به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا ـ همایش «نظریه علم اسلامی و کاربست آن در نظام آموزش و پرورش» با پیام آیت الله العظمی «جوادی آملی» در قم برگزار شد.
آیت الله العظمی «جوادی آملی» در پیام خود به این همایش علمی بیان داشتند: فلسفه الهی ثابت می‌كند هر علمی كه موضوعش فعل خدا باشد دینی است، علمی كه موضوعش عین خارج است به تعبیر قرآن كریم دین است و دینی است، زیرا هر چه در خارج هست آیت حق است. آیت بودن برای تمام موجودات ذاتی هویت است نه ذاتی ماهیت.
ایشان در بخش دیگری از پیام خود اختلافات علمی را رحمت توصیف کردند و تصریح داشتند: اختلاف علمی، رحمت است برای اینكه معنای اختلاف این است كه خلأ یكی را دیگری پُر می‌كند. اینكه در قرآن فرمود: ﴿وَ هُوَ الَّذی جَعَلَ اللَّیلَ وَ النَّهارَ خِلْفَةً﴾ این تفسیر می‌كند اختلاف لیل و نهار یعنی شب جانشین روز است و روز جانشین شب است، اختلاف‌نظرهای علمی از سنخ خِلفه بودن، خلیفه بودن و كمبود یكی را دیگری تأمین كردن است.
متن کامل پیام آیت الله العظمی جوادی آملی به شرح زیر است:
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله ربّ العالمین و صلّی الله علی جمیع الأنبیاء و المرسلین و الأئمة الهداة المهدیین سیما خاتم الأنبیاء و خاتم الأوصیاء علیهما آلاف التحیة و الثناء بهم نتولّی و من أعدائهم نتبرّیء الی الله
مقدم شما فرهیختگان را گرامی می‌داریم هدف والایی كه شما را در اینجا دور هم جمع كرده است مغتنم می‌شماریم و امیدواریم همه اصحاب بنان و بیان كه با قلم و بیانشان درباره علم دینی، علم اسلامی، علوم انسانی اسلامی و سایر بخش‌های علمی قدم زدند و قلم زدند بیان كردند مقبول ذات اقدس الهی باشد!
مستحضرید كه میدان دین، «مَهیعه» است یكی از دعاهایی كه در ماه پربركت شعبان هنگام زوال خوانده می‌شود همان صلوات‌های مخصوص امام سجاد(سلام الله علیه) است كه امام سجاد(سلام الله علیه) وجود مبارك پیغمبر را به عنوان «مَهیعه» برای جوامع بشری معرفی كرده است و از خدا خواستیم و می‌خواهیم كه آن حضرت را برای ما «مَهیعه» قرار بدهد. وجود مبارك پیامبر، جامع بین قرآن و عترت است؛ یعنی مكتب و اگر ما در این نیایش از خدا خواستیم كه او را برای ما «مَهیعه» قرار بدهد؛ یعنی یك میدان باز كه هر نظری می‌تواند آنجا خود را عرضه كند تا كه قبول افتد و كه مورد پسند الهی باشد.
«مَهیعه» آن میدان بازی است كه از هر جهت راه باز باشد؛ یك وقت است یك دشت وسیعی است كه به كوه می‌رسد یا به دریا می‌رسد یا به درّه می‌رسد این «مَهیعه» نیست، «مَهیعه» آن دشت وسیع و بازی است كه از هر جهت مسافر بخواهد وارد آن سرزمین بشود راه باز باشد. قبلاً كه مسافران برای مكه مشرّف می‌شدند با كشتی وارد جدّه می‌شدند، از جدّه به «مَهیعه» می‌رسیدند؛ این «مَهیعه»، میقات بود برای همه بعد از اینكه بخش وسیعی از این «مَهیعه» را سیل بُرد و به تعبیر آ‌نها اجحاف كرد شده «جُحفه» كه «جُحفه» فعلاً جزء میقات‌های ماست كه از جدّه وارد «جُحفه» می‌شوند و آنجا احرام می‌بندند قبلاً «مَهیعه» بود؛ یعنی آن‌قدر این زمین باز بود كه هر كاروانی از هر سَمتی از شمال، جنوب، شرق، غرب، بین این جهات می‌آمد راه باز بود و هیچ گوشه‌ای بسته نبود.
امام سجاد(سلام الله علیه) به ما آموخت كه در این ماه پربركت شعبان از ذات اقدس الهی بخواهیم این مكتب را، این دین را، این وحی و نبوّت را برای ما «مَهیعه» قرار بدهد یعنی همه را تحمل كنیم، اظهارنظر كنیم، راه باز باشد، همگان اظهارنظر كنند، بالأخره آنچه حق است خودش را نشان می‌دهد «وَاجْعَلْهُ لی شَفیعاً مُشَفَّعاً وَطَریقاً اِلَیکَ مَهیعاً»[1] پیامبر را برای ما «مَهیعه» قرار بده!
الآن این همایش گرانقدر علمی شما نموداری از آن «مَهیعه» است كه هر كسی نظر خاصّ خود را درباره علم دینی، علم اسلامی، علم انسانی اسلامی و مانند آن مطرح می‌كند؛ ولی عقلانیت وحیانی دو پیام دارد: یكی از نظر عقل و فلسفه الهی ثابت می‌كند هر علمی كه موضوعش فعل خدا باشد دینی است، بنابراین فلسفهٴ الهی براساس عقلانیتی كه دارد هر علمی كه موضوعش فعل خدا باشد، چون فعل آیت الهی است، این علم دینی است و از نظر تفسیر قرآن كریم كه عقلانیت وحیانی یك منظرش به تفسیر برمی‌گردد، قرآن كریم هر موجود خارجی را، نه هر فعل انسان، با علمی كه موضوعش فعل انسان باشد بحث جدایی باشد ممكن است دینی باشد ممكن است غیر دینی، اما علمی كه موضوعش عین خارج است به تعبیر قرآن كریم دین است و دینی است، زیرا هر چه در خارج هست آیت حق است؛ این آیت بودن نظیر علامت بودن‌های اعتباری مثل پرچم كه علامت یك كشور است نیست، از این سنخ نیست.
اگر گفتند زمین، آیت است آسمان، آیت است، ستاره‌ها آیت‌اند از این قبیل نیست كه بگوییم پرچم فلان كشور، آیت و علامت استقلال فلان مملكت است، این یك قضیه؛ اگر گفته می‌شود زمین آیت است، از این سنخ نیست كه بگوییم آب گرم است یا آب سرد است كه محمول عرض قریب باشد برای موضوع، این دو؛ از سنخ دو دوتا چهارتا یا چهار زوج است از این سنخ نیست كه محمول، عرض ذاتی موضوع باشد این سه؛ از سنخ «الانسان ناطقٌ» نیست كه محمول، ذاتی باب ماهیت برای او باشد از آن سنخ نیست، بلكه از سنخ «الوجود موجودٌ» است كه ذاتی هویت است نه ذاتی ماهیت. آیت بودن برای تمام موجودات ذاتی هویت است نه ذاتی ماهیت؛ لذا ذات اقدس الهی وقتی كه درباره عده‌ای سخن می‌گوید: ﴿أَفَلاَ ینظُرُونَ إِلَی الْإِبِلِ كَیفَ خُلِقَتْ ٭ وَإِلَی السَّماءِ كَیفَ رُفِعَتْ ٭ وَإِلَی الْجِبَالِ كَیفَ نُصِبَتْ ٭ وَإِلَی الأرْضِ كَیفَ سُطِحَتْ﴾[2] در بحث‌های دیگر كه جمع‌بندی می‌كند می‌گوید اینها وقتی آسمان و زمین و موجودات زنده و غیرزنده را می‌بینند اینها وقتی از این آینه، صاحب این آینه و آینه‌ساز را نمی‌بینند آن وقت گرفتار چند رذیلت‌اند ﴿صُمٌّ بُكْمٌ عُمْی فَهُمْ لاَ یعْقِلُونَ﴾،[3] ﴿فَهُمْ لاَیرْجِعُونَ﴾[4] ممكن نیست كسی آیه را ببیند و ذوالآیه را نبیند.
بنابراین حضور شما بزرگواران و فرهیختگان و نخبگان را در این «مَهیعه» دینی، «مَهیعه» علمی، «مَهیعه» نظریه‌پردازی را مغتنم می‌شماریم، هر قدم و بنان و بیانی كه برداشتید ـ ان‌شاءالله ـ مأجور حق‌تعالی باشید! این اختلاف هم اختلاف رحمت است برای اینكه معنای اختلاف این است كه خلأ یكی را دیگری پُر می‌كند. اینكه در قرآن فرمود: ﴿وَ هُوَ الَّذی جَعَلَ اللَّیلَ وَ النَّهارَ خِلْفَةً﴾ این تفسیر می‌كند اختلاف لیل و نهار را، در یك بخشی از آیات دارد اختلاف لیل و نهار آیه است، در بخش دیگر این اختلاف را تفسیر می‌كند؛ یعنی شب جانشین روز است و روز جانشین شب است، كاری كه شب نشد در روز انجام می‌گیرد، كاری كه روز انجام نشد در شب انجام می‌گیرد، كارها توزیع‌شده است ﴿هُوَ اَلَّذِی جَعَلَ اَللَّیلَ وَ اَلنَّهٰارَ خِلْفَةً لِمَنْ أَرٰادَ أَنْ یذَّكَّرَ أَوْ أَرٰادَ شُكُوراً﴾،[5] اختلاف‌نظرها از سنخ خِلفه بودن، خلیفه بودن و كمبود یكی را دیگری تأمین كردن است.
امیدواریم ذات اقدس الهی به همه شما خیر دنیا و آخرت عطا كند! از بنیان‌گزاران این همایش و كنگره و این نشست علمی حق‌شناسی می‌كنیم، از همه بزرگوارانی كه قلم زدند، بیان كردند، استدلال كردند، چیزی نوشتند، حق‌شناسی می‌كنیم و قدر همه شما را به بركت همین «مَهیعه» دینی امیدواریم ذات اقدس الهی در دنیا و آخرت بیفزاید و پاداش دنیا و آخرت مرحمت كند و نظام ما را تا ظهور صاحب اصلی‌اش از هر آسیب و گزندی محافظت بكند!
«غفر الله لنا و لكم و السلام علیكم و رحمة الله و بركاته»
[1]. مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج2، ص829.
[2]. سوره غاشیة، آیات 17 الی 20.
[3]. سوره بقره، آیه171.
[4]. سوره بقره، آیه18.
[5]. سوره فرقان، آیه62.
..................
پایان پیام/ 340