم.
وی بیان داشت: اگر ما در حوزه اجتماعی راضی باشیم و شرح صدر داشته باشیم، ارتباط ما با انسان‌های دیگر به درستی انجام می‌شود؛ اگر خداوند ما را به مقام سعه صدر و رضایتمندی برساند و مراتب عالی شکر را نصیب ما کند، آنگاه ارتباط ما با انسان‌ها و دیدگاه ما نسبت به انسان‌ها تغییر می‌کند.
رضایتمندی از خداوند، آثار اجتماعی و فرهنگی به دنبال دارد
استاد جامعه‌الزهرا(سلام‌الله‌علیها) به فراز «وَ اعْصِمْنِي مِنْ أَنْ أَظُنَّ بِذِي عَدَمٍ خَسَاسَةً ، أَوْ أَظُنَّ بِصَاحِبِ ثَرْوَةٍ فَضْلًا ، فَإِنَّ الشَّرِيفَ مَنْ شَرَّفَتْهُ طَاعَتُكَ ، وَ الْعَزِيزَ مَنْ أَعَزَّتْهُ عِبَادَتُكَ؛ و مرا حفظ كن از اينكه بينوائى را پست و خوار انگارم يا دولتمند را بزرگ و ارجمند پندارم، چون ارجمند آنست» اشاره و تصریح کرد: اگر ما به مراتب عالی شکر دست پیدا کنیم، آنگاه ما فردی را حقیر و پست نخواهیم شمرد و همچنین برای افراد سرمایه دار و ثروتمند مقام و فضل و جایگاهی قائل نمی شویم.
حجت الاسلام و المسلمین مشایخی راد با بیان اینکه رضایتمندی از خداوند، آثار اجتماعی و فرهنگی به دنبال دارد، گفت: اگر ما از خداوند رضایتمندی داشته باشیم، آنگاه می‌توانیم ارتباطات خود را کنترل کنیم و به خودمان بپردازیم و در نتیجه ابراز و انعکاس عواطف و رفتارها و همچنین افکار ما مورد اصلاح قرار می‌گیرد.
وی با اشاره به معارف صحیفه سجادیه، تصریح کرد: ما نباید کتاب صحیفه سجادیه را رها کنیم، صحیفه سجادیه ما را به شناخت دردها و درمان دردهایمان رهنمون می‌کند و ما می‌توانیم درمان دردهای جامعه را از این کتاب استخراج کنیم.
........................
پایان پیام/ 167