خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ کتاب «آیت علم و عمل»، یادنامه‌ی مرحوم آیت‌الله العظمی علوی گرگانی است که به همت حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین کشفی تدوین شده است.
به مناسبت ایام سالگرد ارتحال آیت‌الله العظمی علوی گرگانی، این نویسنده و پژوهشگر در گفت‌وگویی با خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ به معرفی این کتاب ارزشمند پرداخته است که در ادامه تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود:
بسم الله الرحمن الرحیم. یکی از مسائلی که در دین اسلام مورد تأکید واقع شده مسئله‌ی توجه به تاریخ زندگی علما است؛ حتی روایتی از وجود مقدس پیامبر اکرم(ص) نقل شده که آن حضرت فرمودند: «من ورّخ مؤمنا فكأنّما أحياه»؛ اگر کسی تاریخ زندگی یک مؤمنی را بیان کند، گویا او را زنده کرده است.
یکی از شخصیت‌هایی که زندگی ایشان در ابعاد مختلف برای عموم جامعه‌ی ما، به خصوص جوانان درس‌آموز است و شخصیت ایشان به نحوی است که می‌تواند برای جوانان الگو باشد، مرحوم آیت‌الله العظمی علوی گرگانی رضوان الله تعالی علیه است.
از یک طرف جنبه‌ی علمی ایشان است، تألیفاتی که داشتند و کتب فقهی که نوشته‌اند بر ما روشن است، کتاب فقهی المناظر الناظرة که شرح شرائع الاسلام محقق حلی است، همچنین کتاب اصولی لئالي الأصول که در 10 جلد بر اساس کتاب کفایة الاصول آخوند خراسانی تألیف کرده‌اند.
در کنار آن هم ابعاد بی‌نظیر اخلاقی ایشان است. تواضعی که مرحوم آیت‌الله العظمی علوی گرگانی داشتند، حسن خلقی که با جوانان داشتند، آن جذابیتی که امروزه برای یک روحانی و برای یک شخص مؤمن و متدین خیلی نیاز است و هم چنین تبلیغی که ایشان انجام می‌دادند که تا آخر عمر با این‌که مقام مرجعیت تقلید داشتند و رؤسای قوا در قم محضر ایشان می‌آمدند و روی زمین می‌نشستند، اما ایشان آن جنبه‌ی تبلیغی خودشان را تا آخر عمر رها نکردند. من ملاحظه کردم و دیدم که مجموعه‌ی این صفات و خصوصیات، خصوصیاتی است که باید به عنوان یک الگو در جامعه‌ی دینی و جامعه‌ی حوزوی ما بماند. بعد از وفات ایشان این خلاء احساس می‌شد که این کار باید انجام شود و در یک کتاب یادنامه‌ای این‌ها جمع‌آوری و تدوین شود. چون می‌دانید، گفت: «كلّ علم ليس في القرطاس ضاع»؛ هر علمی که در کاغذ جمع‌آوری نشود، این‌ها رها می‌شود و گم می‌شود. افرادی که ایشان را درک کردند و خاطراتی از ایشان دارند، ویژگی‌ها و خصوصیات ایشان را می‌دانند، این افراد تا 10-20 یا 30 سال دیگر زنده هستند، اما واقعا حیف بود که این ویژگی‌ها فراموش شود.
لذا با همکاری و همراهی دفتر مرحوم آیت‌الله العظمی علوی گرگانی و آقازاده‌های ایشان، به ویژه حجت‌الاسلام والمسلمین آقا سیدمحسن علوی گرگانی بنا شد که این کار کتاب یادنامه انجام شود. این کتاب هم در چند فصل تدوین شده است. فصل اول فصل زندگینامه است که آن هم در دو بخش است. یکی زندگینامه‌ی پدر ایشان، مرحوم آیت‌الله آقا سید سجاد علوی و بعد هم زندگینامه‌ی خودشان مرحوم آیت‌الله العظمی علوی گرگانی که هر دو به قلم استاد محقق و مورخ حوزه‌ی علمیه‌ی قم، حجت‌الاسلام والمسلمین آقای ناصرالدین انصاری قمی است. آقای انصاری برادرخانم مرحوم آقای علوی و تراجم‌نگار هم هستند و سالهای گذشته این زندگینامهها را نوشته بودند. ما با ایشان جلساتی داشتیم و این زندگینامهها تکمیل شد.
فصل دوم مصاحبه‌های مرحوم آیت‌الله العظمی علوی گرگانی در موضوع تراجم و زندگینامه‌ی خودشان است. خب ایشان مصاحبه‌های فراوانی داشتند. البته تحت عنوان مصاحبه نبود، اما گروه‌های مختلف خدمت ایشان می‌آمدند، همایشی برگزار می‌کردند و یا در رابطه با شخصیتی بزرگداشتی داشتند و مرحوم آیت‌الله علوی 10-15 دقیقه‌ای با آن‌ها صحبت می‌کردند. ما آن‌ها را نیاوردیم، آن مصاحبه‌هایی را آوردیم که جنبه‌ی بیان زندگینامه‌ی خودشان و یا زندگینامه‌ی اساتیدشان بود، این‌ها را جمع‌آوری کردیم. چند مصاحبه است. مصاحبه با مجله‌ی پاسدار اسلام در رابطه ارتباط ایشان با امام و انقلاب اسلامی در آنجاست. مصاحبه با دفتر تبلیغات اسلامی در موضوع فعالیت‌هایی که ایشان در دوران جنگ تحمیلی و دفاع مقدس داشتند و مصاحبه ای در رابطه با مرحوم آیت‌الله محقق داماد، هم چنین مصاحبه با مجموعه مستند سعادتممندان که ایشان زندگی نامه خود را بیان کرده اند. این هم فصل دوم است.
نام فصل سوم را هم خاطرات درس‌های اخلاق گذاشته‌ایم. مرحوم آیت‌الله علوی روزهای چهارشنبه حدود نیم ساعت درس اخلاق برگزار می‌کردند. یعنی 15-20 دقیقه‌ای درس فقه‌شان را برگزار می‌کردند و بعد هم درس اخلاق بود. موضوع درس اخلاق ایشان هم مثلا توصیه‌های پیامبر اکرم(ص) به امیرالمؤمنین(ع) و یا توصیه‌های پیامبر اکرم(ص) به عبدالله بن مسعود و اباذر بود و یا توصیه‌های امام موسی بن جعفر(ع) به هشام بن حکم بود. در ضمن این درس اخلاق هم سعی می‌کردند خاطراتی را از زندگی علما بیان کنند. این خاطرات هم دو بخش بود؛ یک‌سری خاطراتی بود که ایشان در کتب تراجم خوانده بودند، مثلا خاطره از شیخ مفید و یا خاطره از شیخ انصاری بود. یک‌سری خاطراتی هم بود که خود ایشان حاضر و ناظر بودند، مثلا می‌گویند استاد ما مرحوم آقای بروجردی به این نحو بود. من خدمت آقای بروجردی رفتم و آقای بروجردی به من این‌طور جواب دادند و این‌طور برخورد کردند. آقای داماد این را نقل می‌کرد. آقای شیخ مرتضی حائری این را نقل می‌کرد. ما آن خاطراتی که ایشان در این درس‌های اخلاق بیان داشتند و خودشان شاهد و ناقل داستان و خاطره هستند، این‌ها را گزینش کردیم و این هم فصل سوم شد.
نام فصل چهارم را هم «از نگاه دیگران» گذاشته‌ایم. این فصل حدود 30 مصاحبه است که غالب این مصاحبه‌ها بعد از وفات مرحوم آیت‌الله العظمی علوی گرگانی توسط مؤسسه‌ی مطالعات تاریخ معاصر ایران با مدیریت جناب آقای موسی حقانی گرفته شده است، و بزرگواری که مباشر کار بودند، جناب آقای محمدرضا کائینی بودند و ایشان خیلی محبت کردند و لطف داشتند. ما صوت مصاحبه را ضبط می‌کردیم و برای آقای کائینی می‌فرستادیم و مابقی را آقای کائینی انجام می‌دادند و در روزنامه‌ها چاپ می‌کردند. یعنی در واقع این بخشِ از نگاه دیگران که 30 مصاحبه است، حاصل زحمات آقای کائینی و مجموعه‌ی مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران است. این هم یک فصل است.
فصل پنجم هم مقالات علمی است. من دیدم که این هم جای کار دارد. از چند نفر از فضلا درخواست کردیم که در موضوع نظریات علمی ایشان در فقه و اصول مقالاتی بنویسند. جناب آقای رفیع‌پور، استاد حوزه‌ی علمیه‌ی قم یک مقاله‌ای در رابطه با معرفی کتاب لئالی الاصول نوشتند. جناب آقای شاه‌ولایتی از دوستان بزرگوار ما هم یک مقاله‌ای در رابطه با مبانی اعتبار سنجی و دیدگاه های رجالی مرحوم آیة الله علوی نوشتند. خانم فرهنگ انصاری هم یک مقاله‌ای در مورد قاعده‌ی تسامح در ادله‌ی سنن از دیدگاه آیت‌الله علوی نوشتند. جناب آقای محمدجواد لطفی هم مقاله‌ای درباره روش‌شناسی اجتهاد و در نهایت هم حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدحسن علوی برادر آیت‌الله علوی مقاله‌ای درباره نظریه ولایت فقیه از دیدگاه آیت‌الله علوی گرگانی نوشتند. این هم فصل پنجم بود.
یک فصل هم مجموعه اشعاری است که بعد از رحلت مرحوم آقای علوی در رثای ایشان سروده شده که این‌ها را جمع‌آوری کردیم. به نظرم 11 شعر است. یک فصل را هم به پیام‌های تسلیت اختصاص دادیم. البته شاید حدود بیش از 200 پیام تسلیت از شخصیت‌های مطرح حوزوی و سیاسی و لشکری و کشوری بود که این‌ها پیام تسلیت داده بودند. ما ناچار بودیم که گزینش کنیم و اگرنه این بخش پیام‌های تسلیت هم یک کتاب مستقلی می‌شد.
یک فصل هم مجموعه‌ی اسناد و تصاویر است. این کتاب مجموعا در 8 فصل جمع‌آوری و تدوین شد. نام این کتاب را هم کتاب «آیت علم و عمل» گذاشتیم. آن چیزی که سبب شد این نام را انتخاب کنیم دو تا سند از علمای بزرگوار ما بود که خطاب به مرحوم آیت‌الله العظمی علوی گرگانی نوشته‌اند، یکی مربوط به آیت‌الله آقای آشیخ مرتضی حائری است که اجازه‌ی امور حسبیه‌ای که به آقای علوی داده‌اند، نوشته‌اند: «سید العلماء العاملین». یکی هم مربوط به آیت‌الله آقای نجومی کرمانشاهی است که ایشان هم در نامه‌ای به مرحوم آیت‌الله علوی ایشان را با همین وصف سید العلماء العاملین توصیف کرده‌اند. به نظرم رسید که با توجه به این خصوصیات و القابی که در این نامه‌ها آمده، بهترین اسم آیت علم و عمل است. حقاً ایشان آیتی هم برای علم، تحقیق و تلاش و کوشش علمی بودند و هم در جنبه‌ی عملی و زهد و تقوا و اخلاق و تواضع، آیتی بودند. خداوند ان‌شاءالله ایشان را غریق بحار رحمتش گرداند.
ان شاء‌الله قرار است چاپ دوم این کتاب با مختصر اضافاتی توسط مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران انجام شود.
................................
پایان پیام
