خبرگزاری بین المللی اهل بیت علیهم السلام _ ابنا: هامان وزیر معروف فرعون بود و تا حدی در دستگاه حکومت فرعون نفوذ داشت که در قرآن کریم از لشکریان مصر، به لشکریان فرعون و هامان یاد شده است.(1)
هامان یکی از شخصیت های مهم در دربار فرعون و از مشاوران برجسته او بوده که نامش شش بار در قرآن کریم آمده است. وی در دستگاه حکومت فرعون بسیار نفوذ داشت. قرآن او را در کنار فرعون و قارون ذکر می کند و از او به عنوان فردی سرکش، ظالم و گمراه کننده یاد می کند. در آیه ۶ سوره قصص می فرماید:
«می خواستیم بر کسانی که در زمین ناتوان شمرده شده بودند، منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان (زمین) گردانیم و به آنان در زمین قدرت بخشیم، و به فرعون و هامان و لشکریانشان همان چیزی را نشان دهیم که از آن بیم داشتند.»
این آیه نشان می دهد که هامان هم پایه فرعون و در ظلم و ستم شریک او بود. قرآن تصریح می کند که نابودی فرعون و هامان، جزئی از اراده الهی بود.
در آیه ۳۸ سوره قصص می فرماید: فرعون گفت: ای هامان، برای من برجی بلند بساز، شاید به راه های آسمان دست یابم، تا بتوانم به خدای موسی بنگرم و همانا او را دروغگو می پندارم! اینگونه عمل زشت فرعون در نظرش زیبا جلوه داده شد و او از راه حق بازداشته شد و نیرنگش جز تباهی نتیجه ای نداشت."
گویا هامان وزیر سازندگی و معماری فرعون بوده که مأموریت یافت برج بلندی بسازد تا فرعون به گمان خود به آسمان ها برسد و خدای موسی را ببیند. این نشان دهنده گمراهی شدید او و فرعون است.
هامان به امر فرعون پنجاه هزار بنّا جمع کرد، به غیر از آن ها که آجر می پختند و چوب می تراشیدند و درها و میخ ها می ساختند، و هزاران نفر کارگر برای فراهم آوردن وسایل کار مأمور کرد، درهای خزانه را گشود و اموال زیادی در این راه مصرف کرد و کارگران زیادی به کار گمارد؛ به طوری که در همه جا سرو صدای این برج عظیم پیچید.
در آیات ۳۶ و ۳۷ سوره غافر نیز به نقش هامان در اجرای اوامر فرعون اشاره شده و بیان می کند که هامان ابزاری برای تحکیم ظلم فرعونیان بود.
نقش هامان در دربار فرعون از نگاه روایات
امام کاظم (ع) فرمودند: وقتی موسی (ع) نزد فرعون رفت، از خدا خواست او را از شر فرعون و هامان حفظ کند. پس خداوند قلب هامان را آکنده از ترس کرد و قدرت تصمیم گیری را از او گرفت.(2)
همچنین امام صادق (ع) می فرماید: هامان شیطان فرعون بود و او را به طغیانگری تشویق می کرد.(3)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می نویسد: هامان در نظام حکومت فرعون یکی از مؤثرترین شخصیت ها بود که نقش او، تقویت ظلم و فریب کاری در میان مردم بود.(4)
فرعون در همه مسائل حکومت از هامان مشاوره می گرفت. در سوره قصص آیات ۳۸ الی ۴۲ داستان فرعون و هامان را بیان می فرماید:
پس از آن حضرت موسی (ع) ادعای خدایی فرعون را باطل دانست، و خدای یکتا را معرفی نمود. فرعون موسی را به ساحر بودن متهم نمود. بنابراین ساحران خبره و معروف دیار خود را جمع کرد تا موسی (ع) را شکست دهند و مشخص شود که او سحر می کند.
در زمان رسالت حضرت موسی (ع)، سحر و جادو در مصر رواج بسیاری داشت و ساحران، با فنون جادویی خود، مردم را مسحور می کردند.
اما خداوند همان هنری را که مصریان در آن مهارت داشتند، به معجزه ای الهی تبدیل کرد و آن را در اختیار موسی (ع) قرار داد. با این کار، تمام ساحران با وجود تمام تلاششان، در برابر قدرت الهی عاجز شدند و فرعون و یارانش شکست خوردند.
شکست فرعون در برابر معجزات موسی (ع)
حضرت موسی (ع) عصایی را که حامل قدرت الهی بود، به زمین انداخت و ناگهان به ماری عظیم و آشکار تبدیل شد. فرعون با دیدن این صحنه حیرت زده شد، اما غرور و تکبرش مانع پذیرش حقیقت شد و با تردید پرسید: آیا معجزه ای دیگر هم داری؟
او تصور می کرد که عصا آخرین معجزه موسی است و در برابر ساحران شکست خواهد خورد. اما موسی دست خود را در گریبان برد و بیرون آورد؛ ناگهان نوری درخشان ظاهر شد که چشم ها را خیره کرد و به حدی اوج گرفت که گویی نور خورشید را تحت الشعاع قرار داده است.
با این معجزات، قوم فرعون در برابر موسی مقهور شدند. فرعون که تا آن لحظه خود را خدای یگانه می دانست، در برابر قدرت الهی احساس ضعف و حقارت کرد. سرانجام، برای حفظ سلطه اش، به مشورت با اطرافیانش روی آورد و از آن ها کمک خواست.
فرعون به درباریان گفت: این دو نفر (موسی و هارون) جادوگرند و می خواهند شما را با سحر از سرزمینتان بیرون برانند و خود حاکم این سرزمین شوند. درباریان و یاوران فرعون گفتند: این دو برادر را نزد خود نگهدار و مأمورین خود را به شهرها اعزام کن تا تمام ساحران خبره را بیاورند.
فرعون، با امید چیره شدن بر قدرت الهی، تمام ساحران را گرد آورد و در روز مقرر به میدان آمد.
خداوند به موسی دستور داد که عصای خود را بیندازد و به او اطمینان داد که او پیروز است. موسی عصایش را انداخت و ناگهان آن به اژدهایی تبدیل شد که همه مارها و ابزار سحر ساحران را بلعید. ساحران پس از دیدن این معجزه، به حقیقت پی بردند و در برابر خداوند سجده کرده و توبه نمودند.
عناد فرعون
فرعون از پیروزی معجزه موسی و تسلیم ساحران به وحشت افتاد و در این شرایط حساس خود را بر سر یک دوراهی دید، یکی راه حق و گذشت از سلطنت و راه دوم راه باطل و ادامه ظلم و ستم و حفظ سلطنت.
اما در این دوراهی، راه باطل یعنی حفظ سلطنت و عناد و مبارزه با موسی را برگزید و تصمیم به مبارزه جدی با موسی گرفت تا بلکه بتواند تاج و تخت و مال و منال خود را حفظ کند. مگر ممکن است چنین جباری معاند از عزت و شوکت و ثروت عریض خود چشم پوشی کند؟!
او اسیر هوای نفس خویش است و ناگزیر باید از خود و از مقام و منزلتش دفاع کند و به هر قیمتی مخالفین خود را مغلوب سازد.
هامان؛ تجسم استکبار و عاقبت او
هامان به‌عنوان نماد ظلم و استکبار، همانند فرعون به سرنوشت شومی دچار شد. او وزیری جاه طلب، فریبکار و ابزار دست فرعون برای تثبیت قدرتش بود. وی نقش کلیدی در تشویق فرعون به سرکشی و مقابله با حضرت موسی (ع) داشت. او همراه با فرعون در دریا غرق شد:
وَ قَارُونَ وَ فِرْعَوْنَ وَ هَامَانَ وَ لَقَدْ جَاءَهُم مُّوسَی بِالْبَیِّنَاتِ فَاسْتَکْبَرُوا فِی الْأَرْضِ وَ مَا کَانُوا سَابِقِینَ (5)؛ و قارون و فرعون و هامان را (نیز هلاک کردیم)؛ همانا موسی با معجزات روشن به سراغ آنان آمد، اما آنان در زمین تکبر ورزیدند و از عذاب الهی گریزی نداشتند.
روایات اهل بیت (ع) نیز او شخصیتی مکار و شیطانی بود که سرانجام او نیز همچون فرعون با ذلت و خواری نابود شد و قرآن او را یکی از مصادیق عبرت تاریخ بشریت معرفی می کند.
پی نوشت ها و منابع:
1- سوره قصص، آیه ۶
2- قصص الأنبیاء، ص۳۶۳
3- تفسیر قمی، ج۲، ص ۳۴۸
4- المیزان، ج۱۶، ص۱۷۰
5- سوره عنکبوت، آیه ۳۹
نظر شما