به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ نشست علمی با موضوع «صحیفه سجادیه در جهان معاصر» (جایگاه‌شناسی و مطالعات تطبیقی) با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین «مرتضی وافی» مدیر بنیاد بین‌المللی صحیفه سجادیه در دفتر خبرگزاری ابنا در قم، برگزار شد.
بخش اول متن کامل سخنان ایشان به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم
امام معصوم مأموریت‌هایی در عرصه‌ی امامت دارد. حدود 7 مأموریت اصلی را برای امام زین‌العابدین سیدالساجدین شناسایی کرده‌اند که این‌ها می‌تواند بر اساس تاریخ معاصر امام، بر اساس سیره و سبک زندگی امام و بر طبق روایات و گفتار امام که در کلام خودشان متجلی است، در زمره‌ی مأموریت‌های اصلی امام به حساب آید.
*آثار امام زین العابدین(ع)
یکی از مسائل مهم این است که فرمودند: «ان آثارنا تدل علینا» چیزی که شما را به سمت ما اولیاء و معصومین جلب و جذب می‌کند، آثار ما است و شما از طریق نشانه‌ها و آثار می‌توانید به بخشی از معرفت به ما برسید. در میان روایاتی که از امام زین‌العابدین(ع) به‌جا مانده که کم نیست و حدود 2 هزار روایت را از حضرت نقل می‌کنند، ادعیه‌ای است که از ایشان به عنوان آثار به ما رسیده است. البته در کنار این ادعیه دو نوشته هم وجود دارد: یکی نوشته‌ی خود حضرت زین‌العابدین، به نام «رسالة الزهد» است که کمتر به آن پرداخته می‌شود که نوشته‌ی بسیار مهمی هم در عصر آن روز و هم نسخه‌ی شفابخش سبک زندگی در دنیای امروز است. غیر از آن با رساله‌ای به نام «رسالة الحقوق» مواجه هستیم که 51 حق را در زمینه‌های مختلف نگاشته است که یک بخشی از آن، 7 حقی است که انسان بر خودش دارد و نسخه‌ی دقیقی از مباحث تکلیفی، مأموریتی و مسئولیتی انسان است، چون آن حضرت، حق و تکلیف را از هم جدا نمی‌داند. می‌گویند آن چیزی که تکلیف شده است برای این است که به حقت برسی و عین حقت است. تو سزاوار این تکلیف هستی، نه اینکه چون من کاری را انجام می‌دهم، پس در قبال آن چیزی را بخواهم. همین کاری که حضرت از انسان در رسالة الحقوق خواسته‌اند، همان چیزی است که قرار است برای آن حرکت و زندگی کند و یک نسخه‌ی مترقی برای جهان معاصر است. در کنار این‌ها، صحیفه‌ی کامله‌ی سجادیه جایگاه ویژه‌ی خودش را دارد.
البته دعاهای حضرت بیش از این 54 دعایی است که در صحیفه‌ی کامله به ما رسیده است، بزرگانی مستدرکاتی برای صحیفه آورده‌اند، به جهت اینکه دعاهای دیگر امام سجاد(ع) را جمع‌آوری و احصاء کنند که در صحیفه نیست. به دلیل اینکه در داستان مشهور یحیی بن زید بن علی، 75 دعا بوده است. بزرگانی به سراغ 21 دعا رفته‌اند، برای اینکه بدانند 21 دعا کدام است؟ این‌ها صحیفه‌ی ثانیه، ثالثه و تا صحیفه‌ی عاشره شده است که مرحوم آیت‌الله موحد ابطحی در صحیفه‌ی جامعه‌ی خودش حدود 300 دعا را گردهم آورده است. این نکته‌ی اول است.
*توجه به عترت و اهل بیت(ع) از طریق آثارشان
بر اساس حدیث ثقلین که «إِنِّی تَارِکٌ فِیکُمُ الثَّقَلَیْنِ کِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِی» توجه به عترت و اهل بیت(ع) از طریق آثارشان، و توجه به امام زین‌العابدین(ع) از طریق صحیفه‌ی کامله‌ی سجادیه، به نوعی جواب بر رسول خدا(ص) و اجابت دعوت رسول خدا(ص) است که فرمودند: عترت را رها نکنید. کلام عترت و سیره و سبک زندگی عترت و بخشی از معارف که در روایات آمده، در قالب زیارات است. وقتی ما دعاها را می‌گوییم، بخشی از دعاها در زیارات ما هم هستند؛ مثل زیارت امین الله که اصل روایت از حضرت علی بن موسی الرضا(ع) به ما رسیده است، اما از امام باقر(ع) نقل شده است. یعنی امام رضا(ع) می‌فرمایند: جد ما، امام باقر(ع) فرمودند که نزد پدرم بودم و امام زین‌العابدین(ع) در کنار قبر جدشان امیرالمؤمنین علی(ع) این زیارت را خواندند. بخشی از این زیارت دعا است. معمولاً در میان و انتهای زیارت‌های ما دعا وجود دارد. در زیارت آل‌یس آمده است: «أَنْ تَمْلَأَ قَلْبِی نُورَ الْیَقِینِ وَ صَدْرِی نُورَ الْإِیمَانِ... وَ لِسَانِی نُورَ الصِّدْقِ» ولی اختتام و پایان آن دعا است. این نکته‌ی اول است.
*دلیل اهتمام امام سجاد(ع) به دعا
یکی از مأموریت‌ها و راهبردهای امام زین‌العابدین(ع)، توجه به اهمیت دعا است. البته ما می‌گوییم در عصر امام باید دقت کرد که چه عصری است و تاریخ معاصر امام چه تاریخی است؟ آن زمان معلوم می‌شود که چرا حضرت در بُعد دعایی وارد شده‌اند. شاید مهم‌ترین دلیلش این است که دعا مخّ العباده است و عبادت زمینه‌ای برای این است که انسان‌ها اهل سرکشی و طغیان نشوند. چرا انسان اهل طغیان می‌شود؟ «إِنَّ الْإِنْسانَ لَیَطْغی أَنْ رَآهُ اسْتَغْنی» (العلق : 6-7). خب دعا چه می‌کند؟ نمی‌گذارد که این جنس از استغناء و بی‌نیازی انسان نسبت به خدا شکل بگیرد و انسان دائماً خودش را متوجه حضرت حق می‌داند. یعنی امام سجاد(ع) در برابر طغیان انسان آن روز، نسخه و راهبرد دعا را پیش آوردند تا جلوی طغیان انسان‌ها را بگیرند. فِرَق و تفکرات ضالّه و انحرافی از طغیان بود که در آن دوره به طور خاص شکل گرفته بود. اتفاقی که در سال 61 در کربلا رقم خورد و ما در زیارات می‌گوییم که مصیبتی است که بر آسمان و زمین و ملائکه و بر همه گران آمد که امام در قتلگاه برده شود و سر از بدن امام جدا شود؛ آن هم زمانی که چیزی از رحلت رسول خدا(ص) نگذشته، نوه‌ی رسول خدا(ص) این‌گونه به شهادت برسد و اوضاع و احوالی با اهل بیت پیامبر(ص) پیش آید که سیدالشهداء(ع) در خطبه‌ای در مقابل دشمن فرمودند: روی زمین نزدیک‌تر از من نیست و شما این‌گونه با من رفتار می‌کنید!
در شرایط عجیب‌وغریب مکه و مدینه و جامعه‌ی اسلامی که به حضیض انحطاط و ذلت رسیده بود و همه به نوعی دنبال تجملات، دنیاگرایی‌ها، دست یافتن به بیت المال و غارت بیت المال بودند، اینجا راهبرد، راهبرد دعا است که امام زین‌العابدین(ع) آن را انتخاب کردند.
* دعا حرکت فعال امام سجاد(ع) در قبال جامعه بود
لذا بنده می‌گویم دعا را نه به عنوان یک تیر نهایی که انسان وقتی در بن‌بست‌ها گرفتار می‌شود، چاره‌ای ندارد و دعا کند؛ به نظر می‌رسد که بالاتر از این دعا پیش از اینکه انسان در این بن‌بست‌ها گیر کند، سلاحی است که راه باز می‌کند. یعنی دعا حرکت فعال امام سجاد(ع) در قبال جامعه‌ی خود بود، نه اینکه یک حرکت انفعالی و عکس‌العمل در مقابل اوضاع جامعه باشد. البته اگر کسی اهل مطالعه‌ی اوضاع فعلی باشد، جهان امروز از بسیاری جهات، شبیه‌ترین وضعیت به آن مقطع از تاریخ است که امام زین‌العابدین سیدالساجدین(ع) در آن می‌زیستند و نفس می‌کشیدند. اگر آن زمان راهبرد دعا کار خود را انجام می‌داد و حقیقتی برای خود داشت، امروز هم می‌تواند این اتفاق بیفتد.
از رسول خدا(ص) سؤال کردند که یا رسول الله(ص)، ما به سراغ گروهی برویم که قرآن می‌خوانند و اهل نماز هستند و یا به سراغ کسانی برویم که دعا می‌کنند؟ بعد از چند بار سؤال و جواب، حضرت فرمودند: در حال دعا قرار بگیرید. وقتی سؤال کردند، حضرت فرمودند: مگر این آیه‌ی قرآن را نشنیده‌اید که: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ» (الفرقان : 77)، اگر شما اهل نماز و قرآن هم شدید، به واسطه‌ی توجهی است که خدا در اجابت دعاها و خواسته‌هایتان به شما کرده است؛ حقیقت طلب را در اینجا باید بگیرید و در مسیر دین و دینداری حرکت کنید. حتی در رابطه با نماز سؤال شد که ما سوره‌های طولانی‌تری از قرآن را بخوانیم یا دعای بیشتری را در نمازها داشته باشیم؟ روایاتی داریم که تأکید بر دعا کرده‌اند.
*صحیفه‌ی سجادیه، نسخه‌ی دقیق و کاملی از معارف و مضامین ناب است
صحیفه‌ی سجادیه دعا است و باید دعا را در حالات مختلف بخوانیم، اما بالاتر از این، صحیفه‌ی سجادیه برای انسان امروز و جهان معاصر یک نسخه‌ی دقیق و کاملی از معارف و مضامین ناب، در قوی‌ترین واژه‌ها و فرازها و جملات است. کسانی که در حوزه‌ی ادبیات و بحث‌های زبان‌شناختی و زیباشناسی ساختار جمله‌ها و ادبیات نوشته‌ها کار می‌کنند، به این مطلب رسیدند که سطح کلمات صحیفه سجادیه از سطح انسان معمولی بالاتر است. تعبیر شیخ طنطاوی از بزرگان الازهر در مکاتبه‌ای با مرحوم آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی می‌گوید: من در صحیفه سجادیه جملاتی دیدم که از کلام خالق پایین‌تر و از کلام مخلوق والاتر است. وی مایه‌ی تأسف و تأثر خود می‌داند که تا به حال با این کلمات آشنا نبوده است. یک بُعد آن ظاهری، مضمون و چینش واژه‌ها و کلماتی است که ما در جاهای مختلف بر آن تأکید می‌کنیم؛ این بهت و اعجاب دیگران را در دنیای امروز به دنبال دارد.
*ارتباط سلامت معنوی و دعا کردن
کسانی که در رشته‌ی پزشکی کار می‌کنند، از ارکان سلامت نام می‌برند؛ سلامت فردی، سلامت ذهنی، روحی و روانی، و سلامت جمعی و اجتماعی. حدود 100 سال است در سازمان‌های جهانیِ بهداشت و سلامت مطرح شده است که رکن چهارم یعنی سلامت معنوی، مهم‌ترین رکن سلامت است. این رکن، جنسی از رضایت‌مندی از زندگی و آرامش در این دنیا است؛ اینکه انسان متوجه شود و تکلیف خود را با مرگ بداند، نگاه خودش را نسبت به جهان پس از این دنیا مشخص کند و در نوع ارتباطات اجتماعی، سود و زیان خود را بر اساس تعقل و تفکر و عقلانیت رقم بزند. این‌ها ابعاد سلامت معنوی هستند. در صحیفه‌ی سجادیه کلمات و واژه‌هایی داریم که این ماجرا را روشن می‌کند. امام سجاد(ع) در دعاها به صحت که می‌رسد می‌فرماید: «أَصِحَّ لِی أَبْدَانَهُمْ»، بعد «أَدْیَانَهُم» دارد. این صحت با سلامت ارتباط دارد. چرا حضرت نفرمودند: خدایا، بدن من را سالم کن و به جای این کلمه از کلمه‌ی صحت استفاده کرده است؟ بالاتر از آن هم این است که در میان واژه‌هایی که امام زین‌العابدین(ع) استفاده کرده‌اند، کلمه‌ای به نام عافیت داریم. در دعای 23 و دعای 15، حضرت به سراغ عافیت می‌روند. چرا؟ این کلمه‌ی عافیت چیست؟ این‌ها در واژه‌شناسی صحیفه‌ی سجادیه به دست می‌آید.
اخیراً کتابی دیدم که نویسنده‌ای برای فرهنگ لغات قرآن نوشته، تحقیق کرده و در آن اثبات کرده است که این لغات و واژه‌هایی است که می‌خواهید معنا کنید، باید حدود یک صفحه راجع به آن حرف بزنید تا کلمه و واژه خودش را نشان دهد. ما این کلمات را بسیار در صحیفه‌ی سجادیه داریم و به چشم می‌خورد. این یک بُعد از جریان است که قدم دوم است. یعنی شما با یک متن ادبی کلاسیک قرن اول مواجه هستید. این بُعد غیر از جنبه‌ی دعا به عنوان یک خواسته و طلبی است که انسان دارد.
*انسان باید خواسته‌ها و اولویت‌های خود را بشناسد
صحیفه‌ی سجادیه یک اتفاق دیگر را در طول تاریخ و در دنیای امروز و جهان معاصر ایجاد می‌کند و آن این است که در حوزه‌های معرفتی دائماً میان اندیشمندان بحث است که انسان چه حوزه‌هایی را در این عرصه باید طی کند؟ آن‌ها معتقدند که انسان اگر در رابطه با دو مسئله به معرفتی برسد و تکلیف کار خودش را بداند، انسانی است که می‌توان او را به عنوان انسان قرن و انسان پیشرو معرفی کرد. یکی در حوزه‌ی این معرفت که خواسته‌ها و اولویت‌های خود را بشناسد و به این دست پیدا کند. بفهمد که چه بخواهد. در صحیفه‌ی سجادیه، دعاها صرف یک دعا نیست. چرا رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند که اگر تمام دعاهایی که بعضی از فِرَق دارند را جمع کنید به پای یک دعای عرفه‌ی امام حسین(ع) نمی‌رسد؟ شرح و تبیین دعای عرفه‌ی امام حسین(ع)، دعای 47 صحیفه‌ی سجادیه و دعای عرفه‌ی امام زین‌العابدین(ع) است که شرح و تبیین نسخه‌ی پدر و دعای پدر است و منظم در 12 بخش چیده شده است. دعای سیدالشهداء(ع) برای ایام حج و حاجیان اثرگذار است.
اینکه تو بخواهی و چه بخواهی، در صحیفه‌ی سجادیه وجود دارد و از این بالاتر در حوزه‌ی معرفت است، نه اینکه فقط اولویت‌هایت را بدانی، و آن اینکه چگونه بخواهی؟ این بُعد معرفت در طلب و خواسته‌ها است، بدانی که بخواهی، چه بخواهی و چگونه بخواهی.
در تقویم رسمی کشور چند سالی است که روز ولادت امام سجاد(ع) روز صحیفه‌ی سجادیه(ع) نامیده شده است. این یک بُعد است. بُعد دوم معرفت از این جهت است که شما وقتی می‌خواهید به عرصه‌ی دعا ورود پیدا کنید، قرار است در حوزه‌ی فردی به معرفتی برسی یا در حوزه‌ی ارتباطی و اجتماعی و جمعی؟ ما معتقدیم دین و دینداری ما دین جمعی و اجتماعی است. صحیفه، ما را به این معرفت می‌رساند که ضمن اینکه ارتباطات فردی خودمان را تعریف می‌کنیم، ارتباطات جمعی و اجتماعی‌مان را هم تعریف کنیم.
*جایگاه صحیفه سجادیه و ارتباط‌های چهارگانه انسان
صحیفه‌ی سجادیه در چهار عرصه، مجموعه‌ای از ارتباطات متقابل و مؤثر و صحیح و اصولی تعریف می‌کند: ارتباط انسان با خود؛ بخشی از دعاهای صحیفه سجادیه مثل دعای هشتم، شخصیت‌شناسی انسان با خودش است. حضرت نقاط ضعف و قوّت را مطرح می‌کنند و از نقاط ضعف و خلاءها و نقص‌های روحی و شخصیتی به خدا پناه می‌برند و زمینه‌هایی در قوّت روحی و شخصیتی از خدا طلب می‌کنند. بخشی از این ارتباط مربوط به ارتباط انسان با خدا است. انسان امروز در جهان معاصر بی‌هویتی و سرگشتگی پیدا کرده است، حتی در عرصه‌ی مکتب، تمدن، فکر، اندیشه، راه و روشی که می‌خواهد حرکت کند، لذا اگر صحیفه‌ی سجادیه درست معرفی شود، راه را برای انسان‌ها در عرصه‌ی ارتباط خود با خالق و مبدأ هستی پیدا می‌کند.
من با بعضی از افراد برخورد کردم که هنوز نسبت به خالق هستی، اعتقاد دقیق و کامل را ندارند. یعنی به چیزی به نام خدا با ویژگی‌ها و صفاتی که ما در نگاه درون‌دینی طرح می‌کنیم، معتقد نیستند، ولی وقتی با این‌ها صحبت می‌کنیم به فرهنگ نیایش و دعا معتقدند؛ یعنی به یک نیروی ماورائی معتقدند. هر کدام هم تعبیری دارند، بعضی منبع فیض، بعضی انرژی و چیزهای دیگری می‌گویند و معتقدند که ما باید به گونه‌ای ارتباط خودمان را با مبدأ و منبع از دست ندهیم. این نکته‌ی مهم و دقیقی است که صحیفه از همین جهات می‌تواند محور وحدت و تقریب و برگ پیش‌برنده برای ما باشد برای اینکه بتوانیم نگاه درست را به جریان زندگی انسان و انسان معاصر تعریف کنیم. این جنس دوم از ارتباط با خدا است؛ ارتباطی که در عین اینکه جایگاه خدا را در اوج قرار می‌دهد، خدا را در دسترس بنده‌ی خود قرار می‌دهد.
من جوانی دیدم که در میان دعاهایی که نگاه می‌کرد، به دین و دینداری جذب می‌شد، من از او پرسیدم که فراز کدام دعا تو را جذب کرده که این‌قدر نسبت به دعا تسلیم هستی؟ گفت: یک کلمه، من داشتم مفاتیح مرحوم شیخ عباس قمی را ورق می‌زدم، به دعایی به نام دعای مشلول رسیدم. این اسم خیلی برای من جذاب؛ جالب و تعجب‌برانگیز بود. حکایتش را خواندم و این دعا را شروع کردم. دعاکننده وقتی خدا را به القاب و اوصاف مختلف صدا می‌زند، می‌گوید: «یَا جَارِیَ اللَّصِیقُ». او می‌گفت که این عبارت خیلی زیبا است. من گفتم: شما اجازه پیدا می‌کنید به خدا بگویید: ای همسایه‌ی دیوار به دیوار من. یعنی در عین اینکه در دعاها خدا در اوج است، در جاهایی خدای متعال به لسان معصومین و اهل بیت(ع) به طرز عجیب و دقیقی به تو اجازه می‌دهد که در میان نیازهای خودت ناز هم بیاوری. این آن جلوه‌ی ویژه‌ی خاصی است که در طلب‌ها و خواست‌ها وجود دارد.
*صحیفه سجادیه و ارتباط با پیرامون
بُعد سوم ارتباط انسان با پیرامون است. این را در جای جای صحیفه‌ی سجادیه می‌بینیم. در برابر دشمن، در برابر دوست، لحظه‌ای امام سجاد(ع) نمی‌گذارد، انسانی که دعا می‌خواند نسبت به دشمن غافل شود. می‌گوید: خدایا، در برابر من دشمنی است که آماده است قواتل سمومش را در کام من جرعه جرعه بریزد و لبه‌های تیز شمشیرش را دائماً به سمت من گرفته است. لحظه‌ای از من غافل نمی‌شود و چشمش به خواب نمی‌رود. این را هم راجع به دشمن بیرونی دارد و هم راجع به شیطان و نفس دارد که «یجری مجاری دمائنا»؛ مثل خونی که در رگ‌ها جاری شده است. حضرت می‌فرمایند که خدا دشمنی را برای ما قرار داده که این‌طور ورود کرده است.
بخشی از دعای بیستم صحیفه مکارم الاخلاق است و بزرگان بیش از 70 شرح بر آن نوشته‌اند؛ این دعا درباره نوع ارتباط شهروندی و حقوق شهروندی است. من بخشی از این‌ها را در مجموعه‌ی یوتبری و گوتنبرگ سوئد می‌گفتم. آنجا دو مجموعه‌ی مذهبی داشت و بخشی از کسانی که بودند، اعلام می‌کردند که ما آدم‌های دینداری نیستیم ولی این جمله‌ها، نوع نگاه ما را نسبت به پیرامون و اطراف ما تعریف می‌کند. می‌گفتند: شاید شما آن جنس از دینداری را نداشته باشید، ولی ما این دین را تأیید می‌کنیم. این، آن نقطه‌ی مطلوب است. چه اشکالی دارد؟ قرار نیست که ما خودمان را اثبات کنیم، قرار است دین و نگاه و دینداری تعریف شود. اینکه ما چقدر با آن نگاه فاصله داریم، بحث دیگری است. قرار نیست به دیگران بگوییم که شما مثل ما بشوید. مهم‌ترین مسئله در صحیفه‌ی سجادیه این است که امام سجاد(ع) نشان می‌دهند که قرار است همه‌ی ما چه بشویم. بخشی از این در ارتباطات جمعی و در دنیای امروز پیرامون انسان است. بنده زمانی این را اعلام کردم و گفتم که ما در آیات قرآن داریم که همه چیز تسبیح خداوند را می‌گوید: «یُسَبِّحُ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ» (الجمعه : 1) ولی گاهی ما نمی‌توانستیم جنسی از این تسبیح را تصور کنیم، گرچه در قرآن آمده است که: «الْیَوْمَ نَخْتِمُ عَلی أَفْواهِهِمْ وَ تُکَلِّمُنا أَیْدیهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ» (الیس : 65)، یعنی دست و زبانی که به حسب ظاهر به سخن درمی‌آیند.
حضرت در دعای توبه‌ی صحیفه سجادیه در چند جا این تعبیر را دارند که؛ خدایا، آن جایی که من روی زمین گناه کردم، به فرض که تو من را بخشیدی، آن زمین چه می‌شود؟ یعنی حضرت معتقد به شعور کائنات هستند. وقتی وارد ماه مبارک رمضان می‌شوند، وقتی که از یک ماه خارج می‌شوند، مثل اینکه با یک عزیزی روبه‌رو شده‌اند، مثل نه، کاملاً این‌طوری است، تشبیه نیست. حضرت به گونه‌ای سلام می‌دهند، حرف می‌زنند و وداع می‌کنند که متوجه این هستند که همه چیز زنده است و حیات دارد. این جنس از ارتباط به نظر می‌رسد که یک ارتباط ویژه و خاص باشد.
*نظام‌نامه‌ی موضوعات در صحیفه سجادیه
نوع چهارم از ارتباطات، ارتباطاتی است که ما با عنوان نظام‌نامه‌ی موضوعات از آن یاد می‌کنیم که نوع نگاه انسان را به اسناد کلان و بالادستی با توجه به متن صحیفه‌ی سجادیه تعریف می‌کند. این آن نقطه‌ای است که امام(ره) در وصیت‌نامه‌شان دارند که ما به این نسخه‌ی زبور افتخار می‌کنیم؛ نه فقط به جنس یک دعا یا یک متن دینی، بلکه ما نسخه‌ای داریم که می‌توانیم با افتخار در جامعه و دنیای امروز حرکت کنیم. صحیفه سجادیه در حوزه‌های امنیتی مثل دعای مرزداران، مواجهه با دشمنان مثل دعای 49 که دعای دفع کید الاعداء است، در قبال حوادث غیرمترقبه برای نزول باران، در حوزه‌های سیاست، فرهنگ، تربیت، اخلاق و خانواده نکات عجیبی دارد. صحیفه‌ی سجادیه در موضوعات مختلف، نوع رابطه‌ی ذهنی، فکری، رفتاری و اندیشه‌ورزی انسان را تنظیم و تعریف می‌کند. این خیلی مهم است که شما نقشه‌ی راهی داشته باشید و بر اساس آن بتوانید بگویید که من می‌دانم باید این‌گونه حرکت کنم تا جهان سعادتمند و سعادت‌بخش را ببینم. البته مراکز تحقیقاتی در معجم‌های موضوعی تا بیش از 3000 موضوع و زیرموضوع را از صحیفه استخراج کرده‌اند.
نکته‌ی بعد این است که ما در موضوع صحیفه‌ی کامله‌ی سجادیه فقط با یک‌سری موضوعات و نظام‌نامه‌ی موضوعات روبه‌رو نیستیم. من احساس می‌کنم که می‌توان از دل این کتاب مقدس و نورانی و دعاهای عزیز، پیرامون این موضوع مباحثی را استخراج کرد که به آن نظام‌نامه‌ی موضوعات می‌گوییم. گاهی مثال هم می‌زنم و می‌گویم که به طور خاص دعای 25 را در نظر بگیرید، ما امروز می‌گوییم که با این نسل امروز باید چه کنیم و چگونه رفتار کنیم، جوان امروز در دنیا در کجا و در کدام جایگاه باید بایستد؟
دعای 25 صحیفه سجادیه در 18 محور، تکلیف انسان را با جوان جامعه مشخص می‌کند، اینکه آرمان‌های یک جوان چیست، 3 آرمان و قله دارد. اینکه چگونه باید به این آرمان‌ها برسد. اینکه زمینه‌ی تربیت چطور است، «أَعِنِّی عَلَی تَرْبِیَتِهِمْ وَ تَأْدِیبِهِمْ، وَ بِرِّهِمْ». حضرت می‌فرمایند سه راه برای اینکه یک جوان پرورش پیدا کند، وجود دارد: تربیت، تأدیب و برّ را دارند. حضرت آن‌قدر تشویق کردن را مؤثر می‌دانند که این را در کنار تأدیب و تربیت به عنوان یک راهکار مجزا می‌آورند. نگاه این‌قدر مترقی است. بعد حضرت موانع سر راه را بیان می‌کنند و از سه مانع اصلی یعنی شیطان، نفس اماره و طاغوت نام می‌برند که این‌ها سر راه انسان قرار می‌گیرند. بعد زمینه‌های کار یک جوان را در آینده نام می‌برند که وقتی تربیت پیدا کرد چطور می‌شود. تک تک نام می‌برند که ما نیازمند مجموعه‌هایی هستیم که به فقرا کمک کنند. این را در قالب دعا می‌گویند. زمینه‌ی بهداشت و درمان و آموزش را دارند. ما به جایی نیاز داریم که به قضاوت بنشیند و عدالت را برقرار کند و نیاز به جایی داریم که آسیب‌ها را کنترل کند و نگذارد تا خلاف‌ها و معصیت‌ها اتفاق بیافتد. من می‌گویم که امام سجاد(ع) بیان می‌کنند برای اینکه جوان بداند در کدام‌یک از این جایگاه‌ها می‌تواند به درد بخورد.
این‌ها آن مسائلی است که در نسخه‌ی صحیفه‌ی سجادیه است. البته حضرت در آنجا چهار آسیب اصلی را هم می‌گویند. می‌گویند که اگر مراقبت نکنیم خدای ناکرده این چهار اتفاق برای بچه‌های ما می‌افتد؛ یا خدای ناکرده خطاکار و بزهکار می‌شوند، یا خلافکار می‌شوند، یا افسرده و طرد می‌شوند و یا در مقابل جامعه و مردم و حاکمیت‌شان می‌ایستند و اپوزیسیون می‌شوند. من معتقدم که این‌طور دقیق وارد شدن، نظام‌نامه‌ی موضوعات است.
صحیفه‌ی سجادیه نسخه‌ی کاملی از نظام‌نامه‌ی مسائل برای تمدن نوین اسلامی است
از سوی دیگر، نه فقط موضوعات، نه نظام‌نامه‌ی موضوعات، بلکه صحیفه‌ی سجادیه نقشه‌ی راه و نسخه‌ی کاملی از نظام‌نامه‌ی مسائل برای تمدن نوین اسلامی است. بعضی به نوعی اعتراض می‌کنند که سنگ‌هایی پیش پای خودمان است و اگر نقطه‌های آرمانی را در نظر بگیریم، جنسی از آرمان‌گرایی و دوری از واقعیت است. رهبر معظم انقلاب تعبیر دقیقی دارند که: «آرمان‌گرا و واقع‌بین» باشید. صحیفه‌ی سجادیه نظام مسائل است. یعنی شما ابتدا به سراغ صحیفه نمی‌روید که ببینید چه حرف‌هایی زده است. در دنیای امروز جنگ می‌شود، ظلم و مظلوم است، در جایی بی‌عدالتی است و حکم نابه‌جا وجود دارد، در جایی حقوق بشر رعایت نمی‌شود، اتفاقات ناگواری برای مسائل خانواده و مسائل تربیتی افتاده است، چه از این طرف در نظر بگیریم و چه از نظر مسائلی که به صورت مثبت می‌خواهیم برای رسیدن به قله‌ها و آرمان‌ها دنبال کنیم. این‌گونه در جامعه می‌توان برای هر دو این‌ها به سراغ صحیفه‌ی سجادیه رفت، این یک ادعا نیست، اثبات دارد و می‌توان مسئله‌ی خود را با صحیفه حل کنیم.
*صحیفه سجادیه، مسئله‌محور است
بنده معتقدم که صحیفه سجادیه کتابی است که چون مسئله‌محور است، مخصوصاً به درد کسانی که در پایان‌نامه‌های دکترای تخصصی کار می‌کنند، می‌خورد. یک مسئله را برای شما حل می‌کند و شما می‌توانید پیرامون آن مقالات و پایان‌نامه‌هایی را بنویسید.
اخیراً در میان طلاب غیرایرانی دیدم که 36 کار پایان‌نامه‌ای بر اساس بخشی از صحیفه با استناد به شرح ریاض کار کرده‌اند. معلوم است که می‌شود ولی ما به سراغش نرفته‌ایم. صحیفه مهجور و غریب است. اگر به سراغش بروید، حرف‌های ناب را در این جهت در رساله‌ها و پایان‌نامه‌های دکتری پیدا می‌کنید.
ادامه دارد ...
بخش دوم و پایانی در روزهای آینده منتشر خواهد شد.
.....................................
پایان پیام/ 167
نظر شما