به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ مراسم رونمایی از ترجمه سندی دو کتاب «صحیفه سجادیه» و «منتخب غزلیات حافظ شیرازی» ترجمه یوسف سندی با حضور «احمد عبدالله‌پور» وابسته فرهنگی و مسئول خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در حیدر آباد پاکستان، «محمد اکبری» معاون مرکز نشر و ترجمه و معارف اسلامی، «محمدرضا جعفری» مسئول گروه ترجمه و نشر و علی معروفی رئیس اداره ارتباط با رسانه روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد.
در این گفت‌وگو کارشناسان با اشاره به نقش فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی به عنوان عامل ثبات منطقه و نقش زبان فارسی در پیوند میان مردمان ایالت سند و ایران، از کارشکنی وهابیت در پاکستان سخن گفتند که مشروح آن در ادامه می‌آید:
فارسی بیش از ۷۰۰ سال زبان رسمی شبه‌قاره هند بود
ـ آقای عبدالله‌پور مردم منطقه حیدرآباد چقدر با دفتر شما ارتباط دارند؟
عبدالله پور: بیش از ۷۰۰ سال زبان رسمی شبه قاره و به ویژه سرزمین سند زبان فارسی بوده است؛ یعنی از اواسط قرن هفتم هجری که دوران حکومت پادشاهان کلهر تمام شد و سلسله پادشاهان تالپورها در ایالت سند آغاز شد. اوج شکوفایی زبان فارسی در این سرزمین بود. به ویژه زمانی که پادشاهان تالپور با پادشاهان دوران صفویه ما ارتباطات تنگاتنگی داشتند. حتی در یک دوره ای عروس ایرانی هم داشتند، تقریباً اکثر پادشاهان تالپور به زبان فارسی صحبت می‌کردند. بنابراین زبان فارسی زبان دیوانی ایالت سند شده بود. این قضیه تا اواسط قرن دوازدهم هجری ادامه پیدا کرد تا دورانی که انگلیس شبه قاره را به تصرف خودش درآورد. از آن زمان بود که زبان انگلیسی وارد سرزمین سند شد.
فرهنگ ایرانی بیش از ۲۰۰۰ سال قبل در سرزمین سند جاری است
متأسفانه بعد از استقلال پاکستان و در دوران حکومت ضیاء الحق، زبان فارسی از مدارس با شعار اینکه «ما مسلمانیم و زبان عربی زبان مسلمانی است، چرا باید زبان فارسی بخوانیم؟» حذف شد. البته در دوران داریوش بزرگ سرزمین سند بخشی از سرزمین ایران بوده است. بنابراین فرهنگ و تمدن ایرانی بیش از ۲۰۰۰ سال قبل در آن سرزمین جاری بوده است. حتی در برخی کتب تاریخ مطالعه کردم، متوجه شدم در جنگ های ایران و روم، سربازانی از ایران دیده شدند که لباس های سندی بر تن داشتند. این نشان دهنده اوج همکاری ها و مراودات ایران و سرزمین سند از چند هزار سال پیش تاکنون است. در این خصوص گفته شده است کتاب ارزشمند کلیله و دمنه از معبر شهر مهنجودارو به شهر سوخته ایران وارد شده است. شما اگر این مقدمه را در نظر بگیرید، می توانید از سند و ایران به عنوان دریچه‌ای برای تبادل فرهنگی یاد کنید.
خانه فرهنگ ایران بیش از نیم قرن در حیدرآباد قدمت دارد
ـ ارتباطات خانه فرهنگ ایران در حیدرآباد چگونه است؟
عبدالله‌پور: در پاکستان حرکت به گونه ای است که عمدتاً نمایندگی های فرهنگی با توده مردم سروکار دارند. شاید یک جبر نانوشته ای وجود داشته باشد که آن هم به خاطر محدودیت های امنیتی که آنجا وجود دارد و یا کارشکنی هایی که بضاً در انجام امور و کارکردهای فرهنگی ایجاد می‌شود، این دریچه باز شده که ارتباطات با مردم بیشتر شکل می گیرد. علاقه‌مندی مردم، مراودات، رفت‌وآمد خیلی بیشتر از آن چیزی است که تصور می کنید. ما در شهر حیدرآباد شاید بیش از ۵ سال نماینده فرهنگی مستقر نداشته‌ایم.
در چند ماه ابتدایی حضور بنده مدام با رفت‌وآمدهایی همراه بود که مردم ابراز خوشحالی می کردند. از اینکه مجدداً خانه فرهنگ فعالیت می‌کند. این خانه فرهنگ بیش از نیم قرن در حیدرآباد قدمت دارد. شهر حیدرآباد در گذشته مرکز ایالت سند بوده است. شهری بسیار فرهنگی با علاقه‌مندی مردم به اهل بیت (ع) و از نامش مشخص است که به مولا علی چقدر علاقه‌مند هستند که نامش را حیدرآباد گذاشتند. اکنون ادامه زندگی به گونه ای شده که بعضی کشورهای حاشیه خلیج فارس تفرقه هایی ایجاد کردند و بین اقوام مختلف مسائلی را به وجود آوردند. ولی همچنان روح علاقه‌مندی به اهل بیت (ع) در این شهر عنصر غالب است. به گونه‌ای که حتی اهل تسنن و هندوهای این شهر در ایام سوگواری سالار شهیدان همگام و همسو با شیعیان سوگواری می کنند.
اکبری: نمایندگان فرهنگی در پاکستان دوشادوش مردم در حرکت کردند، با وجود یک مانع پررنگ در پاکستان به عنوان وهابیت که هر ماهه یک سمیناری برگزار می کنند، یک خبر را رسانه ای می کنند که خانه فرهنگ اینجا چه می کند؟ تهمت هایی هم می زنند که همراه اهداف آمریکایی و فعالیت های ضد قرآنی هستند. هر هفته و هر ماه تهمت هایی را این گونه می زنند.
ـ یعنی به جایی اینکه از مسلک خودشان بگویند، تضعیف فعالیت های خانه های فرهنگ ایران را انجام می دهند؟
اکبری: بله! یعنی در واقع یک حس حسادت و حس عقب‌ماندگی از همراهی مردم را در خودشان احساس می کنند که طبیعتاً این بروز داده می‌شود.
دلارهای عربستان کار خودش را می کند
ـ این اتفاقات ساماندهی شده به نظر در همه کشورها رخ می‌دهد؟
اکبری: بله! دلارهای عربستان کار خودش را می کند. مثلاً من یک دوره‌ای در آفریقا حضور داشتم. اینها علیرغم پول و هزینه های زیادی که صرف می کردند، مساجد زیادی که ساخته بودند و در اختیار مبلغین‌شان قرار داده بودند، ولی می‌دیدند که دل مردم با شیعیان است و به منطق شیعه توجه بیشتری می‌کنند. حالا در پاکستان هم با اینکه وهابیت، مدارس اصلیشان آنجا است (شاید در خود عربستان کمتر از پاکستان باشد) همه جمعیت های غیرخودیشان را کافر و تکفیر می‌کنند. در صورتی که اقلیت زیر ۱۰ درصدی هستند و همیشه خودشان را طوری معرفی می‌کنند که کل جهان اهل سنت را به خودشان نسبت می دهند؛ یعنی می‌گویند «جمعیت اهل سنت و جماعت» هستیم.
در عمل می بینیم بسیاری از اهل سنت مخالف آنها هستند. الحمدلله شیعیان از همین نقطه ضعف آنها همه گروه های مسلمان را تکفیر می کنند و با آنها درگیر هستند استفاده می‌کنند و سعی کردند همه مسلمانان اعم از شیعیان و شعبه‌های مختلف اهل سنت را دور هم جمع کنند. در واقع یک وحدت نانوشته ای را به نمایش بگذارند. همانطور که عرض کردم همه ادیان و مذاهب پاکستان حالت تعصب بالا نسبت به دین و مذهبشان دارند. ولی شیعیان توانستند این تعصب مذهبی را کنترل کنند و با یک همگرایی ای که نسبت به بقیه گروه‌ها و مذاهب دارند، تندروی‌های آنها را خنثی کنند.
چرایی تکثر خانه فرهنگ ایران در پاکستان
ـ وضعیت کنونی حیدرآباد چگونه است؟ در واقع وجود وهابیت باعث تفرقه شده است؟
عبدالله‌پور: شاید یکی از شهرها یا اماکن منحصربه فرد در پاکستان حیدرآباد باشد. به خاطر اینکه برادران اهل سنت و شیعیان به راحتی با همدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و در گذشته نه چندان دور با هم ازدواج‌های فامیلی داشتند و الان این ازدواج‌های فامیلی است. عده قلیل وهابیت دارای ثروت و زور هستند و از پشتیبانی بسیار قدرتمندی برخوردار هستند. در حیدرآباد از وهابیت به عنوان عناصر بد یاد می کنند؛ یعنی اهل سنت هم دل خوشی از اینها ندارند.
منتها یک ترسی از اینها وجود دارد. زیرا به راحتی از امکانات دولتی استفاده می کنند. هر جا می خواهند می‌روند. به راحتی هر کاری می خواهند می کنند. فعالیت‌های کاملاً نظام‌مندی دارند. عمدتاً در جاهای مختلف پاکستان مثلاً در «لاهور» پایتخت فرهنگی پاکستان در خبرها می بینید که انفجار یا ترور رخ داده یا در کراچی شنیدید به کنسولگری چین حمله کردند.
اما در خبرها نمی خوانید که اتفاقاتی از این دست در حیدرآباد اتفاق افتاده بیفتد. آن هم به خاطر روحیه مودت و دوستی که بین شیعه و اهل سنت این شهر وجود دارد. البته وهابیت بسیار تلاش می کند ولی موفق نشده است. این در حالی است که خانه فرهنگ ایران در حیدرآباد به سهم خودش ناخودآگاه، محور وحدت قرار گرفته است. بنابراین تا زمانی که این چراغ روشن باشد، قوت قلب دارند.
البته شاید یکی از دلایلی که ما دارای ۸ خانه فرهنگ در پاکستان هستیم ، این است که دولت پاکستان خیلی مخالف نباشد که این خانه فرهنگ‌ها به عنوان پایگاه های ثبات در پاکستان باشد، وگرنه هیچ کشوری اینقدر نمایندگی در کشور دیگر ندارد. این نشان می دهد همانطور که ایران محور ثبات و پایگاه منطقه است، به تبع آن خانه های فرهنگ ایران هم در جاهای مختلف به عنوان پایگاه و ستون ثبات است.
این اسم و برند ایران است
ـ خانه فرهنگ حیدرآباد غیر از کارهای روزمره و تعریف شده چه کارهای دیگری انجام می‌دهد؟
عبدالله‌پور: فعالیت های فرهنگی طیف‌های مختلفی دارد. اینطور نیست که ما فقط کتاب چاپ کنیم یا فقط شب شعر یا محفلی برگزار کنیم. در عرصه های مختلف هنری و فرهنگی هر چه که فکر کنید، محدودیت نداریم. منتها مقتضیات مکان عاملی است که ما را در انتخاب این طیف محدود می کند. شاید فعالیت های فرهنگی من در حیدرآباد با کراچی، کویته و لاهور متفاوت باشد. زیرا هر کدام نیازها و فرهنگ خودشان را دارند.
بنابراین سعی می کنیم، نیازسنجی کنیم و بهترین نیاز را انتخاب کنیم که در قالب برنامه های فرهنگی سالیانه اجرا می‌شود. طیف های مختلف فعالیت های فرهنگی در برنامه های سالیانه مصوب می‌شود و بعد ما اجرا می‌کنیم. در سازمان فرهنگ و ارتباطات کمیته ای با عنوان کمیته «طرح و برنامه» متشکل از کارشناسان مختلف فرهنگی وجود دارد که این فعالیت‌ها رصد می‌شود. از جمله مرکز ساماندهی ترجمه و نشر که کتب ترجمه‌ای را به لحاظ عنوان و محتوا بررسی می‌کند.
همچنین از ابزار هنر برای تمام مناسبت هایمان استفاده می کنیم. به طور مثال برای میلاد پیامبر (ص) نمایشگاه نقاشی در کنار کنفرانس «پیامبر محور وحدت مسلمین» گذاشتیم و از ۸ دانشگاه آنجا دعوت کردیم آثار خودشان را با موضوع «پیامبر رحمت» برای ما بفرستند تا به بهترین آنها جایزه بدهیم. در واقع از هنر در اینجا به عنوان محور وحدت استفاده کردیم. الان در حیدرآباد، خانه فرهنگ به عنوان مرجع آموزش رشته نقاشی شناخته می‌شود. وقتی می‌گویم مرجع؛ یعنی حدود ۷۰ درصد هنروپرورهای اینجا در بهترین دانشگاه حیدرآباد قبول می‌شوند. حتی برخی دانشگاه‌ها بدون آزمون، دانش آموختگان خانه فرهنگ حیدرآباد را قبول می کنند. این اسم و برند ایران است.
در افتتاحیه و آیین رونمایی از این دو کتاب، ۵۵ نفر از فرهیختگان ایالت سند مانند پرفسور عبدالغفور رئیس فرهنگستان زبان سندی، مشتاق پهل رئیس اتحادیه ناشران سند حضور داشتند. توجه داشته باشید وقتی می خواهید حافظ، زبان شعر و ادب فارسی را معرفی کنید، باید نخبگان را جمع کنید. چون این کتاب که در نهایت میان مردم توزیع می شود. ما هزار نسخه ترجمه سندی از آن چاپ کردیم که در عرض دو هفته این هزار نسخه تمام شد که درصدد هستیم چاپ دوم آن را انجام بدهیم.
ـ اهدا شد یا فروخته شد؟
عبدالله‌پور: بخشی از آن به مسئولان اهدا می‌شود؛ یعنی خانه فرهنگ خودش هزینه اش را تقبل می کند. ولی بیش از ۹۰ درصد آن خریداری شد. ما هر سال اردیبهشت ماه که سالروز گرامیداشت زبان فارسی و فردوسی است؛ از بهترین شعرا دعوت می کنیم و آنها شعر زبان فارسی برایمان می خوانند که از شبکه‌های سندی‌زبان مانند سند و مهران پخش می شود و نشان می‌دهد که به زبان فارسی صحبت می‌کنند. بنابراین ما برای این، آنجا حضور داریم که فرهنگ خودمان را معرفی کنیم.
گاهی نگاه های کینه توزانه و بغض آلودی وجود دارد که اینها آنجا چه می کنند؟ گفتن اینکه آنها آنجا چه می کنند چهار کلمه است. ولی وقتی به صورت تخصصی وارد موضوع می شوید، می بینید با دست خالی دارید بزرگترین کارها را انجام می دهید، دست خالی یعنی وقتی شما امکانات ما را در مقابل امکانات کشورهای حاشیه خلیج فارس که بسیج کردند و دارند کار می‌کنند مقایسه می‌کنید، ملاحظه می‌شود که امکانات ما اصلاً به شمار نمی آید، واقعاً ما را حضرت ولی عصر(عج) در آنجا مدیریت می‌کند. این یک معجزه است تا در محل نباشید نمی فهمید که با دست خالی کارهای بزرگی می‌کنیم که بعضی وقت‌ها صدای طرف مقابل در می‌آید.
ـ چرا این دو کتاب انتخاب شد؟
عبدالله‌پور: یکی از رسالت های مهم ما معرفی معارف مکتب اهل بیت (ع) و دیگری معرفی تاریخ، فرهنگ و تمدن ایرانی است، اساساً برای همین در آنجا حضور داریم. بدیهی است در حوزه کاری‌مان در نشر دو مقوله را به صورت موازی پی می‌بریم؛ یکی معرفی مکتب اهل بیت (ع) و دومی معرفی ایران به لحاظ تاریخ، فرهنگ و تمدن. بر اساس نیازسنجی این دو کتاب انتخاب شد که الحمدلله بازخورد خیلی خوبی داشت. کتاب صحیفه سجادیه اولین ترجمه سندی این کتاب در ایالت سند است که بیش از ۴۰ میلیون نفر اولین کتاب ترجمه سندی صحیفه سجادیه را می‌توانند در اختیار بگیرند. برای این کتاب در سازمان انتشارات اصغریه رونمایی با شکوهی انجام شد.
درباره چاپ غزلیات حافظ هم باید بگویم، در ایالت سند اگر کسی می خواست طبقه اجتماعی خودش را به رخ کسی بکشد، شعر فارسی به زبان فارسی می‌خوانده؛ یعنی یک طبقه اجتماعی برای فرد محسوب می شد. بنابراین از این فرصت ما نهایت استفاده را برای معرفی فرهنگ، تمدن و هنر ایران انجام دادیم.
اکبری: امتیاز نمایندگی های فرهنگی ما این است که می گویند فرهنگ ما اینقدر جذابیت دارد که نیازی نیست ما تحمیل کنیم. این فرهنگ خودش جذابیت ایجاد می کند. نمایندگی های فرهنگی وظیفه‌شان است که زمینه یابی کنند و ببینند چه زمینه ای مناسب است و الان چه زمینه‌ای اقتضاء می کند و همان زمینه را با همراهی مردم خود آن کشور دنبال کنند. این یکی از نقاط مثبت فعالیت فرهنگی نمایندگان فرهنگی است که به درستی از این زمینه استفاده کردند و الحمدلله موفق بودند. سازمان در سال‌های اخیر به صورت جدی دنبال این بوده که تصدی گری نکند، بلکه به عنوان راهبر بوده و بخش‌های فرهنگی داخل را فعال کند.
عبدالله‌پور: خلاصه پاکستان دنیایی دارد و واقعیت جامعه پاکستان آن گونه نیست که اکثر مردم و بعضاً مسئولان در ایران فکر می کنند. ما علیرغم سختی کار و پیچیدگی‌های خاص انعقاد تفاهم‌نامه در بروکراسی اداری و امنیتی پاکستان، موفق شدیم در عرصه علمی ـ دانشگاهی، یک تفاهم‌نامه همکاری علمی ـ دانشگاهی بین دانشگاه تصوف و علوم جدید بهت شاه با دانشگاه فردوسی مشهد ببندیم. در همین رابطه در حال طی حال انجام مراحل پایانی انعقاد یک تفاهم‌نامه میان دانشگاه مهران حیدرآباد و دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه اصفهان و دانشگاه هنر اصفهان هستیم.
۷۲ کتاب ترجمه در تمام نمایندگی ها در دستور کار است
ـ آقای جعفری در همین راستا بگویید بیشترین آثار ترجمه به کدام دسته تعلق دارد؟
جعفری: همانطور که از نام مرکز ما پیدا است، مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی است. این مرکز بیشتر تأکیدش بر ترجمه آثار فاخر در حوزه علوم انسانی و معارف اسلامی است و بیشترین حمایت ما هم به همین موضوع اختصاص دارد. اکنون ۱۳ موضوع را در دستور کار داریم که مهم‌ترین و اصلی ترینش موضوع علوم انسانی و معارف اسلامی است. موضوعات دیگر در حوزه ادبیات، کودک و نوجوان و دفاع مقدس است. نزدیک به ۷۲ کتاب ترجمه در تمام نمایندگی ها در دستور کار است و ان‌شاءالله تا آخر امسال منتشر خواهد شد.
«دا» در صدر کتاب‌های ترجمه دفاع مقدس
ـ چه کتابی بالاترین آمار انتشار را داشته است؟
جعفری: صحیفه سجادیه جزء کتاب هایی بوده که اکثر نمایندگانی‌ها ما در دستور کار قرار دادند و استقبال خوبی از آن شده است. ترجمه کتاب «دا» خیلی خوب در کشورها استقبال شده است. البته به خاطر محدودیت هایی که در رسانه های خارجی داریم. بیشتر آنها حول و حوش کتاب‌های ادبی و رمان فعالیت می کنند.
ـ در حوزه دفاع مقدس چه کتابی بیشتر ترجمه شده است؟
جعفری: کتاب های «دا»، «پایی که جا ماند» و ۱۵ موضوع هم در حوزه دفاع مقدس داشتیم که این دو کتاب رتبه های بالا را داشتند. در حوزه ادبی دیوان حافظ، سعدی، شاهنامه در صدر هستند.
حدود ۵۰۰ عنوان در گنجینه کتاب برای ترجمه قرار گرفته است
ـ در حوزه چاپ، خود سازمان متولی است یا بانی دارد؟
جعفری: هدف از تأسیس مرکز سازماندهی ترجمه و نشر این بود که تمام بحث ترجمه و نشر در حوزه بین‌الملل را مدیریت کند. ولی به این معنا نیست که ما بخواهیم خودمان وارد کار شویم و دیگران را منع کنیم. بلکه می خواهیم به این بحث نظم بدهیم و استقبال ویژه ای هم از این بحث شده است. در طرح تاپ این کار را به ناشر خارجی محول کرده‌ایم. الان آثاری که آقای عبدالله‌پور در آنجا چاپ کردند از طریق ناشر پاکستانی آنجا منتشر شده یا در ترکیه هم به این صورت، در واقع نیازی به حمایت ما نیست. بلکه فقط یک هماهنگی کوچک و یک اخذ مجوز از ناشر و مؤلف اینجا صورت می گیرد تا آنها کارها را منتشر کنند. حتی ما پا را فراتر گذاشتیم و ناشر داخلی را هم در این قضیه وارد کرده‌ایم. الحمدلله هماهنگی هایی هم در این خصوص انجام شده که منافع بسیار زیادی برای کشورمان دارد و از خروج ارز جلوگیری می کند.
اکبری: بحث طرح تاپ آقای جعفری اشاره ای کردند، اینکه ما نیازسنجی می‌کنیم و کتاب پیشنهاد می‌دهیم. در واقع در چرخه دوم، یک مجموعه گنجینه طرح تاپ داریم که از نهادهای مختلف، ناشرین و بچه‌های فرهنگی خواستیم که کتاب های برتر در حوزه های موضوعی مختلف را پیشنهاد دهند. اینها جمع آوری شده و در شورای کتاب مطرح شده که حدود ۵۰۰ عنوان در گنجینه کتاب است. پاکستانی‌ها ایران را به عنوان تنها کشوری که در مقابل آمریکا ایستاده است می شناسند.
و سخن پایانی؟
عبدالله‌پور: سند بخشی از ایران بوده و هر کشوری که بخشی از ایران بوده، دیگر نمی تواند از فرهنگ ایران جدا شود. شاید حدود جغرافیایی آن را جدا کند. ولی حوزه ایران فرهنگی تعلقات بسیار زیادی به ایران دارد. این همان امنیت فرهنگی است که برای ما ایجاد می شود. در واقع پاکستانی‌ها ایران را به عنوان تنها کشوری که در مقابل آمریکا ایستاده است می شناسند.
اکبری: یک نظرسنجی در سال گذشته نشان می‌دهد که بالاترین محبوبیت را ایران در پاکستان دارد. این یک واقعیتی است که آنجا وجود دارد. در حالی که وهابی سعی کردند خودشان را به کلیت اهل سنت بچسبانند. نتوانستند و با کشت و کشتار سعی کردند تلافی کنند که الحمدلله باز هم این اتفاق نیفتاده است.
............................
پایان پیام/ 167