خبرگزاری بینالمللی اهلبیت(ع) _ ابنا: هیچ ملازمهای بین مرگ در جوانی و پایان حرکت استکمالی نفس انسان وجود ندارد. ورود به برزخ حتی در جوانی بخشی از حرکت تکاملی است؛ چنان که ورود به قیامت، فصلی دیگر از حرکت تکاملی به سوی خداوند است.
حقیقت انسان نفس ناطقه اوست که با اولین ادراک حسی، تکامل را آغاز میکند و اینطور نیست که با جدا شدن روح از بدن، حرکت تکاملی قطع شود بلکه حرکت به صورت پیوسته ادامه مییابد؛ با این توضیح که نفس انسان مراحل تکاملیاش را در عالَم دنیا از ماده شروع میکند سپس به مرحله نباتی میرسد و مراحل را یکی پس از دیگری طی میکند تا به مقام حیوانی و سپس انسانی دست یابد. در این میان با استفاده از ابزارهای حس و سایر قوا ادراکات و علومی به دست میآورد مانند اینکه خودش و هدف آفرینش را میشناسد و در سایه این علوم و ادراکات، اشتداد وجودی مییابد. هر چه ادراکات نفس قویتر شود کمال بیشتر و مراتب وجودی قویتری پیدا میکند. پس از مرگ با جدایی روح از بدن و رفع حجاب مادی حقایق برای او معلوم شده و علمش بیشتر میشود. این تکامل برزخی همان ادامه حرکت در دنیاست و انسان، در زندگی دنیایی با ملکات و نیات خود، زمینه تکامل در آخرت را فراهم میسازد (۱). به این ترتیب کمال وجود که سلب نقصها و جهلهاست (۲)، در دو دوره زندگی برزخی و اخروی ادامه مییابد.
ثمره اعمال انسان در برزخ مشخص میشود، پیامدهای برخی اعمال، مستمر و دنبالهدار است و میتوان گفت انسان در دنیا دو گونه عمل دارد؛ عملی که مستقیم انجام داده و عملی که مستقیم از آنِ او نیست بلکه پیامدِ عملِ مستقیم اوست، مانند بنیاننهادنِ روشی نیکو که دیگران از آن پیروی نمایند یا فرزندی صالح که برای والدینش دعا کند یا اعمال نیکی که دیگران از آن بهره گیرند. همچنین اگر کسی مسجدی بنا کند، بنای مسجد، عمل مستقیم او است؛ امّا اعمال نیکی که در مسجد انجام میپذیرد، به گونه غیر مستقیم، پیوسته به او میرسد و در زندگی برزخی نصیب او میشود.
اگر فردی با اصرار بر گناه یا قطع صله رحم یا ... موجب مرگ زودرس خود نشود ولی به دلیل دیگری قبل از اتمام عمر طبیعی و رسیدن به تکامل لازم از دنیا رحلت کند، خداوند حکیم برای او در عالم پس از مرگ جبران خواهد کرد (۳) بدین نحو که نفوس ناقص و اطفال در عالم برزخ تحت تعلیم انبیاء و اولیای الهی قرار میگیرند و برای ورود به عالم آخرت آماده میشوند. در روایت آمده است که اطفال شیعیان توسط حضرت فاطمهسلاماللهعلیها تربیت میشوند (۴) و همچنین اگر یکی از دوستان و شیعیان اهل بیتعلیهمالسلام بمیرد و نتواند قرآن بخواند، در برزخ به او میآموزند و خداوند متعال درجات او را بالا میبَرَد (۵).
پینوشت
۱. طباطبایی، محمدحسین (۱۳۷۱) المیزان فی تفسیر القرآن. ج۳، دوم، قم: اسماعلیان، ص۱۰۰.
۲. طباطبایی، محمدحسین (۱۴۲۴ق) نهایهالحکمه. هجدهم، قم: مؤسسه نشر اسلامی، ص ۳۳۷.
۳. حلی، حسنبنیوسف (۱۴۳۰ق) کشف المراد فی تجرید الاعتقاد. قم: مؤسسه امام صادق، ص۱۲۴.
۴. جزائری، نعمت الله (۱۳۸۱) ترجمه قصص الأنبیاء. تهران: انتشارات فرحان، ص ۱۶۰.
۵. کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۶۹) أصول الکافی. ترجمه: سیدجواد مصطفوی، ج۴، تهران: اسلامیه، ص ۴۰۲.
نظر شما