به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ رئیس دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم پیش از ظهر امروز در همایش ملی بررسی آرای تفسیری علامه معرفت اظهار داشت: این همایش جنبه محتوایی بسیار خوبی دارد و مقالات خوبی ارئه شده و از ده جلد ترجمه التمهید آیت الله معرفت رونمایی خواهد شد.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر «احمد واعظی» ادامه داد: بیشتر از این جا دارد که آثار این شخصیت علمی در حوزه های علمیه و فرهنگ عمومی ما معرفی شود.
وی در مورد فرق بین تفسیر و تأویل از دیدگاه آیت الله معرفت گفت: تأویل کشف معنای عام پنهان در پس ظاهر است البته با شروط؛ ایشان بین معنای تأویلی و ظاهری آیه رابطه عام و خاص برقرار کرده و معنای تأویلی را وجه قرار می دهد که قرآن فراعصری باشد و ویژگی هایی که عصر ظهور را محدود کرده محتوای قرآن در آن عصر محدود نشود.
رئیس دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم افزود: بحث تفسیر و تأویل به بحث "قرآن و واقع اجتماعی" مرتبط است. تمام پژوهشگران این را قبول دارند که قرآن در بعضی از آیات ناظر به واقعیت اجتماعی و حوادث و رویدادها و اتفاقات زمانه پیامبر(ص) و عصر ظهور وحی بوده است و این مسئله بحث های نظری را بدنبال دارد. آیا متن قرآن برای حل و فصل برخی حوادث عصر نزول نازل شده است و آیا توان محتوایی هدایت و جهت دهی و تأثیرگذاری در تنظیم مناسبات همه عصرها و زمان ها را دارد یا نه؟
وی همچنین گفت: سه رویکرد کلان در بحث قرآن و واقع اجتماعی وجود دارد. البته قرآن و بحث اجتماعی منشأ تاریخ مند کردن فهم قرآن قرار گرفته اما بحث تاریخ مندی آبشخورهای دیگری نیز دارد. سه رویکرد عبارت است از: اول رویکرد سلفی گری که دو نکته و قاعده اصلی دارد. نکته اول لزوم اعاده و بازگراندن گذشته اصیل اسلامی در زمان حاضر است یعنی باید حال حاضر را منقاد نص قرار داد و آنچه که نصوص ما در گذشته بیان کرده اند این را در زمان حاضر به تمامه پیدا کرد و زمان حاضر را منقاد نص گذشته اسلامی قرار داد. این یکی از ارکان سلفی گری است. رکن دوم نگاه سه بعدی است که به تاریخ دارند: مقطع پیشا اسلام، مقطع ظهور اسلام و تاریخ پسا اسلام. از دیدگاه آنان دوران بعد از اسلام دوران انحراف و جاهلیت است و ظرفیت این را دارد که به ماضی برگردد و نص حاکم شود و دوران معاصر از جاهلیت نو به وفق محتوای نص اسلامی رود.
واعظی در مورد رویکرد دوم بحث قرآن و واقع اجتماعی گفت: رویکرد دوم رویکردی است که به واقع اجتماعی اصالت می بخشد. آنچه اتفاقات مدرنیته تمدن و واقع اجتماعی بشر رخ داد را این ها اصالت می بخشند و خواهان انقیاد نص، وفق مباحث جدید هستند. اسلام لیبرال و یا قرائت انسانی از دین و نواندیشی دینی بر اساس واقعیت های عصری، طیف های مختلف درون این جریان هستند. این طیف که در مقابل جریان سلفی است خواستار انعطاف متون دینی، وفق واقع عصری هستند.
وی در مورد رویکرد سوم مسئله اظهار داشت: جریان سوم به معنای این است که آنچه اصیل است نص است و باید آن را تحدیث کنیم یعنی بدون جمود و تعصب بر ظاهر نص سعی کنیم نص را برای پاسخگویی برای پاسخ های اصلی توانمند کنیم. این رویکرد سوم پیش فرض دارد و آن اینکه نصوص دینی ما توانمندی پاسخگویی نیازهای فراتاریخی را دارند لکن نه با تعصب بر ظاهر نص، بلکه با استنباط ها و اجتهادها و تأملات جدید و اینکه نص بتواند توانایی های نویی پیدا کند. یعنی استخراج محتوای نو از نص.
رئیس دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم ادامه داد: رویکرد سوم تأویل را اجتناب ناپذیر می داند و رفع ابهام از ظاهر را کافی نمی داند. مرحوم آیت الله معرفت در این قسم، یعنی از معتقدین "تحدیث الاصاله"است یعنی با اعتقاد به اینکه قرآن ظاهر و باطنی دارد و تفسیر غیر از تأویل است و حریم تفسیر ایضاح ظاهر است و با اعتقاد به اینکه ظاهر قرآن است که با ملابسات عصری گره خورده است و محدودیت های زمان رسول الله(ص) به لحاظ حوادث اگر تأثیری داشته باشد در ظاهر قرآن تأثیر داشته ولی مهم باطن قرآن است باطنی که معنای مخفی در پس ظاهر دارد که با عملیاتی روشمند قابل دستیابی است.
وی همچنین گفت: البته تمام کسانی که در رویکرد سوم هستند دارای یک رای و نظر مشترک نیستند. مرحوم معرفت رابطه ظاهر و باطن را رابطه عام و خاص می داند معنای باطنی معنای ظاهری را نیز پوشش می دهد و این را از تأویل صوفیانه جدا می کند.
واعظی در پایان عنوان کرد: حرکت راهگشای آیت الله معرفت تمام بحث قرآن و واقع اجتماعی را حل نمی کند. راه حل ایشان دریچه ای به سوی گشودن معضلات و مشکلات بحث قرآن و واقع اجتماعی است ولی نظریه های متعددی وجود دارد که باید حل شود.
گفتنی است همایش ملی بررسی آرای تفسیری علامه معرفت به همت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و با مشارکت مجمع جهانی اهل بیت(ع) و نهادهای حوزوی در حال برگزاری است.
..........................
پایان پیام/ 167