موشن گرافیک/ کلام نورانی؛ شرایط پذیرش توبه

خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا / سرویس فرهنگی:

رَوَاهَا الْجَوَادُ (ع) عَنْ آبَائِهِ (ع) عَنْ عَلِيٍّ (ع) قَالَ:

التَّوْبَةُ عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ نَدَمٌ بِالْقَلْبِ وَ اسْتِغْفَارٌ بِاللِّسَانِ وَ عَمَلٌ بِالْجَوَارِحِ وَ عَزْمُ أَنْ لَا يَعُودَ...

امام جواد علیه السلام فرمودند:

توبه بر چهار پایه استوار است؛ پشیمانی به دل، استغفار به زبان، کار (و جبران) با اعضاء، و تصمیم بر اینکه به گناه باز نگردد... (1)

شرح حدیث:

دریچه ای که به نام «توبه» به روی گنهکاران باز است، ‌موهبتی الهی و لطفی خاص است. تا بندگان خطاکار، باز هم از رحمت خدا برخوردار باشند.

آنچه توبه را تشکیل می دهد، عناصر چهارگانه ای است که در این حدیث آمده است:

اول: «پشیمانی قلبی»، تا گنهکار، ‌از عمل زشت خود در درون پشیمان نشود، ‌توبه مفهومی ندارد.

دوم: «آمرزش خوهی به زبان» و به تعبیر دیگر «استغفار»، ‌که نشان دهنده تواضعِ خطاکار در برابر خدا و درخواست مغفرت و بخشایش از اوست.

سوم: «جبران عملی»، چه در تکالیفی که مربوط به رابطه ما با خداست، چه در حقوقی که مردم بر گردن ما دارند؛ یعنی اگر کسی مال مردم را خورده، ‌یا به کسی تهمت زده است، ‌توبه اش پرداختِ حق النّاس و رفع تهمت از متّهم است.

چهارم: تصمیم جدّی بر تکرار نکردن گناه.

فرض کنید کسی سرقت کرده و به زندان افتاده است و می گوید توبه کرده ام. وقتی توبه اش واقعی است که عزم جدّی داشته باشد که اگر آزاد شد، هرگز سراغ دزدی نرود. و الّا اگر به فکر سرقتهای بعدی باشد، توبه اش جدی و واقعی نیست.

قرآن کریم به صورت مکرر پس از بیان توبه، اصلاح را آورده است (تابُوا وَ أَصْلَحُوا) (بقره 160؛ نساء:146؛ آل عمران : 89؛ و موارد دیگر.) و این اشاره دارد به اینکه توبه تنها استغفار به زبان نیست. بلکه باید در عمل نیز جبران کند.

به هر حال، گناه نکردن، آسان تر از توبه کردن است. (2)

پی نوشت:

1ـ کشف الغمة فی معرفة الائمة، ‌ج 2، ص 349
2ـ حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی