به گزارش خبرگزاری اهل بیت(ع) - ابنا - آیتاللهالعظمی «سیدمحمدتقی مدرسی» از مراجع تقلید شیعیان در کربلای معلی، ۱۹ اردیبهشت‌ماه در ادامه جلسات تفسیر سوره ابراهیم که از برنامه «زلال سخن» شبکه سه سیما پخش شد، با اشاره به آیه ۲۲ این سوره مبارکه به تبیین اهمیت شناخت شیطان به عنوان دشمن اصلی انسان پرداختند.
معظم له شیطان را دشمن قسم خورده انسان دانستند و گفتند: شیطان دشمن قسم خورده انسان است که غالبا از او غافل هستیم، در صورتی که شیطان از آن روزی که به سبب سجده نکردن به آدم از مقامی که رسیده بود به پایین افتاد، قسم یاد کرد که تمام بنی آدم به جز یک عده از آنها را منحرف کند و همین کار را هم کرد.
ایشان ادامه دادند: خداوند سبحان و تعالی در بسیاری از آیات ما را از شیطان برحذر داشته و هشدار می‌دهد که شیطان یک دشمن خبیث، نیرومند و جدی انسان است و البته مسلط بر شما نیست، ولی اگر کسی راه را برای او باز کند، شیطان هم بر او مسلط می‌شود. سلطنت و حاکمیت شیطان بر کسانی است که از او تبعیت می‌کنند. خداوند می‌فرماید که شیطان دشمن شماست و شما هم او را دشمن بدارید.
* شیطان از چه راهی ما را فریب می دهد؟
آیتاللهالعظمی مدرسی با طرح این سؤال که شیطان ما را از چه راهی فریب می‌دهد؟ گفتند: خداوند می‌فرماید که ای بنی آدم مگر ما با شما عهد و میثاق نبستیم که عبادت شیطان را نکنید و خدا را عبادت کنید؟ پس چه شده است که از شیطان اطاعت می‌کنید؟ اگر ما این پرونده دشمنی شیطان با انسان را باز کنیم و آن را باز نگه داریم، می‌بینید که این دشمن چه نیرنگ‌هایی دارد، چه راهکارهایی را به کار می‌برد که ما را فریب دهد و چطور ما را فریب می‌دهد.
مرجع تقلید شیعیان در کربلا بیان کردند: از راه‌های مختلف می‌توان راه‌های فریب شیطان را فهمید و این را نه فقط از راه آیات و روایات به ما خبر داده‌اند، بلکه از طریق قصص و حکایت‌های مختلف و عبرت‌های دیگران آن را به ما متذکر شده‌اند که شیطان دشمن قسم خورده انسان است که از راه‌های مختلف انسان را اغوا و گمراه می‌کند. اما از یک راه دیگر هم می‌توان فریب‌های شیطان را متوجه شد و آن از طریق فریب‌ها و گمراهی‌هایی است که خود ما را شیطان در گذشته مبتلا کرده است، می‌توان خیلی خوب فریب دادن‌های شیطان را درک کرده و راه‌های فریب کاری شیطان را شناخت.
ایشان ادامه دادند: هر دشمنی در هر غالبی که باشد برای از بین بردن آن باید خوب شناخته شود. یکی از برنامه‌های اساسی یک انسان عاقل و حکیم و دانا این است که دشمن خودش را بشناسد، شناخت این دشمن هم به شناخت اسم و نام او نیست، بلکه باید بدانید که چگونه این دشمن به شما دشمنی می‌کند و راه نفوذ و فریب این دشمن به ما از چه طریقی است.
* هشدارهای قرآن به انسان از دشمنی شیطان
معظم له بیان کردند: خداوند در آیه ششم سوره مبارکه فاطر با اشاره به دشمنی شیطان می‌فرماید «إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا إِنَّمَا يَدْعُو حِزْبَهُ لِيَكُونُوا مِنْ أَصْحَابِ السَّعِيرِ؛ در حقيقت شيطان دشمن شماست شما نيز او را دشمن گيريد او فقط دار و دسته خود را مى خواند تا آنها از ياران آتش باشند.»؛ همچنین خداوند در آیه ۶۰ سوره مبارکه یس به بنی‌آدم هشدار می‌دهد و می‌فرماید «أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ؛ اى فرزندان آدم مگر با شما عهد نكرده بودم كه شيطان را مپرستيد زيرا وى دشمن آشكار شماست.»
ایشان گفتند: از ابتدای تا انتهای قرآن بحث خطر شیطان بیان شده است. از اوایل قرآن که سوره بقره باشد، قصه شیطان و سجده نکردن او به انسان بیان شده است و تا آخرین کلمه در قرآن که سوره ناس است، باز این خطر شیطان تکرار شده است و در سوره ناس هم که پایان بخش قرآن است، قرآن خطاب به انسان می‌فرماید به پروردگار و خالق خودتان از شر شیطانی که وسوسه می‌کند، پناه ببرید حتی شیطانی که در قالب شیطان انسی است او نیز در واقع ابزار شیطان جنی است. اینکه درباره خطر شیطان در جای جای قرآن بحث شده است، برای این است که شناخت شیطان خیلی اهمیت دارد. خداوند به انسان وجدان، عقل، هوش و هزاران نعمت دیگر داده است که راه را ببنید و اشتباه نرود، ولی شیطان نمی‌خواهد انسان به راه راست برود و او را گول می‌زند تا از خدا دور شود.
* چگونه می‌توان با شیطان مقابله کرد؟
آیت الله العظمی مدرسی با اشاره به راه مقابله با مقابله با شیطان گفتند:: شیطان خبیث و متکبر است و این کبر شیطان او را به این وضع انداخت و از درگاه خدا رانده شد. از این جهت در بعضی از روایات آمده است که اگر شیطان شما را در نماز وسوسه کرد و شما مقاومت و به این وسوسه توجه نکنید تا وسوسه‌اش دفع شود، چون شیطان که این وسوسه را در دل شما انداخته خودش متکبر است که اگر یک بار یا دو بار حرف او را گوش نکردید، شیطان به خاطر تکبری که دارد، می‌رود.
* لزوم تشکیل پرونده شیطان‌شناسی
مرجع تقلید شیعیان در کربلا با اشاره به لزوم تشکیل پرونده شیطان شناسی گفتند: شیطان دشمن اصلی ما است و ما باید یک پرونده برای شیطان‌شناسی و دشمن‌شناسی او باز کنیم و این پرونده را مرتب باز نگه داریم و مرتب در آن دقت کنیم، تا متوجه شویم که چکار کنیم و چگونه با او مقابله کنیم؛ در هر لحظه از لحظات زندگی، ما با این دشمن قسم خورده روبروهستیم ولی وقتی ما این دشمن را شناختیم و متوجه شدیم چگونه با ما دشمنی می‌کند، وسوسه‌های او چگونه است، با این شناخت می‌توانیم جلوی این دشمن قسم خورده بایستیم و با او مقابله کنیم.
* عملی که باعث ناله شیطان می‌شود
آیتاللهالعظمی مدرسی گفتند: اولیاءالله هم شیطان دارند و شیطان سعی می‌کند آنها را هم به بیراهه ببرد، اما شیطان آنها ضعیف است و آنها چون به خدا توسل دارند، این شیطان از آنها دور می‌شود. پس اگر از ته دل یک «بِسْمِ اللهِ» و «أعوذ بِاللَّهِ» واقعی گفتید، خدا هم به کمک شما می‌آید و شیطان را از شما دور می‌کند و فرار می‌کند. وقتی که سجده می‌کنید، شیطان یک ناله‌ای می‌زند که ای وای این فرد سجده کرد و من سجده نکردم.
وی با بیان اینکه در آیه ۲۱ سوره ابراهیم بحث شیطان‌شناسی مطرح شده است، اظهار کرد: معمولا همه حقایق از آخرش پیدا می‌شود، به این معنا که این جور نیست از اول همه حقایق برای ما مشخص باشد و بفهمیم. باید ببینید این راه به کجا منتهی می‌شود، مثلاً یک اتوبان بسیار منظم و هموار جلوی راه شماست، آیا شما بی‌گدار به آب می‌زنید که به این اتوبان بروید، در صورتی که اول می‌پرسید که پایان این اتوبان به کجا می‌رسد؟ در تمام مسائل زندگی باید عاقبت را سنجید و عاقبت اساسی آن روزی است که در پیشگاه خدا حاضر خواهید شد. حالا در این آیه هم عاقبت همه مردم که در پیشگاه خدا حاضر شده‌اند و یک بحث و گفتمان بین شیطان و پیروان شیطان بوده؛ مطرح شده است.
* مسئولیت‌گریزی انسان و انداختن اشتباه به گردن دیگران
مفسر تفسیر هدایت افزودند: بشر یک طبیعتی دارد که در اشتباهات می‌خواهد زود گناه را گردن کسی دیگر بندازد و این طبیعت او باعث می‌شود که مسئولیت اشتباه خود را نپذیرد و این مهمترین عقده انسان است که نمی‌خواهد بگوید من اشتباه کردم، اصلاً نمی‌خواهد مسئولیت اشتباه خود را بپذیرد و می‌خواهد آن اشتباه را به گردن دیگران و زمانه بیندازد و سعی می‌کند چپ و راست مسئولیت‌های کار خلاف خود را به گردن دیگران بیندازد. حالا در روز قیامت هم شیطان و هم پیروان شیطان می‌خواهند مسئولیت اشتباه خود را گردن یکدیگر بیندازند.
* بهشت و جهنم نتیجه عمل انسان
ایشان افزودند: بهشت و جهنم رفتن ثمره و نتیجه عمل خود انسان است. خداوند در آیات ۳۹ و ۴۰ سوره مبارکه نجم می‌فرماید «وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى* وَأَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَى؛ و اينكه براى انسان جز حاصل تلاش او نيست*و نتيجه كوشش او به زودى ديده خواهد شد»؛ در آیات ۶، ۷ و ۸ سوره زلزال نیز آمده است «يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ* فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ* وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ؛ آن روز مردم به حال پراكنده برآيند تا نتيجه كارهايشان به آنان نشان داده شود* پس هر كه هموزن ذرهاى نيكى كند نتيجه آن را خواهد ديد* و هر كه هموزن ذرهاى بدى كند نتيجه آن را خواهد ديد»؛ در سوره‌های قرآن مسئولیت انسان بیان شده است که اگر بهشت رفتید، به خاطر سعی و کوشش خودتان و فضل خدا بوده است و اگر خدایی نکرده به جهنم کسی افتاد به خاطر سعی و کوشش یا بی‌توجهی خودش بوده است.
* گفت‌وگوی شیطان و پیروانش در روز قیامت
معظم له با اشاره به گفتگوی شیطان و پیروانش در روز قیامت گفتند: خداوند می‌فرماید «وَقَالَ الشَّیطَانُ لَمَّا قُضِی الْأَمْرُ»، وقتی که همه چیز در قیامت تمام شد و حکم الهی صادر شد که فرجام هم ندارد، تازه آن وقت شیطان می‌آید و به جای دلداری به پیراوانش آنها را ملامت می‌کند؛ همچنین خداوند در ادامه می‌فرماید «إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ»، خدا وعده‌اش حق بوده اما شیطان هم وعده‌هایی که داده همه دروغ است و یک سری مسائل دروغ را به پیروانش گفته و آنها هم پذیرفتند. خیلی وقت‌ها وجدان به ما می‌گوید که این حرف دروغ است ولی خیلی وقت‌ها انسان خودش را گول می‌زند؛ فردی تشنه است و می‌خوابد و در خواب می‌بیند که دارد آب می‌خورد، یعنی این نفس بشر است که دارد خودش را گول می‌زند و خود را توجیح می‌کند.
ایشان ادامه دادند: در ادامه می‌خوانیم «وَمَا كَانَ لِی عَلَیكُمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِی فَلَا تَلُومُونِی»، شیطان به پیروانش می‌گوید من تسلطی بر شما نداشتم، یعنی من نمی‌توانستم شما را مجبور کنم و فقط صدای‌تان کردم و شما هم آمدید؛ پس مرا لعنت نکنید، هر چند شیطان لعنت دارد اما من خودم مقصر بوده‌ام که از شیطان اطاعت کرده‌ام؛ که در ادامه آیه می‌فرماید «وَلُومُوا أَنْفُسَكُمْ»، پس به خودتان برگردید. حالا این گفت‌وگو در روز قیامت است که همه چیز تمام شده است، اما از این بحث می‌توانیم امروز که در این دنیا هستیم، عبرت بگیریم که نکند روزی بیاید و ما شیطان را ملامت کنیم که تو ما را در دنیا فریب دادی و شیطان بگوید من شما را فریب ندادم، فقط صدای‌تان کردم و شما آمدید، پس خودتان را ملامت و نکوهش کنید.
*عدم دفاع شیطان از پیروانش در قیامت
آیتاللهالعظمی مدرسی گفتند: بعد از این گفت‌وگو خداوند می‌فرماید «مَا أَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَمَا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِی»، ظاهرا معنای آیه این باشد که من نمی‌توانم از شما دفاع کنم و شما هم نمی‌توانید از من دفاع کنید. شاید کلمه «مُصْرِخِ» به این معنا باشد که گاهی انسان نیاز به کمک داشته باشد و افرادی هم در کنارش باشند و بتوانند به او کمک کنند، اما یک موقع انسان در دریا افتاده و در حال غرق شدن است و کسی هم آنجا نیست و با صدای بلند داد و فریاد می‌زند. شاید منظور در این آیه معنای دوم باشد که نه من در لحظاتی که شدیدا احتیاج به کمک دارید می‌توانم کمک‌تان کنم و نه شما می‌توانید به من کمک کنید وهمه در یک چاه افتاده‌اند.
ایشان ادامه دادند: در ادامه می‌فرماید «إِنِّی كَفَرْتُ بِمَا أَشْرَكْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ»، اینکه شما طاعت خدا را رها کردید و شیطان را اطاعت کردید و شیطان را شریک و سهیم در اعمال خود قرار دادید، شیطان هم امروز می‌گوید بیخود اطاعت مرا کردید، در صورتی که آنها می‌گویند یک عمر شیطان ما را در دنیا گول‌زده و به گناه کشانده است. در پایان این آیه خداوند می‌فرماید «إِنَّ الظَّالِمِینَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ»، دیگر کار تمام شد و هر کس به سزای اعمال خود می‌رسد و کسانی که به دیگران و به خود ظلم کرده‌اند، اکنون در عذاب شدیدی هستند.
..........................................
سرویس فرهنگی/ محسن سلطان احمدی