مستند "دربند"؛ روایتی از زنده نگه داشتن عاشورا در قفقاز

خبرگزاری اهل بیت(ع) ـ ابنا / سرویس فیلم مستند :

شهر «دربند» قدیمی ترین شهر روسیه در «جمهوری داغستان» است و از مهم‌ترین شهرهای شیعه نشین منطقه به شمار می‌رود.

دربند تنها شهر شیعه روسیه و با سنت های ایرانی است. مردم دربند نوروز را كه از دوره حكومت ایرانیان بر این منطقه «قفقاز» به ارث مانده است، جشن می گیرند و همانند ایرانیان، این جشن باستانی را به یكدیگر شادباش می گویند. این شهر ایرانی ترین شهر سرزمین تزارهاست.

هر چند تاریخ این شهر به دوره سلسله ساسانیان در ایران یعنی دو هزار سال پیش باز می گردد، اما اكتشافات باستان شناسی ثابت كرده این منطقه از عصر برنز و حدود شش هزار سال پیش محل سكونت انسان ها بوده است.

از این شهر كه منطقه قفقاز را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می كند در تاریخ به عنوان دروازه ورود اسلام به این منطقه و روسیه یاد می شود و ساكنان آن هم اكنون عمدتا آذری زبان هستند.

دربند كه زمان «فتحعلی شاه» براساس «معاهده گلستان» با روسیه تزاری از ایران جدا شد، به عنوان یكی از كم تغییرترین شهرها در فهرست میراث جهانی یونسكو ثبت شده است.

دربند كنونی با یك هزار و 776 كیلومتر مربع مساحت و 123 هزار و 720 نفر جمعیت از شهرهای مهم جمهوری داغستان است.

مسلمانان شیعه مذهب و آذری تبار با حدود 40 هزار نفر بزرگترین جامعه شهر دربند را تشكیل می دهند و بخش دیگری از جمعیت آن را نیز لزگین ها، دارگین ها، روس ها، تبسران ها، ارامنه، آگول ها و تات ها تشكیل می دهند.

بر اساس اطلاعات تاریخی، جامعه شیعیان شهر دربند از نخستین جوامع مسلمان در روسیه محسوب می شوند.

جامعه شیعیان دربند در دهه های نخستین اسلام با ورود پیروان این دین به قفقاز شكل گرفت و مسلمانان منطقه نیز تمامی آداب و رسوم خود را كه از دیرباز به آنها ارث رسیده، حفظ كرده اند از جمله اینكه نیمه روز هنگام ظهر بانگ اذان در شهر به صدا در می آید و مؤمنان را برای اقامه نماز به مسجد فرامی خواند. در این موقع مسلمانان خود را به مساجد شهر می رسانند به ویژه اینكه بسیاری تلاش می كنند در مسجد جامع دربند كه قدیمی ترین مسجد روسیه محسوب می شود و شیعیان همراه اهل تسنن در آن نماز می خوانند، حضور یابند.

تا پیش از انقلاب سوسیالیستی سال 1917 روسیه و روی كار آمدن دولت شوروی مسلمانان از مناطق مختلف داغستان برای اقامه نماز جمعه به مسجد جامع دربند می رفتند، اما با انقلاب روسیه به دلیل ممانعت و فشار حکومت، مردم مراسم مذهبی را مخفیانه انجام می دادند. با فروپاشی شوروی، اكنون این رسم كمرنگ شده و روزهای جمعه فقط ساكنان شهر و اطراف در این مسجد نماز اقامه می كنند.

مسلمانان دربند و مناطق اطراف همچنین سوگواری های محرم را با شكوه برگزار می كنند و دسته های سوگوار در نواحی مختلف شهر حركت كرده و مردم سینه زنی می كنند.
ایام اعیاد اسلامی مانند قربان و فطر نیز در دربند با شكوه برگزار می شود و مردم در این روزها با حضور گسترده در مساجد، عید را با هم مذهبان خود برگزار می كنند.

مستند «دربند» به برگزاری مراسم محرم در شهر دربند قفقاز  و روایت آن از زبان ریش سفیدان و شبیه خوان‌ها پرداخته است. بخشی از این مستند از سختی های برگزاری مراسم و شعائر عاشورا در زمان حکومت سوسیالیستی شوروی روایت می کند.

مستند «دربند» کاری از «خانه مستند انقلاب اسلامی» است.