خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا / سرویس صفحات فرهنگی:
امروز یکی از مهم‌ترین حاشیه‌های فضای اینترنتی که سایه سنگینش در روابط برخی زوج‌ها گسترانده شده، حضور شبکه‌ها و سایت‌های پورنوگرافی است که اگرچه در فضای فیلتراسیون هستند، اما عرضه گسترده فیلترشکن‌ها آن‌ها را در دسترس معتادان تفننی و جدی این شبکه‌ها و سایت‌ها قرار داده است. اثر تخریبی این شبکه‌ها و سایت‌ها می‌تواند خلل و چالش بزرگی در رابطه زوج‌ها ایجاد کند، به طوری که گفته می‌شود یک‌پنجم طلاق‌های عاطفی در کشور، مربوط به اعتیاد یکی از طرفین- عموماً مردها- به فیلم‌ها و عکس‌های هرزه‌نگاری است. «اعتیاد به اینترنت و موبایل، بررسی عوارض وابستگی به اینترنت، موبایل و بازی‌های کامپیوتری» اثر دکتر فرود حمیدیان، متخصص اعصاب و روان و دانش‌آموخته دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی، یکی از منابع ارزشمند در بازشناسی فصل مهمی از این دسته آسیب‌های خانوادگی است. آنچه در ادامه می‌آید برگرفته از مباحث این کتاب است.
* ورود به دنیای آسیب‌زای پورنوگرافی
فعالیت‌های مربوط به جنس و جنسیت در اینترنت دو نوع است: یک نوع آن غیراجتماعی است- مثل جمع‌آوری عکس یا قصه‌های مربوطه- که فرد عملاً ارتباطی با کسی ندارد؛ خودش است و خیالاتش و تصاویر و داستان‌ها. شاید پشت بسیاری از این فعالیت‌ها یک‌جور وسواس وجود داشته باشد و ترس از صمیمیت. عده‌ای هم که تمایل دارند کنترل اوضاع کاملاً در اختیارشان باشد و به شرایط مسلط باشند نیز ممکن است به این‌گونه فعالیت فردی و یک‌طرفه مایل شوند. در این زمینه منابع اینترنتی نامحدود است و ممکن است فردی که وارد چنین فعالیتی شده تا بی‌نهایت دچار خیال‌پردازی و اشتغال ذهنی شود و در این وادی بی‌انت‌های تصاویر و داستان‌ها غرق و مبتلا به اعتیاد به پورنوگرافی اینترنتی شود. اما نوع دیگری از فعالیت در اینترنت وجود دارد که جنبه ارتباطی در آن برجسته‌تر است. یعنی فرد، کسی یا کسانی دیگر را هم در تجربه خود مشارکت می‌دهد که این رابطه، فاقد خصوصیات مهمی مثل توجه به نیاز‌های روانی و صمیمیت واقعی و احساس‌های فیزیکی یک ارتباط است. ادامه چنین ارتباطی به دلیل سهولت، گمنامی و نداشتن خطرات بیرونی می‌تواند به اعتیاد اینترنتی به روابط این‌چنینی بینجامد. این ارتباط، سطوح پیچیده‌تر و بالاتری هم دارد. شاید چنین انگیزه‌ای در پشت خیلی از فعالیت‌های مشترک و جمعی اینترنتی مثل عضویت در گروه‌های بحث یا گفت‌و‌گو در فضای اتاق‌های چت هم نهفته باشد.
متأسفانه در بسیاری از موارد تلاش برای جست‌وجوی عواطف، محبت و جنسیت در اینترنت- به جای دنیای بیرونی- فرد را به ورطه عادت به پورنوگرافی می‌اندازد که جز آسیب بیشتر به طبیعت و عملکرد او نتیجه‌ای ندارد.
* هرزه‌نگاری از روم باستان تا امروز
قلب مسعود وقتی که آنلاین شد، می‌تپید. شاید امشب به آنجا سر نزند. شاید امشب قوی‌تر و مسلط باشد. فقط یک نگاه گذرا... و این نگاه مثل هر شب تا صبح به درازا کشید. دوباره راز و نیاز و التماس‌ها شروع شد: این آخرین بارم بود. خدایا این چه بلایی است که این همه سال دچارش شده‌ام؟
از زمانی که سزار تیبریوس، امپراتور دوم روم برای احساس لذت و برانگیختگی به نقاشی‌های طومار‌های مصری و نمایش مردان و زنان رقصنده متوسل می‌شد، قرن‌ها گذشته است. واژه پورنوگرافی در اصل کلمه‌ای یونانی و به معنای نوشتن درباره فحشا- یا به اختصار هرزه‌نگاری- است. این واژه مثل استفاده از آن، قدمتی چندهزار ساله دارد. به تدریج با رشد تکنولوژی ابتدا چاپ تصاویر- مجلات و کتب- و تکنولوژی فیلم و سپس ویدئوکاست‌ها جایگزین روش‌های قدیمی‌تر شدند. در ۳۰ سال اخیر هم براساس بعضی نظریه‌های جامعه‌شناسی، تغییر نگرش افراد به زندگی و همین طور مسامحه‌های اخلاقی و قانونی و مهم‌تر از همه انگیزه‌های مالی سبب شده مسائل جنسی نه از باب آموزش طبی و بهداشتی و آگاهی‌رسانی بلکه از تجاری‌ترین و آلوده‌ترین نوع آن از طریق تلویزیون و ماهواره و اینترنت به منازل مردم سرازیر شود. امکان استفاده از محصولات این بازار بدون نگرانی از شناسایی شدن و بی‌آبرویی، ویژگی گمنامی، در کنار دسترسی آسان و کم‌هزینه در منزل یا حتی در محل کار، ویژگی سهولت- برای افرادی که در زندگی پراسترس و پرتنش امروزی به دنبال راه گریز از مشکلات هستند- و ویژگی فرار، این پدیده را به مشکلی شایع و گسترده و در عین حال نگران‌کننده تبدیل کرده است.
* آتش زیر خاکستر در پس فیلتراسیون
با ورود اینترنت به ایران در سال‌های اخیر دو رویکرد غالب را در جامعه شاهد بوده‌ایم. یکی نادیده‌انگاری موضوع و تعلل و تأخیر در کنترل آن که شاید هنوز هم عوارض آن در سلوک نسل‌های کنونی مشخص باشد و دیگر انکار حضور پورنوگرافی بعد از فیلتر کردن سایت‌ها و شبکه‌های مجازی است. اما متأسفانه مسئله هنوز به صورت آتش زیر خاکستر ادامه دارد چراکه تکنولوژی فیلتراسیون نارساست و به علاوه با حضور ماهواره و حتی موبایل، پورنوگرافی در زندگی آدم‌ها حضور و جریان دارد. پس راه‌حل چیست؟
آموزش و اطلاع‌رسانی مهم‌ترین گام است. با وجود این که امروزه دیدگاه طبی و بهداشتی از مسائل انسانی و اخلاقی قابل تفکیک نیست، سعی خواهیم کرد به موضوع نگاهی طبی داشته باشیم.
شاید در ذهن برخی این سؤال باشد که چه اشکالی دارد ما از این نوع خدمات تکنولوژیک استفاده کنیم؟ می‌خواهیم از دو جنبه به قضیه نگاه کنیم: فردی و فرافردی (اجتماعی). نگاه فردی یعنی این که ببینیم عوارض مستقیم پورنوگرافی برای خود ما چیست؟ و فرافردی آسیب‌هایی است که دیگران و به ویژه همسر می‌زند.
* عوارض فردی استفاده از پورنوگرافی اینترنتی
موضوع اول، اعتیاد است. یعنی آنکه رفته‌رفته تماشای مکرر این تصاویر به عادتی تبدیل می‌شود که همچون خوره به جان زندگی شخص می‌افتد. تماشای تصاویر و ورود به سایت‌ها عادتی اجتناب‌ناپذیر می‌شود و رفتار‌های پس از آن برای شخص آسیب‌زاست. چرا می‌گوییم اعتیاد؟ چون شخص قادر به ترک این عادت که در واقع اعتیادی روانی و رفتاری است، نیست. اعتیاد به پورنوگرافی اینترنتی بسیار شبیه اعتیاد به مواد مخدر است که به این مشابهت‌ها اشاره می‌کنیم.
ویژگی اول، انکار و کوچک شمردن موضوع است. یعنی فردی که به پورنوگرافی اینترنتی عادت کرده، مانند سایر معتادان درباره فعالیت‌هایش به اطرافیان، اطمینان خاطر غلط و غیرواقعی می‌دهد و مشکل را نادیده می‌گیرد. برای مثال به همسرش می‌گوید: «من دارم کارم را می‌کنم و تو اشتباه می‌کنی.» یا مشکل و عوارض حاصل از آن را کوچک و ناچیز می‌شمرد. مثلاً می‌گوید: «مسئله در حد تفریح و رفع خستگی است و هر وقت بخواهم کنارش می‌گذارم.»
ویژگی دوم، احساس تقصیر و گناه است. بیشتر افراد معتاد به پورنوگرافی این حس را تجربه می‌کنند. به همین دلیل حتی درصدد رفع مشکل و ترک عادت نیز برمی‌آیند. درست مثل تلاش سایر معتادان در سیر اعتیادشان. البته این تلاش شخصی و خام، معمولاً ناموفق است و شکست می‌خورند.
ویژگی سوم، زمان و انرژی فراوانی است که افراد صرف این عادت خود می‌کنند. ساعت‌های متمادی برای ورود و حضور در شبکه‌ها و سایت‌هایی که تمامی ندارند و بلکه هر روزه به حجم‌شان افزوده می‌شود صرف می‌شود. به علاوه در ساعاتی که در اینترنت نیستند نیز مدام در ذهن‌شان مشغول خیالبافی‌ها و تداعی تصاویر و نقشه‌ها هستند برای اینکه در فرصت بعدی به کدام سایت بروم و چه کنم می‌شود.
مسعود می‌گفت: «حتی موقعی که به کامپیوتر خاموش هم نگاه می‌کنم وسوسه و فکر موضوع به سراغم می‌آید» و این همان حکایت معروف شرطی شدن پاولوفی است. به همه این‌ها تلاش، صرف فکر و وقت برای پنهان کردن موضوع از همسر و خانواده را هم بیفزایید تا میزان خسارت آشکارتر شود.
ویژگی چهارم، «پیش‌رونده» بودن عادت است که موضوع را درست شبیه اعتیاد به مواد می‌کند. یعنی اینکه عادت به پورنوگرافی اینترنتی یکجا متوقف نمی‌شود و رفته‌رفته نیاز به میزان استفاده بیشتر می‌شود و شخص به سمت تماشای غیرطبیعی‌ترین و آلوده‌ترین صحنه‌ها پیش می‌رود و دو ویژگی آخر آنکه عادت به چنان شدت و عمقی می‌رسد که بر روحیه و آرامش فرد، آبرو و اعتبار او، روابطش با همسرش و خانواده، کار و تفریح و سایر جنبه‌های مهم زندگی‌اش آثار سوء و مخربی می‌گذارد و با این همه رفتار عادتی و مرضی او دوباره و دوباره تکرار می‌شود.
* عارضه‌های فرافردی اعتیاد به هرزه‌نگاری
موضوع دیگر عادت به نظربازی است که از عوارض پورنوگرافی اینترنتی به شمار می‌رود. نظربازی یعنی وسواس نگاه آلوده به زنان که علاوه بر عوارض روانی، عوارض قانونی نیز محتمل است و در هر صورت نیاز به درمان روانپزشکی دارد. این بعد از موضوع در حقیقت دامان اجتماع را می‌گیرد و به نوعی آزار زنان محسوب می‌شود.
به این روند بیمارگونه باید تغییر تدریجی نگرش و فکر مردان را به جنس مخالف اضافه کرد، یعنی نگاه غیرانسانی به زنان و آن‌ها را مثل اشیا دیدن. این‌چنین مردانی، زنان را مثل مجسمه‌هایی می‌بینند که مطابق اراده یا تصور آن‌ها قابل استفاده‌اند. چنین نگاه و تفکری علاوه بر آنکه غیراخلاقی و غیرانسانی است، رفته‌رفته سبب مرگ عواطف و احساسات فرد می‌شود و بیشترین ضربه و آسیب را به همسر وارد می‌کند.
عارضه دیگر این که تملک و قدرت را به گونه‌ای کاذب در مردان رشد می‌دهد. معمولاً این احساس فقط در فضای سایت‌ها باقی نمی‌ماند و به تدریج در ارتباط زناشویی و حتی در ارتباط عاطفی با همسر نیز خودش را نشان می‌دهد و مرد احساس می‌کند که می‌تواند با همسرش هر طور که دلش بخواهد رفتار کند. تسری این احساس تملک و تسلط‌طلبی به فضای خانواده نیز عوارض و آسیب‌هایی در پی خواهد داشت.
نکته دیگر اینکه در بسیاری از مردان معتاد به پورنوگرافی، دیدار زن‌هایی که عموماً با مقاصد تجاری از ویژگی‌های ظاهری استثنایی برخوردارند و مقایسه دائمی با همسر، سبب احساس سرخوردگی و یأس و فرورفتن در خطا‌های فکری و دور شدن از واقعیت‌های زندگی و ارتباط زناشویی خواهد شد و روال طبیعی زناشویی مرد- برخلاف ذهنیت و تصور عده‌ای که گمان می‌کنند پورنوگرافی آن را زیادتر می‌کند- نیز مختل می‌شود.
* احساس تحقیر زنان در اعتیاد به پورنوگرافی مردها
آیا تا به حال تأمل کرده‌ایم که استفاده از پورنوگرافی- اینترنتی، ماهواره‌ای- چه تأثیری بر فکر و احساس همسرمان دارد؟ از نشانه‌های هوش بالای هیجانی و عاطفی- که امروزه اهمیت آن را حتی بیش از ضریب هوشی می‌دانند- تشخیص تأثیر رفتارهای‌مان بر اطرافیان است. گاهی برخی تصور می‌کنند همسرشان متوجه تغییر ذائقه‌شان نمی‌شود، در حالی که مطالعات چیز دیگری را نشان می‌دهد: در مطالعاتی که روی زنان افراد مبتلا به وابستگی به پورنوگرافی اینترنتی انجام شده زنان آن‌ها در تمام موارد یکی یا چند نمونه از این احساس‌ها را گزارش کرده‌اند: احساس‌هایی مثل لطمه و آسیب روحی، تحقیر و طرد شدن، مورد خیانت واقع شدن، تنهایی عمیق، تأثر و سرخوردگی از اینکه ناخواسته با زنان دیگر مورد مقایسه قرار گرفته‌اند. ضمن آنکه دروغ‌های مکرر شوهرانشان درباره عادت مذکور نیز آن‌ها را رنج می‌داده است. این‌ها نمونه‌های بارز سوءاستفاده و نادیده گرفتن هیجانی و عاطفی است و وجود چنین مسئله‌ای بر خلاف ذهنیت قدیمی عده‌ای در جامعه ما امری طبیعی و قابل قبول نیست.
* آسیب روانی اعتیاد به پورنوگرافی زنان بیشتر است
بر اساس تحقیق یاد شده، ۶۸ درصد این زنان گزارش کرده‌اند که شوهرانشان به آنان بی‌علاقه شده‌اند و ۲۲ درصد، این نوع از طلاق را فقط به ورود اینترنت و سایت‌های پورنو به حریم زندگی‌شان نسبت داده‌اند. طلاق فقط یک حکم قانونی نوشته بر کاغذ نیست و جنبه‌های مختلف دارد؛ مثل طلاق عاطفی و زناشویی.
اعتیاد اینترنتی پورنوگرافی غالباً در مردان دیده می‌شود، اما با کمال تأسف، گاهی معدودی از زنان نیز از سایت‌های پورنوگرافی و ماهواره‌ای استفاده می‌کنند. به عقیده صاحب‌نظران، آثار مخرب و زیانبار روانی چنین رفتاری بر شوهران آن‌ها فاجعه‌بار است، آثاری به مراتب عمیق‌تر و شدیدتر- به دلیل ناهمخوانی این رفتار با زمینه‌های فکری، تربیتی و فرهنگی- که باعث فروریختن عزت نفس مرد می‌شود. مردان در مواجهه با چنین اتفاقی به دلیل شرمساری و ناتوانی از ابراز مشکل معمولاً به مشاور و پزشک مراجعه نمی‌کنند و ضمن سکوت ممکن است شروع به اعمال کنترل و رفتار‌های سلطه‌جویانه بر زن و فرزند کنند.
گرایش به پورنوگرافی اینترنتی حتی اگر با میزان کم شروع شود می‌تواند به اعتیادی دردآور و مخرب تبدیل شود. اعتیادی که شاید تلاش خود فرد هم برای خروج از آن ناکام بماند و مداخله و کنترل بیرونی بطلبد.
به قول مولانا:
بنده شهوت ندارد خود خلاص/ جز به فضل ایزد و انعام خاص
در چَهی انداخت او خود را که من/ درخور قعرش نمی‌یابم رَسن
...........................
پایان پیام/ 167